Με τη δωρεά οργάνων από ένα και μόνο άτομο μπορούν να επωφεληθούν μέχρι και εννιά ασθενείς. Αυτό, από μόνο του, δεν είναι αρκετό για να πειστείς;

Κανείς δεν λέει ότι είναι εύκολο. Άλλωστε για ποιον είναι εύκολο να χάνει ένα αγαπημένο του πρόσωπο και την ίδια ώρα να πρέπει να αποφασίσει αν θα δωρίσει κάποιο ή κάποια από τα όργανά του, ενώ μέσα του έχει την ελπίδα ότι κάτι μπορεί να γίνει και να έχει πίσω, μαζί του, το δικό του πρόσωπο. 

Πρόσφατα, η Βουλή υπερψήφισε πρόταση νόμου η οποία καθιστά όλους τους πολίτες της Δημοκρατίας που συμπλήρωσαν το 18ο έτος της ηλικίας τους ως δυνητικούς δότες οργάνων, με δικαίωμα σαφώς την εξαίρεση όσων δεν το επιθυμούν. Ενώ παράλληλα το Υπουργείο Υγείας έχει ξεκινήσει εντατική εκστρατεία ενημέρωσης του κοινού για την απομυθοποίηση της διαδικασίας, ούτως ώστε να αυξήσει τα ποσοστά μεταθανάτιων δοτών.

Με αφορμή όλα τα πιο πάνω, επικοινωνήσαμε με το Υπουργείο Υγείας και το αρμόδιο τμήμα ούτως ώστε να ρωτήσουμε πράγματα και να λύσουμε απορίες που όλοι λίγο πολύ έχουμε γύρω από το ζήτημα της δωρεάς οργάνων.

 Εσύ τι λες; Θεωρείς ότι πρέπει να γίνει υποχρεωτική η δωρεά οργάνων;

Η υποχρεωτική δωρεά οργάνων μπορεί να έχει αντίθετο αποτέλεσμα. Οποιαδήποτε αλλαγή θα πρέπει να είναι σταδιακή.

Ο βασικός φόβος σε σχέση με τη δωρεά οργάνων είναι η πιθανότητα λάθος διάγνωσης από τον γιατρό που στην ουσία θα καταδικάσει σε θάνατο τον ασθενή. Υπάρχει τέτοια περίπτωση; Έγινε ποτέ κάτι τέτοιο;

Η διαδικασία διάγνωσης του εγκεφαλικού θανάτου διέπεται από το Νόμο και γίνεται με πολύ αυστηρό και συγκεκριμένο τρόπο για να διασφαλίζεται η εμπιστοσύνη της κοινωνίας.  Πραγματοποιείται από δύο ειδικούς γιατρούς (εντατικολόγο, νευρολόγο, νευροχειρουργό, πνευμονολόγο, καρδιολόγο ή γενικό παθολόγο) και επαναλαμβάνεται δύο φορές, με αρκετές ώρες διαφορά η μία από την άλλη. Όταν συμπληρωθεί και η δεύτερη εξέταση σημειώνεται η ώρα θανάτου. Οι γιατροί που διεξάγουν τη διαδικασία διάγνωσης δεν έχουν καμία σχέση με τις μεταμοσχεύσεις. Είναι πολύ ασφαλής διαδικασία βασισμένη στα επικρατούντα επιστημονικά δεδομένα και δεν έχει δημοσιευτεί ποτέ τεκμηριωμένη περίπτωση λανθασμένης διάγνωσης.   Όπως καταγράφεται στο Νόμο, νεκρό θεωρείται πρόσωπο επί του οποίου διαπιστώνεται με το πρωτόκολλο διάγνωσης εγκεφαλικού θανάτου η ύπαρξη σημείων που δηλώνουν την οριστική και μη ανατρέψιμη απουσία όλων των αντανακλαστικών του εγκεφαλικού στελέχους.

