Τα μετακινούμενα εσωτερικά διαχωριστικά ανοίγουν για να χωρέσουν τον κόσμο. Βρισκόμαστε στο Τμήμα Αρχιτεκτονικής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, λίγες μέρες πριν από τα Χριστούγεννα. Μια διεθνής περσόνα στον τομέα της «Γήινης Αρχιτεκτονικής» θα μιλήσει για την τεχνική των αμμόσακων.



Πέρα από φοιτητές Αρχιτεκτονικής, η διάλεξη κινεί το ενδιαφέρον εκπροσώπων οικολογικών οργανώσεων αλλά και αρκετών απλών πολιτών με κάμποσες, προφανώς, περιβαλλοντικές ευαισθησίες.

Η ειδική σε θέματα Φυσικής Δόμησης Ιλιόνα Χαλίλι ήρθε στην Κύπρο έπειτα από κοινή πρόσκληση του Τμήματος Αρχιτεκτονικής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας και του Κινήματος Ζωής Κύπρου.

Για περισσότερα από είκοσι χρόνια, η (και) κυπριακής καταγωγής Ιλιόνα ταξιδεύει σε όλον τον κόσμο και μοιράζεται γνώσεις και εμπειρία για το πως μπορούν να φτιαχτούν καταφύγια και οικολογικά χωριά έκτακτης ανάγκης με την τεχνική των αμμόσακων.

Η τεχνική «Emergency Sandbag Shelter» αναπτύχθηκε από την ίδια και τον σύζυγό της, επίσης διεθνούς φήμης αρχιτέκτονα Nader Khalili και χρησιμοποιείται παγκοσμίως για την κατασκευή των λεγόμενων «γήινων θολωτών σπιτιών» (earth dome homes).

Μία μέρα μετά τη διάλεξη, συναντάμε την Ιλιόνα στα γραφεία του Κινήματος Ζωής, για να μας πει πέντε πράγματα σχετικά με την τεχνική που οι απανταχού φυσιολάτρες αρχιτέκτονες και λοιποί έχουν λατρέψει.

Πότε και γιατί ξεκινήσατε;

Η αρχική ιδέα για την τεχνική αυτή ήταν να παρουσιαστεί στη ΝΑΣΑ για κτίσιμο οικισμών στο φεγγάρι.

Στην πραγματικότητα βεβαίως οι ρίζες της εντοπίζονται σε χιλιάδες χρόνια κεραμικής τέχνης, εάν σκεφτεί κανείς πόσο αρχαίο είναι το σκεπτικό του θόλου σε ένα σπίτι.

Όταν το 1992 ξεκινήσαμε μια μικρή ομάδα να δουλεύουμε την τεχνική των αμμόσακων, κτίζοντας πάνω σε ένα κομμάτι έρημης γης που είχαμε ενοικιάσει, απλώς πηγαίναμε εκεί ως τρελοί ιδεαλιστές, μια ή δυο φορές τη βδομάδα και πειραματιζόμασταν. Μας πήρε περίπου ένα χρόνο μέχρι να έχουμε έτοιμο το πρώτο μας δείγμα.

Στην αρχή ήμασταν δηλαδή μόνο λίγοι ρομαντικοί άνθρωποι χωρίς λεφτά, με ιδέες όμως και ενέργεια.

Στην πορεία δημιουργήθηκε ένα πρότζεκτ που έχει βοηθήσει πάρα πολλούς ανθρώπους και σε πολλά και διαφορετικά σημεία της Γης.

Δώστε μου δύο παραδείγματα περιπτώσεων που η τεχνική με τους αμμόσακους βοήθησε κόσμο σε καταστροφές.

Η πρώτη φορά που η τεχνική χρησιμοποιήθηκε για να βοηθήσει ανθρώπους που είχαν μείνει χωρίς σπίτι έγινε σε συνεργασία με το UNDHR για τους πρόσφυγες κατά τη διάρκεια του πολύχρονου πολέμου μεταξύ του Ιράν και του Ιράκ.

Άλλο πιο πρόσφατο παράδειγμα είναι ο μεγάλος σεισμός του 2004 στις Ινδίες και το Πακιστάν.

Είχαμε τότε συνεργαστεί με τοπικούς Μη Κυβερνητικούς Οργανισμούς και με τη βοήθεια ντόπιων επιχειρήσεων καταφέραμε να δημιουργήσουμε γύρω στις 500 στέγες.

Καμιά περιοχή που έχουν κτιστεί αρκετά τέτοια σπίτια;

Ναι στη Γουατεμάλα, κάτι που μπορείς να το δεις στο YouTube και επίσης σε αρκετές περιοχές της Νοτίου Αμερικής.

Η προτεραιότητα μας πλέον έχει όμως γίνει η δημιουργία οικολογικών χωριών.

Αυτό πιστεύω πρέπει να είναι το επόμενο μας βήμα, μια ισχυρή πρόταση που να περιλαμβάνει ενέργεια από τον ήλιο, από τον άνεμο και από άλλα στοιχεία της φύσης.

Οι αμμόσακοι πρέπει ουσιαστικά να ενσωματωθούν ως μία τεχνική ανάμεσα σε πολλές.

Αυτό κάνουμε τώρα στη Νέα Υόρκη, είμαστε μια ομάδα από ειδικούς στην Γήινη Αρχιτεκτονική και δουλεύουμε όλοι μαζί με κοινό στόχο.

