Παθιασμένος με την επιστήμη του, έχει αφιερωθεί, ψυχή τε και σώματι στην προστασία του περιβάλλοντος. Θα τον πετύχεις συνήθως πάνω στο ποδήλατο του - το οποίο φυλάει στο γραφείο του ευλαβικά, ενώ συνεχώς βρίσκεται σε έναν αγώνα για να αποδείξει πώς η προστασία του περιβάλλοντος και η βελτίωση της συμπεριφοράς μας απέναντι σ’ αυτό, οφείλει να γίνει πρωταρχικός μας στόχος. Ανθρώπους όπως ο Χαράλαμπος Θεοπέμπτου σίγουρα τους χρειάζεται τούτος ο τόπος.

Η πορεία του, μετρά από διαδρομές στα βουνά του Πενταδακτύλου, μέχρι τα γκρίζα υπόγεια του Λονδίνου -όπου πήγε για σπουδές. «Κάπως έτσι αγάπησα τη φύση. Αρχικά, πήγαινα για Γεωπόνος, αλλά στην πορεία, όταν το μελέτησα λίγο περισσότερο κατάλαβα πώς ήμουν προορισμένος για αυτό που κάνω τώρα. Είμαι ερωτευμένος με την φύση».

Στην Κύπρο επέστρεψε την δεκαετία του 80’ και από το 1990 που ασχολείται ενεργά με οικολογικά-περιβαλλοντολογικά κινήματα, έχει έρθει αντιμέτωπος με πολλά. Σκληρές κριτικές, αδιαφορία, μεγάλα οικονομικά συμφέροντα.

Συνέντευξη στον Αχιλλέα Ρότα.

Πόσο δύσκολο ήταν τότε να πείσετε για αυτά που υποστηρίζατε;

Στη δεκαετία του ‘90 και μέχρι πρόσφατα μπορώ να πω -μέχρι να έρθει το διαδίκτυο στη ζωή μας- το βασικό πρόβλημα που αντιμετωπίζαμε ως περιβαλλοντιστές ήταν η έλλειψη πληροφόρησης. Για να μάθεις κάτι σχετικά με την προστασία του περιβάλλοντος, έπρεπε να ψάξεις πολύ. Έπρεπε να αγοράσεις βιβλία, να βρεις ανθρώπους με παρόμοιες ανησυχίες για να συζητήσεις. Τα ΜΜΕ της εποχής δεν έδειχναν κανένα ενδιαφέρον άρα εμείς οι λίγοι που γνωρίζαμε, δεν είχαμε βήμα, δεν είχαμε λόγο.

Δεν έχουμε αντιληφθεί ακόμα την σημασία του να προσέχεις το περιβάλλον, την ποιότητα του αέρα, την ύπαρξη δημόσιων συγκοινωνιών. Αντίθετα, η κρατική μηχανή πιστεύει για παράδειγμα πώς το να φτιάξει δρόμους πενταπλής κυκλοφορίας, θα προσφέρει στο δημόσιο καλό.

Πλέον τα πράγματα έχουν αλλάξει. Έχουμε αλλάξει μυαλά;

Τα μυαλά όλων αυτών που παίρνουν αποφάσεις, ομολογώ με λύπη μου, έχουν μείνει στάσιμα και παγιωμένα σε τακτικές του παρελθόντος. Μόνο να δεις πώς αντιμετωπίζονται οι ευρωπαϊκές οδηγίες σε σχέση με το περιβάλλον, θα καταλάβεις πολλά. Βέβαια, δεν μπορώ να παραβλέψω το γεγονός, πώς υπάρχουν και τμήματα τα οποία στελεχώνονται με άξιους και συνειδητοποιημένους λειτουργούς. Παρόλα αυτά, οι εξωτερικές πιέσεις, τους δένουν τα χέρια σε μεγάλο βαθμό. Δεν έχουμε αντιληφθεί ακόμα την σημασία του να προσέχεις το περιβάλλον, την ποιότητα του αέρα, την ύπαρξη δημόσιων συγκοινωνιών. Αντίθετα, η κρατική μηχανή πιστεύει για παράδειγμα πώς το να φτιάξει δρόμους πενταπλής κυκλοφορίας, θα προσφέρει στο δημόσιο καλό.

