Αυτή ήταν η «είδηση» που άκουσα πρόσφατα από ένα φίλο, ο οποίος με περίσσιο ενθουσιασμό με πήρε τηλέφωνο για να μου πει για το περίεργο φαινόμενο του βυζαντινού γάμου, τον οποίο νεαρά ζευγάρια επιλέγουν για να παντρευτούν στην Κύπρο.

Η αλήθεια είναι ότι είχα ξανακούσει για βυζαντινό γάμο, και μάλιστα είχε πάνω κάτω την ίδια περιγραφή. Εκεί όμως άλλαζε η μέρα. Η περίπτωση που είχα ακούσει εγώ συμφωνούσε ότι το ζευγάρι ήταν παρθένοι, αλλά η τελετή είχε γίνει Σάββατο. «Από τις 8 το πρωί βρεθήκαμε στο σπίτι της νύφης για τα ζώματα, και γύρω στις 11:00 πήγαμε στην εκκλησία για την τελετή. Το μυστήριο γινόταν παράλληλα με τη Θεία Λειτουργία και διήρκησε περίπου τρεις ώρες», ήταν οι πληροφορίες που έλαβα από τη δεύτερη περίπτωση.

 

Ενώ μια άλλη φήμη που είχε φτάσει στ’ αυτιά μου ψάχνοντας για τους γάμους βυζαντινού τύπου, έλεγε ότι την επομένη του γάμου η μητέρα της νύφης ακολουθεί συγκεκριμένο τελετουργικό για να αποδείξει στους υπόλοιπους συγγενείς ότι η κοπέλα ήταν άσπιλη και αμόλυντη πριν το γάμο.

Όλες αυτές οι σκόρπιες και ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες, μας οδήγησε στους ειδικούς ούτως ώστε να μπορέσουμε να ξεκαθαρίσουμε το τοπίο και να μάθουμε τι ακριβώς είναι τελικά οι βυζαντινοί γάμοι και αν ισχύουν όλες αυτές οι φήμες που τους ακολουθούν.

Ο πατήρ Παρασκευάς, όπως πάντα, δέχθηκε να μας βοηθήσει με προθυμία και να απαντήσει σε όλα τα ερωτήματα μας, εξηγώντας με απλά λόγια τι είναι ο βυζαντινός γάμος και ποιες διαφορές έχει από την τελετή που ακολουθεί η πλειοψηφία σήμερα.

 

Όταν λέμε Βυζαντινός Γάμος, τι ακριβώς εννοούμε;

Ο ορισμός βυζαντινός γάμος θεωρείται ο γάμος που τελείται κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας. Με την ευρύτερη όμως έννοια ο γάμος κατά το βυζαντινό δίκαιο, είναι «ανδρός και γυναικός συνάφεια και συγκλήρωσις του βίου παντός, θείου τε και ανθρωπίνου δικαίου κοινωνία». Η βάση του οικογενειακού δικαίου, ο γάμος, σημαίνει: α) ανδρός και γυναικός συνάφεια: δηλαδή καθιερώνεται η μονογαμία. β) συγκλήρωσις του βίου παντός: κηρύσσεται το αδιάσπαστο της ένωσης, γ) ζητά θείου δικαίου κοινωνία: απαιτεί στενότατη ηθική κοινωνία των συζύγων, και δ) συμπληρώνει τον ορισμό με τη φράση κοινωνία ανθρωπίνου δικαίου: αναγνωρίζει πλήρη ισότητα δικαιωμάτων μεταξύ ανδρός και γυναικός. Από τον 4ο αιώνα άρχισε να θεωρείται απαραίτητη η παρουσία ιερέα στην τελετή του γάμου και διαχρονικά φτάνει μέχρι τις μέρες μας με τη μορφή που γνωρίζουμε όλοι.

 

Υπάρχουν όμως διαφορές από τον γάμο όπως τον γνωρίζουμε σήμερα.

Οι διαφορές που παρατηρούνται είναι ότι στην τελετή που ισχύει σήμερα, το μυστήριο τελείται εκτός της θείας λειτουργίας σε ώρες και μέρες που επιθυμούν οι μελλόνυμφοι, εκτός των ημερών εκείνων που δεν επιτρέπεται όπως τη μεγάλη τεσσαρακοστή, από 1η μέχρι 15 Αυγούστου, Τετάρτες και Παρασκευές που υπάρχει νηστεία, 14 Σεπτεμβρίου αν είναι Τετάρτη, 29 Αυγούστου και από τις 12 μέχρι τις 25 Δεκεμβρίου. Το βυζαντινό τυπικό λοιπόν, θέλει την τελετή του γάμου να συντελείται κατά τη διάρκεια της θείας λειτουργίας, συνήθως την Κυριακή και σε κάποιες περιπτώσεις Σάββατο πρωί, ενώ οι νεόνυμφοι λαμβάνουν τη θεία λειουτργία πρώτοι από το εκκλησίασμα.