 

Ποια είναι η πιο δύσκολη στιγμή για τους συγγενείς όταν κληθούν να πάρουν μια τέτοια απόφαση;

Η πιο δύσκολη στιγμή είναι όταν στην οικογένεια ανακοινώνονται τα  νέα του θανάτου του δικού τους ανθρώπους. Αντιμετωπίζουν το τραγικό γεγονός του θανάτου που συμβαίνει τόσο ξαφνικά, ενός αγαπημένου τους προσώπου, ο οποίος μέχρι πριν από κάποιες ώρες ή μέρες ήταν υγιής και δραστήριος και αυτό είναι το αποτέλεσμα βαριάς κρανιοεγκεφαλικής κάκωσης/βλάβης που επέφερε τον θάνατο σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. 

Σύμφωνα με την υφιστάμενη νομοθεσία για να πραγματοποιηθεί η μεταθανάτια δωρεά οργάνων χρειάζεται η συγκατάθεση από τον πλησιέστερο συγγενή του εκλιπόντος.

Πόσοι σώθηκαν στην Κύπρο λόγω δωρεάς οργάνων;

Φέτος πραγματοποιήθηκαν στην Κύπρο οκτώ (8) μεταμοσχεύσεις νεφρών από μεταθανάτιες δωρεές, ενώ το 2016 τέσσερις (4) και το 2015 μόλις μία (1) μεταμόσχευση νεφρού από μεταθανάτια δωρεά, ενδεικτικό της αύξησης της δωρεάς οργάνων. Φέτος, δόθηκε συγκατάθεση από οκτώ (8) οικογένειες από τις οποίες σε 3 δότες δεν αξιοποιήθηκε κανένα όργανο προς μεταμόσχευση ενώ σε ακόμη 1 δότη αξιοποιήθηκε μόνο το ήπαρ (στο εξωτερικό). Αυτό συμβαίνει γιατί μετά τη συγκατάθεση ακολουθείται μια σειρά από διάφορες εξετάσεις και αξιολόγηση των οργάνων που συνεχίζεται ακόμη και μέσα στο χειρουργείο αφαίρεσης των οργάνων και πριν αρχίσει η μεταμόσχευση τους, γιατί είναι πολύ σημαντικό ότι τα προσφερθέντα όργανα πρέπει να είναι όσο υγιή μπορούν να προβλεφθούν να είναι με τις υπάρχουσες ιατρικές εξετάσεις και κλινικές αξιολογήσεις.

 

Στην Κύπρο τι ποσοστά μεταθανάτιων δοτών έχουμε;

Τα τελευταία χρόνια το ποσοστό των μεταθανάτιων δοτών ήταν αρκετά χαμηλό. Τη φετινή χρονιά  δόθηκε συγκατάθεση για δωρεά από οκτώ (8) οικογένειες. Σύμφωνα με την υφιστάμενη νομοθεσία για να πραγματοποιηθεί η μεταθανάτια δωρεά οργάνων χρειάζεται η συγκατάθεση από τον πλησιέστερο συγγενή του εκλιπόντος. Αρχικά διερευνάται το ενδεχόμενο, ο νεκρός ενώ ήταν εν ζωή  να έχει δηλώσει την επιθυμία του στο Μητρώο Δυνητικών Δοτών Οργάνων και Ιστών. Για την οικογένεια αυτό είναι σημαντικό να αποφασίσει λαμβάνοντας επίσης υπόψη τη στάση ζωής του.   Διευκρινίζεται ότι μέχρι πρότινος, για να διενεργηθεί μια μεταμόσχευση, στις περιπτώσεις που κάποιο άτομο είχε δηλώσει την επιθυμία του για να είναι μεταθανάτιος δότης, δεν μπορούσε να προχωρήσει η διαδικασία εάν προηγούμενα δεν εξασφαλιζόταν η συγκατάθεση της οικογένειάς του.