Μιλήσατε για τους ιθύνοντες. Ο απλός κόσμος, πώς αντιμετωπίζει πλέον την προστασία του περιβάλλοντος;

Το κοινό μπορώ να πω πώς έχει κάνει τεράστια στροφή. Έχουμε αποκτήσει περιβαλλοντολογική συνείδηση, ευαισθησίες, νοιαζόμαστε για τη φύση. Σίγουρα έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας, αλλά σίγουρα έγινε μεγάλη πρόοδος. Αυτό οφείλεται κυρίως σε αυτό που είπα πριν, αφού πλέον υπάρχει εύκολη πρόσβαση στην ενημέρωση. Η πληροφορία σε βρίσκει, δεν την κυνηγάς. Άρα, πλέον δεν μπορείς να λες ‘δεν ήξερα’. Ξέρεις!

Οι κριτικές όλα αυτά τα χρόνια σας επηρέασαν;

Στα 20 κάτι χρόνια που είμαι ενεργό μέλος της κοινωνίας, όσον αφορά το περιβάλλον, έχω έρθει αντιμέτωπος με σκληρές κριτικές και με επιθέσεις. Δεν σταμάτησα ποτέ. Σταμάτησαν πολλές φορές ενέργειες που έκανα, καταγγελίες που υπέβαλλα, εμένα όμως δεν κατάφεραν να με φιμώσουν.

Κίνημα Οικολόγων Περιβαλλοντολογιστών. Τι είναι για εσάς;

Στην αρχή ήταν η οικολογική κίνηση -όπου ακόμα υφίσταται και είμαι μέλος. Οι δράσεις της όμως περιορίζονταν πολύ, δεν μπορούσαν να γίνουν πολιτικές παρεμβάσεις. Με την αλλαγή του εκλογικού νόμου, αποφασίζουμε να γίνουμε πολιτικό κίνημα. Ήταν ο μόνος τρόπος να αποκτήσουμε δύναμη και να μπορούμε να έχουμε λόγο και ύπαρξη σχετικά με το περιβάλλον.

 

Ήμουν μπροστά σε σκηνικό όπου υπουργός έκανε παράπονα στον Πρόεδρο για τη δράση μου και αυτός απλώς του είπε πώς κάνω καλά τη δουλειά μου. Μια τέτοια θέση είναι συγκρουσιακή από τη φύση της. Με το να καταγγείλεις έναν μεγαλοεπιχειρηματία για παράνομες οικοδομές ή για ένα έργο που θα κάνει ζημιά στο περιβάλλον, αμέσως έχεις να αντιμετωπίσεις μύδρους.

Από το ‘96 που δημιουργήθηκε το κίνημα έως τώρα είστε ικανοποιημένος από την πορεία του;

Το κίνημα πέτυχε πολλά. Κάποιες φορές υπάρχει δυσκολία στο να το εξηγήσει κάποιος με λόγια. Η δράση του όμως, όλα αυτά τα χρόνια είναι έντονη, εντός και εκτός της βουλής. Σαφώς και πάντα υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης και εξέλιξης. Για παράδειγμα όταν ήμουν Επίτροπος Περιβάλλοντος, είχα ακολουθήσει μια φόρμουλα η οποία βρήκε μεγάλη ανταπόκριση από τον κόσμο. Το να πληροφορείς και να εξηγείς στο κοινό τη δουλειά σου και τις προθέσεις σου, δημιουργεί συμμάχους και υποστηρικτές, με τους οποίους αύριο θα κατέβεις, για να απαιτήσεις αλλαγές. Αυτό είναι ένα κομμάτι στο οποίο υστερεί το κίνημα.

Πως ήταν η περίοδος ως Επίτροπος Περιβάλλοντος. Υπήρξαν παρεμβάσεις στο έργο σας;

Διετέλεσα επίτροπος για 6,5 χρόνια. Αρχικά, να τονίσω πώς και με τους δύο Προέδρους που υπήρξα, δεν είχα ούτε παρέμβαση ούτε πρόβλημα. Αυτό το λέω γιατί, πολλές φορές, δέχτηκαν καταγγελίες από υπουργούς και διευθυντές τμημάτων ότι παρεμβαίνω στο έργο τους και αυτοί ποτέ δεν μου έθεσαν βέτο. Μάλιστα, σε ένα τέτοιο σκηνικό ήμουν μπροστά, όπου υπουργός έκανε παράπονα στον Πρόεδρο για τη δράση μου και αυτός απλά του είπε πώς κάνω καλά τη δουλειά μου. Αναφέρομαι έντονα σε αυτό, γιατί μια τέτοια θέση είναι συγκρουσιακή από τη φύση της. Με το να καταγγείλεις έναν μεγαλοεπιχειρηματία για παράνομες οικοδομές ή για ένα έργο που θα κάνει ζημιά στο περιβάλλον, αμέσως έχεις να αντιμετωπίσεις μύδρους. Αν δεν έχεις τουλάχιστον τη στήριξη του Προέδρου δεν πας πουθενά.