 

​Ισχύουν συγκεκριμένες προϋποθέσεις για την τέλεση ενός βυζαντινού γάμου;

Εδώ να επισημάνουμε ότι στην αρχαία εκκλησία, όλα τα μυστήρια τελούνταν εντός της Θείας Λειτουργίας και η τελετή του γάμου αποτελούσε την επίσημη θα λέγαμε ένταξη των νεονύμφων στην κοινωνία των πιστών. Ανεξαρτήτως του τύπου του γάμου οι προϋποθέσεις είναι οι ίδιες. Ο γάμος είναι μυστήριο και έτσι πρέπει να προσεγγίζεται και να βιώνεται από το πλήρωμα της Εκκλησίας. Είναι τόσο αγία η θεανθρώπινη ένωση του κατά Θεόν Γάμου, ώστε ο Απόστολος Παύλος, το στόμα του Χριστού, παρομοιάζει τη σχέση των συζύγων με τη σχέση του Χριστού προς την Εκκλησία. «Το μυστήριον τούτο μέγα εστίν εγώ δε λέγω εις Χριστόν και εις την Εκκλησίαν» (Εφεσ. Ε' 32). Εννοείται όμως ότι για να είναι ο γάμος μία φανέρωση και μία αποκάλυψη του γάμου του Χριστού με την Εκκλησία, πρέπει οι σύζυγοι συνεχώς να ξεπερνούν τον παλαιό άνθρωπο που κρύβουν μέσα τους, να σταυρώνουν τον εγωϊσμό και τα πάθη τους και να αποκτούν εις βάθος την αγία αρετή της ταπεινοφροσύνης. Από την άποψη αυτή ο γάμος είναι μία συμμετοχή στο θάνατο και την ανάσταση του Χριστού.

 

Οι βυζαντινοί γάμοι αφορούν μόνο τους Ορθόδοξους Χριστιανούς;

Εφόσον η τελετή αυτού του τύπου γάμου, εντάσσει τους νεονύμφους στην εκκλησία με τη μετοχή τους στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, είναι αυτονόητο ότι σε αυτό το μυστήριο μπορούν να συμμετέχουν όσοι είναι ορθόδοξοι. 

 

Υπάρχει η άποψη ότι για να τελέσει ένα ζευγάρι βυζαντινό γάμο, οφείλει να είναι αγνό. Να μην έχει προχωρήσει δηλαδή σε σεξουαλικές περιπτύξεις είτε μεταξύ τους είτε με προηγούμενους συντρόφους. Ισχύει κάτι τέτοιο;

Η εγκράτεια πριν το γάμο είναι μια αρετή που αρμόζει σε Χριστιανούς και δεν είναι προϋπόθεση να είναι και οι δύο αγνοί πριν να προσέλθουν στο μυστήριο του γάμου. Εξάλλου το μυστήριο της εξομολόγησης ανακαινίζει τον άνθρωπο και τον επαναφέρει στην κατάσταση του αγιασμού.

 

Οι γάμοι βυζαντινού τύπου πότε τελούνται;

Ο γάμος με τη ξεχωριστή αυτή ακολουθία, τελείται όταν υπάρχει Θεία Λειτουργία είτε είναι Σάββατο είτε Κυριακή ή οποιαδήποτε άλλη μέρα υπάρχει εορτή και κατά συνέπεια Θεία Λειτουργία.

 

Έχουμε καθόλου στοιχεία για το πόσοι γάμοι τέτοιου τύπου τελούνται στην Κύπρο;

Εξ όσων γνωρίζω ο αριθμός των γάμων που τελούνται κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας που γίνονται στην Κύπρο, είναι πολύ περιορισμένος. Τέλος, θα ήθελα να επισημάνω ότι αν δεν υπάρχουν πνευματικές προϋποθέσεις υπάρχει ο κίνδυνος να διαχωριστούν οι πιστοί σε εκλεκτούς και μη, κάτι το οποίο εκκλησιολογικά δεν είναι αποδεκτό. Η τελετή του γάμου όπως επικράτησε στις μέρες μας κατάντησε ιδιωτική - οικογενειακή και όχι ενοριακή. Οι νεόνυμφοι δεν είναι αποκομμένοι από το σώμα της εκκλησίας και αυτό οφείλουμε ως εκκλησία να καλλιεργήσουμε στο λαό του Θεού.