Λόγω καταγωγής των γονιών μου -από τα μαρτυρικά Καλάβρυτα Αχαΐας ο πατέρας και από το ακριτικό Πισοδέρι Φλωρίνης η μητέρα- και λόγω μακροχρόνιας παραμονής στο εξωτερικό, με ζωντανές ελληνικές κοινότητες, συμμετείχα από μικρή έντονα στους εορτασμούς της εθνικής επετείου της 25ης Μαρτίου. Όταν επιστρέψαμε από τη Γερμανία, με κρατούσε συχνά η γιαγιά στο χωριό Κάτω Κλειτορία (άλλως Μαζέικα) Καλαβρύτων. Η πρώτη μου λέξη, σύμφωνα με τις μαρτυρίες όλων των συγγενών, ήταν “σημαία”… εικάζω πως το άκουγα συχνά και τελικά το εκφώνησα! Και στις πρώτες μου φωτογραφίες στην Ελλάδα εμφανίζομαι στο χωριό της γιαγιάς, με κοτσιδάκια, να κρατώ περήφανη ένα χάρτινο ελληνικό σημαιάκι για την 25η Μαρτίου.
Έντονες και οι μετέπειτα παιδικές αναμνήσεις από σχολικές παρελάσεις και εορτές, η ανάρτηση της σημαίας σε όλες τις αυλές και μπαλκόνια, οι μπλε ποδιές με τα λευκά κολλαρισμένα γιακαδάκια, η αποστήθιση ποιημάτων, η συμμετοχή σε θεατρικά σκετς με στολές Αμαλίας, χιτώνες και φουστανέλες, η κατάθεση στεφάνων σε ηρώα, η ξενάγηση στην Αγία Λαύρα και το Μέγα Σπήλαιο, η επίσκεψη στη Χελωνοσπηλιά -τοποθεσία δίπλα στο χωριό μας, όπου έπεσε η πρώτη τουφεκιά αντίστασης στον οθωμανικό ζυγό στις 16/17 Μαρτίου 1821-, οι χάρτινες και πάνινες σημαίες που κυμάτιζαν στους δρόμους της Αθήνας, τα ζωντανά κοτοπουλάκια σε υπαίθριους πάγκους, το πρώτο παγωτό του έτους για μένα και την αδελφή μου από πλανόδια καροτσάκια στην Πλατεία Συντάγματος, κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής παρέλασης, και η απόλαυση μετά του μπακαλιάρου και της σκορδαλιάς στο γιορτινό τραπέζι... Και φανταστείτε, όλες αυτές οι θύμησες μέσα σε ένα “κάδρο” με τον καταγάλανο ουρανό και το ανοιξιάτικο αεράκι της Αθήνας του ’70-’80, αλλά και με τη μικρή πλατεία, τα πλατάνια και τα αρώματα της φύσης στο χωριό.
Μεγαλώνοντας και μοιράζοντας το χρόνο, λόγω επαγγέλματος, στην Ελλάδα και το εξωτερικό, συμμετείχα και συμμετέχω ακόμη με την ψυχή μου στις παρελάσεις, τους εορτασμούς, τα τραγούδια, τις καταθέσεις στεφάνων σε μνημεία ηρώων και ιερές για τον Ελληνισμό τοποθεσίες, απολαμβάνοντας κυρίως τον αυθορμητισμό και τη χαρά των παιδιών. Μέσα μου, όμως, συχνά αναρωτιέμαι για την ουσία των εθνικών επετείων μνήμης, πέρα από τους βαρύγδουπους πανηγυρικούς λόγους, το στήσιμο εξέδρων παρέλασης και τις τελετές κατάθεσης στεφάνων. Σε καμία περίπτωση, δεν αμφισβητώ τη σημασία των επετειακών εορτασμών για την εθνική μας ταυτότητα και τη συμβολική τους αξία, ιδιαίτερα για τα παιδιά, που είναι οι μελλοντικοί πολίτες σε Ελλάδα, Κύπρο και κοινότητες ομογενών στο εξωτερικό. Με βασανίζεi, όμως, το ερώτημα: Άραγε, προσωπικότητες όπως ο Κολοκοτρώνης και ο Καραϊσκάκης ή ο Βελεστινλής και ο Καποδίστριας, θα ήταν ευτυχείς με τη σημερινή πραγματικότητα; Η παιδεία -που ξεκινά από το σπίτι