Όπως παραδέχεται, πολλές φορές «έπεσαν» τηλέφωνα, μετά από κάποια καταγγελία που έκανε. Υπήρξαν μάλιστα φορές που δέχτηκε απειλές ακόμα και μέσα στο ίδιο του το γραφείο. «Τα οικονομικά συμφέροντα είναι μεγάλα, για αυτό και οι αντιδράσεις, είναι αντίστοιχες. Όταν μιλούσα για τα γήπεδα γκολφ και την αλόγιστη σπάταλη νερού που θα προκαλέσουν, επιχειρηματίας που βρισκόταν στην εκδήλωση, έφυγε. Τις ίδιες έντονες αντιδράσεις είχα και τότε που έκανα εκστρατεία ενάντια στις πλαστικές τσάντες, από επιχειρήσεις».

Πάμε πίσω στο κίνημα Οικολόγων. Γιατί δεν εκτοξεύει τα ποσοστά του αφού, όπως μας είπατε, ο κόσμος έχει αλλάξει μυαλά;

Δεν μπορώ να ξέρω την απάντηση σε αυτό και δεν με ενδιαφέρει, για να πω την αλήθεια. Για εμένα επιτυχία είναι αν αλλάξεις παγιωμένες πολιτικές, να πείσεις για τις προθέσεις σου, να παράγεις έργο. Η αύξηση της εκλογικής δύναμης είναι σημαντικό ναι, αλλά όχι και ουσιαστικό. Εγώ αυτό που λέω είναι πώς δεν με ενδιαφέρει τι ψηφίζεις, φτάνει να είσαι σωστός απέναντι στο περιβάλλον.

Έχουμε μια μανία να χτίζουμε και να πουλάμε στους ξένους. Όλο αυτό όμως γίνεται ανεξέλεγκτα και χωρίς σχεδιασμό και προγραμματισμό.

Αναφερθήκατε πριν στα γήπεδα γκολφ. Γιατί είστε τόσο ενάντια;

Τα γήπεδα γκολφ όπως και οι μαρίνες είναι δυο σχέδια στα οποία το κράτος παρανόμησε. Με βάση συγκεκριμένες νομοθεσίες, πριν παρθεί η τελική απόφαση, έπρεπε να γίνει στρατηγική μελέτη εκτίμησης περιβάλλοντος, για κάθε σχέδιο. Κάτι τέτοιο θα καταδείκνυε επακριβώς την ποσότητα και την ποιότητα που πρέπει να έχει το κάθε έργο. Κάτι τέτοιο όμως, θα έβαζε πολλούς περιορισμούς και φραγμούς στους επίδοξους εκτελεστές των έργων. Έτσι καθυστέρησε η ψήφιση των νόμων, έγιναν τα έργα και ακολούθως, ψηφίστηκαν οι νόμοι, οι οποίοι ισχύουν για επόμενα έργα.

Ποιες θεωρείτε πώς θα είναι οι επιπτώσεις από αυτές τις ενέργειες;

Όσον αφορά τα γήπεδα γκολφ, πρόκειται για τεράστιες εκτάσεις γης, όπου για να συντηρηθεί, θα χρειάζονται ολόχρονα τόνοι νερού και φαρμάκων. Εκτός αυτού, δόθηκε και άδεια για να χτιστούν επαύλεις. Άρα ακόμα μια παρεμβολή στη φύση, αφού όλο αυτό έγινε κατ’ εξαίρεση σε μη οικιστικές ζώνες.  Άρα κάποιος μπορεί να συμπεράνει, πώς όλο αυτό έγινε ακριβώς για να γίνουν τα οικιστικά συγκροτήματα από τους επιχειρηματίες, τα οποία στη συνέχεια θα πουλήσουν, για να βγάλουν τεράστια κέρδη από τους ξένους.