Στην ομιλία σας υπογραμμίσατε πως οι αρχιτέκτονες έχετε ευθύνη να επαναπροσδιορίσετε τις αρχές σας.

Αναφέρομαι στις προσωπικές αρχές και τις σχεδιαστικές αρχές.

Σε προσωπικό επίπεδο, πρέπει να προβληματιστούμε για ποιον τελικά δουλεύουμε. Θέλουμε να δουλεύουμε για το 5% που κτίζει τεράστια και ογκώδη κατασκευάσματα για επιχειρηματικούς και άλλους σκοπούς ή θέλουμε να υπηρετήσουμε τα εκατομμύρια ανθρώπων που χρειάζονται την τεχνογνωσία μας αλλά δεν έχουν τα λεφτά να μας πληρώσουν;

Οπότε πρέπει να μάθουμε πως να βγάζουμε λεφτά και ταυτόχρονα να εφαρμόζουμε την τεχνογνωσία μας για ανθρώπους που την έχουν ανάγκη.

Σε ό,τι αφορά το σχεδιαστικό κομμάτι, πρέπει ουσιαστικά να αναθεωρήσουμε πλήρως την εξαρτώμενη σχέση της εργασίας μας από τη φύση.

Αν δεν, τότε τι;

Τότε τα κτίρια μας θα γίνονται λιγότερο και λιγότερο ανθεκτικά στην κλιματική αλλαγή. Η φύση δεν μας προσφέρει ικανοποιητικές πρώτες ύλες για να στεγαστούν όλοι οι άνθρωποι. Στην εποχή μας μόνο οι δυτικές χώρες βρίσκονται κάπως σε θέση να προσφέρουν μια αξιοπρεπή στέγη στους πολίτες τους. Πολύς κόσμος στις τρίτες χώρες ζει σε χειρότερες συνθήκες από αυτές που επικρατούσαν πριν από εκατό χρόνια.

Ό,τι μας δίνει η φύση είναι δωρεάν, η άμμος και ο άνεμος είναι δωρεάν, οπότε οφείλουμε να κτίζουμε με σεβασμό στο φυσικό μας περιβάλλον.

Ποιο είναι το στάτους της Γήινης Αρχιτεκτονικής παγκοσμίως; Υπάρχει κάποιος διεθνής οργανισμός που σας εκπροσωπεί;

Δεν υπάρχει όχι, οι περισσότεροι καταξιωμένοι γήινοι αρχιτέκτονες δουλεύουν κυρίως με αναπαλαιώσεις και διατηρήσεις παλαιών κτιρίων.

Για καινούρια κτίρια δεν υπάρχει ένας διεθνής οργανισμός, όχι.

Υπάρχουν ίσως αρκετοί μεμονωμένοι οργανισμοί σε διάφορες χώρες, όχι όμως ένας που να τους αγκαλιάζει όλους. Η πραγματικότητα είναι πως πρέπει να δημιουργηθεί και αυτό είναι το όραμά μας.

Ζούμε και εμείς οι αρχιτέκτονες σε μια εικονική πραγματικότητα, έχουμε γίνει σαν τα μικρά παιδιά που είναι εθισμένα στα βιντεοπαιχνίδια.

Στην Κύπρο πώς πρέπει να κτίζουμε;

Στην Κύπρο παρατηρώ πως έχουμε μια ωραιότατη παραδοσιακή αρχιτεκτονική και ένα ωραιότατο κλίμα και όπως συμβαίνει παντού, εισάγουμε σχέδια, γνώσεις και σκέψεις από το εξωτερικό.

Πολλοί από τους αρχιτέκτονες εδώ έχουν, από ότι καταλαβαίνω, εκπαιδευτεί σε πανεπιστήμια ξένων χωρών και ερχόμενοι πίσω εφαρμόζουν στη δουλειά τους αρκετά ξένα στοιχεία που δεν ταιριάζουν με τον τόπο.

Συνεπώς, πρέπει, νομίζω, να στραφούμε προς την παραδοσιακή μας αρχιτεκτονική και αυτήν να εξελίξουμε.

Καλά, και όλη αυτή η σπουδαία τεχνογνωσία που έχει αναπτυχθεί γύρω από τη μοντέρνα αρχιτεκτονική;

Θα σου πω κάτι που ίσως να προκαλέσει σχόλια ανάμεσα στους αναγνώστες σου, το πιστεύω, ωστόσο, πως η τεχνολογία στις μέρες μας ζημιώνει την αρχιτεκτονική.

Ζούμε και εμείς οι αρχιτέκτονες σε μια εικονική πραγματικότητα, έχουμε γίνει σαν τα μικρά παιδιά που είναι εθισμένα στα βιντεοπαιχνίδια.

Δυστυχώς όμως, με αυτόν τον τρόπο δεν μπορούμε ούτε να επεκτείνουμε τις γνώσεις μας ούτε και να τις μοιραστούμε όπως πρέπει.

Οι υπολογιστές σίγουρα βοηθούν, και βοηθούν αρκετά, αλλά πρέπει να τους χρησιμοποιούμε στο 50 τοις εκατό του χρόνου μας. Στο υπόλοιπο 50 πρέπει να πηγαίνουμε στο εργοτάξιο και να δουλεύουμε μαζί με τους κτίστες, να μην είμαστε σνομπ, να κτίζουμε μαζί τους μια σχέση ειλικρινή και δημιουργική.

Για να μάθετε πολλά περισσότερα για την τεχνική των αμμόσακων και την Γήινη Αρχιτεκτονική πατήστε ΕΔΩ