και μετά το σχολείο -, όχι με την έννοια της μόρφωσης ως συλλογής πτυχίων, αλλά ως ήθος, ευγένεια, σεβασμός της γνώμης και της ελευθερίας του Άλλου, αντί για το θράσος, τη μαγκιά και την κουτοπονηριά που λογίζονται “εξυπνάδα”, η αξιοκρατική πρόσληψη, σε αντίθεση με το πελατειακό σύστημα και την ευνοιοκρατία, η αντικειμενική αξιολόγηση για την επαγγελματική ανέλιξη, με γνώμονα την ανάδειξη των αρίστων και όχι την επιβράβευση της χρυσής μετριότητας ή ανικανότητας, η ευσυνειδησία και ο σεβασμός στον πολίτη εκ μέρους των δημοσίων υπαλλήλων, αντί φαινομένων φαυλοκρατίας, διαφθοράς και ανευθυνοϋπευθυνότητας, η καινοτόμα σκέψη και πράξη, αντί της “κατεργαριάς” και της διαπλοκής, η πίστη και η συμμόρφωση στους νόμους -από την οδική συμπεριφορά μέχρι τη φορολόγηση- αντί της αυθαιρεσίας και του “ετσιθελισμού”, η ενεργή συμμετοχή στο δημοκρατικό πολίτευμα με κριτική σκέψη, αντί του ωφελιμισμού, η αλληλεγγύη στον αδύναμο συνάνθρωπο, αντί του εγωκεντρισμού και του νεοπλουτισμού, ο ενστερνισμός των ελληνορωμαϊκών, ήτοι ευρωπαϊκών, αξιών, εν τέλει η αγάπη στον Άνθρωπο, αντί μίας στείρας αρχαιολατρίας, όλα αυτά, δεν θα ήταν ο καλύτερος, έμπρακτος εορτασμός της θυσίας και του ηρωϊσμού των προγόνων μας καθημερινά; Ας αναλογιστούμε πως είναι αυτοί που μέσα σε συνθήκες εξαθλίωσης και υποταγής, τόλμησαν σε διάφορες ιστορικές περιόδους, είτε στα εδάφη του σημερινού ελληνικού κράτους, είτε στην Κύπρο και σε άλλες περιοχές που έμειναν εκτός εθνικού κορμού τελικά, να ξεσηκωθούν και να αγωνιστούν για την ελευθερία. Θυμάστε το ποίημα του Πολέμη, “Τι είναι η πατρίδα μας”, που αποστηθίζαμε χωρίς να καταλαβαίνουμε στο σχολείο;
Ε, σήμερα συνειδητοποιώ πως πράγματι όλα αυτά είναι η ουσία! Η φύση, η ιδιόμορφη γεωγραφία, το φως, τα αρχαία μνημεία, η εσωτερική υπέρβαση για το συλλογικό καλό, οι εθνικοί ξεσηκωμοί -που συχνά κατέληγαν σε οδυνηρές ήττες και όχι περίλαμπρες νίκες, που χρονολογούνται από τη Μάχη των Θερμοπυλών το 480 π.Χ. μέχρι τα κυπριακά Οκτωβριανά του 1931, μα γι’ αυτό ακριβώς έχουν μεγαλύτερη αξία, εκτιμώ -οι προσωπικές αγνές μνήμες και η συλλογική, λαϊκή συνείδηση τιμής των προγόνων, είναι η πατρίδα μας. Και ο αλτρουϊσμός, η γόνιμη επανερμηνεία της κληρονομιάς, η προστασία του περιβάλλοντος, η καλλιέργεια μιας ελληνικής ταυτότητας -όχι περίκλειστης, αλλά ανοιχτής στην ευρωπαϊκή και οικουμενική συμπόρευση- και η θέσπιση δίκαιων δομών κοινωνίας και κράτους, συνθέτουν τη γνήσια φιλοπατρία. Όλα τα άλλα είναι φανφάρες και κενά τελετουργικά, εάν λησμονείται καθημερινά η ουσία, με άλλα λόγια είναι πατριδοκαπηλία. Και ό,τι είναι κάλπικο, δεν “χρυσολάμπει” για πολύ…
*Άρθρο της Αικατερίνης Λάμπρου, Δρ σε θέματα Πολιτιστικής Πολιτικής, Διαχείρισης και Επικοινωνίας, Σύμβουλος Τύπου & Επικοινωνίας στην Πρεσβεία της Ελλάδος στην Κύπρο