Ένας αξιωματούχος, μιας εκ των εταιριών, αποφάσισε μια καλή ημέρα ότι του αρέσει το λιμάνι της Λάρνακας και έτσι απλά, έγινε η μεταφορά. Αυτός ήταν ο πραγματικός λόγος της μεταφοράς των εταιριών στο Λιμάνι της Λάρνακας. Κανένα σχέδιο από το κράτος και κανένας προγραμματισμός για να τους σταματήσει.

Οι μαρίνες;

Με τις μαρίνες δεν έχω κανένα πρόβλημα, αρκεί όλες αυτές οι πέτρες -βράχοι που χρειάζονται για να χτιστούν, οι επαύλεις και τα νησιά πάνω στο νερό, να έρχονταν από το εξωτερικό. Διαφορετικά, ο μόνος τρόπος για να βρεις όλο αυτό το υλικό, είναι να ανοίξεις λατομία στο Τρόοδος και σε όποια άλλη περιοχή θεωρείς πως θα σε βολέψει και να την διαλύσεις, τρυπώντας την. Έως τώρα δεν είχαμε λατομία σε προστατευόμενες περιοχές, όλη αυτή όμως η πίεση για την δημιουργία των έργων, εκεί οδηγεί. Ήδη σε κάποιες περιοχές, που υπάρχουν λατομεία, όπως η Ανδρολύκου, η περιβαλλοντολογική και πολιτιστική καταστροφή είναι τεράστια.

Όπως μας είπε, ήδη έχουν δοθεί άδειες για δημιουργία μαρίνας και γηπέδων γκολφ σε προστατευόμενες περιοχές στην ελεύθερη περιοχή Αμμοχώστου, και αυτό είναι κάτι που θα έχει τεράστιες επιπτώσεις.

Θα πει κάποιος όμως πώς, με την οικονομική κρίση και τις δυσκολίες που βιώνουμε, προκαλείτε πρόβλημα στην ανάπτυξη της οικονομίας.

Δεν έχω πρόβλημα με την εξέλιξη και την ανάπτυξη, φτάνει να γίνεται σωστά και μελετημένα. Έχουμε μια μανία να χτίζουμε και να πουλάμε στους ξένους. Όλο αυτό όμως γίνεται ανεξέλεγκτα και χωρίς σχεδιασμό και προγραμματισμό. Πραγματικά δεν ξέρω μέχρι που θα φτάσει. Δεν θα αφήσουμε τίποτα όρθιο με τον τρόπο που σκεφτόμαστε.

Λιμάνι της Λάρνακας. Πώς κρίνετε την μεταφορά των εταιριών εκεί;

Εδώ έρχεται η έλλειψη προγραμματισμού που έλεγα πιο πάνω. Ξέρετε ποιος ήταν ο πραγματικός λόγος αυτής της μεταφοράς. Έχει ειπωθεί και δημόσια για αυτό το αναφέρω. Απλώς ένας αξιωματούχος, μιας εκ των εταιριών, αποφάσισε μια καλή ημέρα ότι του αρέσει το λιμάνι της Λάρνακας και έτσι απλά, έγινε η μεταφορά. Άρα δεν υπήρχε κανένα σχέδιο από το κράτος και κανένας προγραμματισμός για να τους σταματήσει. Η περιοχές γύρω από το λιμάνι, είναι περιοχές, ελεύθερου εμπορίου και ελαφριάς βιομηχανίας. Με την έλευση των εταιριών, δημιουργούνται ανάγκες βαριάς βιομηχανίας. Εκεί υπάρχουν σπίτια και άνθρωποι που ζουν με τις οικογένειες τους. Δεν είναι λογικό να αντιδρούν; Το χειρότερο είναι πώς κανείς αρμόδιος δεν βγαίνει να δώσει έστω κάποιες απαντήσεις έτσι ώστε να καθησυχάσουν τον κόσμο.

Επιτρέψτε μου να έχω τις αμφιβολίες μου αναφορικά με τον αν μελλοντικά θα προκύψουν οφέλη από την χρήση των υδρογονανθράκων. Άλλωστε, λίγες είναι οι χώρες με φυσικό πλούτο που ευημερεί συνολικά ο λαός και όχι οι λίγοι, οι εκλεκτοί.

Σύμφωνα με ευρωπαϊκούς κανόνες, το κράτος οφείλει να διαβουλεύεται δημόσια τέτοιου είδους αποφάσεις και να δίνει το δικαίωμα στο κόσμο να πηγαίνει δικαστικά για ότι θεωρεί πώς δεν τον ικανοποιεί. Αυτό δεν έγινε ποτέ, εκτός από 1-2 περιπτώσεις. Ο κύριος Θεοπέπμπτου μάλιστα, τονίζει πώς η Ευρώπη ήδη έχει κάνει τις ανάλογες παρατηρήσεις στην Κυπριακή Δημοκρατία και έπονται κυρώσεις.

Υδρογονάνθρακες. Τι γίνεται τελικά;

Ξέρετε, έχουμε ένα ταλέντο να μετατρέπουμε οτιδήποτε θετικό μας συμβεί, σε εξαιρετικά αρνητικό. Σε αυτή τη περίπτωση, η εύρεση υδρογονανθράκων και η διαδικασία εξόρυξης τους, ήρθε να «καπελώσει» το ζήτημα των φωτοβολταϊκών, τα οποία ήταν και ωφέλιμα για τη φύση, σε αντίθεση με τους υδρογονάνθρακες. Επειδή το κράτος μας αποφάσισε να προαγοράσει φυσικό αέριο από την ΑΗΚ, καθυστέρησε την εισροή φωτοβολταϊκών στην Κύπρο. Γιατί αν αρχίζαμε να παράγαμε ηλεκτρικό μόνοι μας τότε θα πήγαινε χαμένο το φυσικό αέριο που αγοράστηκε. Επιτρέψτε μου να έχω τις αμφιβολίες μου αναφορικά με τον αν μελλοντικά θα προκύψουν οφέλη από την χρήση των υδρογονανθράκων. Άλλωστε, λίγες είναι οι χώρες με φυσικό πλούτο που ευημερεί συνολικά ο λαός και όχι οι λίγοι, οι εκλεκτοί.

Αν γίνει τραμ στην Κύπρο τώρα, θα αποτελεί ένα μεγάλο οικονομικό σκάνδαλο. Όχι μόνο για το κόστος κατασκευής αλλά και για το κόστος συντήρησης που ανέρχεται γύρω στα 10-11 εκατομμύρια το χρόνο.

Πρόσφατα, δόθηκε το πράσινο φώς για την δημιουργία τραμ στην πρωτεύουσα. Ως λάτρης των δημοσίων συγκοινωνιών να υποθέσω πώς στηρίζετε αυτή την εξέλιξη;

Δυστυχώς, υποθέτεις λάθος. Πράγματι στηρίζω και προωθώ την δημιουργία δημόσιας συγκοινωνίας. Παρόλα αυτά, αν γίνει κάτι τέτοιο στην Κύπρο τώρα θα αποτελεί ένα μεγάλο οικονομικό σκάνδαλο. Όχι μόνο για το κόστος κατασκευής αλλά και για το κόστος συντήρησης που ανέρχεται γύρω στα 10-11 εκατομμύρια το χρόνο. Για να προχωρήσεις σε μια τέτοια κίνηση πρέπει πρώτα να κάνεις 5-10 βασικά άλλα. Εν ολίγοις πρέπει να αποδείξεις στο κόσμο πώς η μετακίνηση με αυτοκίνητο είναι δυσκολότερη, κυρίως στο κέντρο της πόλης. Πώς το κάνεις αυτό, με πεζοδρομήσεις, με μονοδρομήσεις και άλλες τέτοιες ενέργειες που θα αναγκάζουν και θα ωθούν τον κόσμο να αφήσει το αυτοκίνητο και να εμπιστευτεί τη δημόσια συγκοινωνία. Τότε ναι, κάνεις και τραμ και τρόλεϊ και ότι άλλο χρειάζεται. Υπάρχουν σε όλες τις χώρες τις Ευρώπης δοκιμασμένες πρακτικές που μπορούμε να δοκιμάσουμε, εάν θέλουμε.

 

Η θέση σας, ως λέκτορας στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου, σας δίνει τη δυνατότητα να έρχεστε σε επαφή με νέους ανθρώπους. Τι εντοπίζετε στη νεολαία σήμερα;

Η νέοι σήμερα είναι διαφορετικοί. Είναι έξυπνοι, δραστήριοι, ενεργητικοί και ικανοί. Το πρόβλημα έγκειται στο γεγονός ότι τους στερήσαμε το δικαίωμα να σκέφτονται μόνοι τους. Δεν ξέρουν πώς να έχουν κριτική σκέψη, πώς να είναι αυτόνομοι. Εδώ έρχεται το κάθε ακαδημαϊκό ίδρυμα για να τους δείξει το δρόμο και να τους βοηθήσει. Αυτή είναι η δουλειά μου και την απολαμβάνω. Είμαι πολύ χαρούμενος που βοηθώ έστω και λίγο στην διαμόρφωση των νέων ανθρώπων.

Τελικά η στροφή προς το περιβάλλον μπορεί να δώσει ώθηση στην ανάπτυξη της οικονομίας;

Όταν η Γερμανία, αντιμετώπιζε την οικονομική κρίση, το πρώτο μέτρο που έλαβε για να βοηθήσει τις ευάλωτες ομάδες ήταν να αναβαθμίσει ενεργειακά τα παλιά κτήρια του κέντρου. Είναι ένας από τους κύριους λόγους στους οποίες οφείλεται η τεράστια ανάπτυξη του Βερολίνου. Μείωσε την ενέργεια που χρειάζονταν τα δημόσια κτήρια, άρα έσοδα για το κράτος, δημιούργησε πολλές θέσεις εργασίας και τεράστια περιβαλλοντολογικά οφέλη.

Όπως μας ανέφερε υπάρχει αυστηρή νομοθεσία της ΕΕ, που ισχύει και για την Κύπρο, ότι μέχρι το 2019 όλα τα δημόσια κτήρια πρέπει να αναβαθμιστούν ενεργειακά και μέχρι το 2021, όλα τα σπίτια που θα κτίζονται θα πρέπει να χρησιμοποιούν  μηδαμινή ενέργεια για τις ανάγκες τους.

«Πολύ φοβάμαι, όμως, τον τρόπο που θα εφαρμοστεί όλο αυτό. Ξέρετε, τα παλιά σπίτια, πριν το ‘60, ήταν εξαιρετικά ενεργειακά. Μετά αγαπήσαμε το τσιμέντο και το βάλαμε παντού. Στην Κύπρο έχουμε πάρα πολλά κτήρια που χρειάζονται ενεργειακή αναβάθμιση. Σκεφτείτε μόνο πόσες θέσεις εργασίας θα ανοίγονταν».

 

Μικρά χρηστικά:

-      Το καλοκαίρι πρέπει να εμποδίζουμε τον ήλιο να μπαίνει στο σπίτι. Καλή εξωτερική σκίαση.

-      Να κλείνουμε όλες τις τρύπες για να αποφύγουμε απώλειες, είτε θέρμανσης, είτε ψύξης ( πόρτες, παράθυρα, χαραμάδες).

-      Τα καλοκαιρινά βράδια πρέπει να αερίζουμε καλά το σπίτι. Έτσι καθαρίζουμε την ατμόσφαιρα από δηλητήρια και ρίχνουμε την θερμοκρασία του  σπιτιού για να είναι πιο δροσερό το επόμενο πρωί.

-      Καλή συντήρηση της κεντρικής θέρμανσης. Αν είναι παλιά, καλύτερα να την αλλάξουμε για μεγαλύτερη αποδοτικότητα. Οι καινούργιες αποδίδουν μέχρι και 80% σε αντίθεση με τις παλιές που απέδιδαν το πολύ μέχρι 60%.

-      Καλή μόνωση της οροφής και του εξωτερικού του σπιτιού.

-      Χοντρές κουρτίνες και διπλά παράθυρα για καλύτερη μόνωση των εσωτερικών χώρων.

-      Αειθαλή δέντρα στη βόρεια πλευρά του σπιτιού -δημιουργούν τοίχος προστασίας για τα ρεύματα κρύου αέρα το χειμώνα. Ενώ φυτεύουμε φυλλοβόλα δέντρα στην νότια πλευρά του σπιτιού για να αφήνουν τον ήλιο το χειμώνα και να τον σταματούν το καλοκαίρι.

 

Είναι πολύ εύκολο να μετατρέψουμε το σπίτι μας σε ενεργειακό με μικρές αλλαγές, οι οποίες δεν είναι ούτε ιδιαίτερα πολυέξοδες αλλά ούτε και δυσεύρετες.

Η προστασία του περιβάλλοντος, δεν είναι μια μόδα της εποχής, ούτε μια λόξα μερικών τρελλών. Το περιβάλλον είναι εμείς, τα παιδιά μας, η ζωή μας ολόκληρη, οφείλουμε να το φροντίσουμε.