 

Πότε θεωρείτε ότι άρχισε ο κόσμος να ευαισθητοποιείται και να εξοικειώνεται με την ιδέα της δωρεάς;

Όπως διαπιστώνεται από τα στοιχεία της δωρεάς οργάνων, ο κόσμος στην Κύπρο είναι αρκετά αλλά όχι ικανοποιητικά ευαισθητοποιημένος για το θέμα, σίγουρα υπάρχει πολύ μεγάλο περιθώριο βελτίωσης. Το Υπουργείο Υγείας σε συνεργασία με το Συμβούλιο Μεταμοσχεύσεων καταβάλλει συνεχείς προσπάθειες για βελτίωση της κατάστασης. Εδώ θα πρέπει να αναφερθεί ο σημαντικός ρόλος που διαδραματίζουν τα ΜΜΕ αλλά και όλα σχεδόν τα τηλεοπτικά κανάλια της χώρας τα οποία αφιλοκερδώς και στο πλαίσιο της κοινωνικής τους προσφοράς προς το κοινό, αναλαμβάνουν κατά καιρούς την προβολή σχετικού διαφωτιστικού σποτ. Επίσης, θα πρέπει να αναφερθεί ότι για την ενημέρωση των μαθητών έχει αναπτυχθεί συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού και ετοιμάστηκε σχετικό ενημερωτικό έντυπο το οποίο αξιοποιείται από τους εκπαιδευτικούς στο πλαίσιο του σχετικού μαθήματος που γίνεται στο σχολείο.

Τα όργανα που μπορούν να μεταμοσχευτούν είναι οι νεφροί, η καρδιά, οι πνεύμονες, το ήπαρ, το πάγκρεας, και τμήμα του λεπτού εντέρου.

Ποιες είναι οι πιο συνήθεις μεταμοσχεύσεις στην Κύπρο;

Στην Κύπρο πραγματοποιούνται μεταμοσχεύσεις νεφρού και παγκρέατος στο Μεταμοσχευτικό Κέντρο, στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας και κερατοειδείς χιτώνες στο Νοσοκομείο Αρχ. Μακάριος ΙΙΙ.

Υπάρχουν όργανα τα οποία δεν μπορούν ή δεν υπάρχει λόγος να μεταμοσχευθούν;

Με τη δωρεά οργάνων μπορούν να επωφεληθούν μέχρι και εννιά ασθενείς. Τα όργανα που μπορούν να μεταμοσχευτούν είναι οι νεφροί, η καρδιά, οι πνεύμονες, το ήπαρ, το πάγκρεας, και τμήμα του λεπτού εντέρου. Στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας όπου λειτουργεί το μόνο αδειοδοτημένο Μεταμοσχευτικό Κέντρο στη χώρα μας, διενεργούνται  μεταμοσχεύσεις νεφρού και παγκρέατος ενώ τα άλλα όργανα που λαμβάνονται όπως καρδιά, ήπαρ, πνεύμονες αποστέλλονται σε μεταμοσχευτικά κέντρα άλλων χωρών, με τα οποία συνεργάζεται το Υπουργείο Υγείας.  Στο Μακάριο Νοσοκομείο μεταμοσχεύονται ιστοί όπως οι κερατοειδείς χιτώνες των οφθαλμών.

Ο κόσμος στην Κύπρο είναι αρκετά αλλά όχι ικανοποιητικά ευαισθητοποιημένος.

Πιστεύετε ότι πρέπει να γίνει υποχρεωτική η δωρεά οργάνων;

Θέση του Υπουργείου Υγείας είναι ότι η πρόωρη επιβολή δια νόμου μιας τέτοιας λύσης όπως είναι η υποχρεωτική δωρεά οργάνων μπορεί να έχει αντίθετο αποτέλεσμα. Οποιαδήποτε αλλαγή θα πρέπει να είναι σταδιακή. Απαιτείται να επικεντρωθούμε στην ορθή ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού αφού στη βάση επιτυχημένης εμπειρίας και άλλων χωρών, μόνο έτσι θα επιτύχουμε αύξηση της εγγραφής στα Μητρώα Δυνητικών Μεταθανάτιων Δοτών Οργάνων.

Οι διαδικασίες που ακολουθούνται πριν ληφθεί η τελική απόφαση των ιατρών για ένα ασθενή:

- Το σενάριο μιας πιθανής δωρεάς οργάνων υπάρχει στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας σε περίπτωση που ο θεράπων ιατρός (πάντα εντατικολόγος) διαπιστώσει ότι η πορεία της υγείας ασθενούς που θα μπορούσε να είναι κατάλληλος δότης οδηγεί ή έχει οδηγήσει σε εγκεφαλικό θάνατο, και ενημερώνει τον αρμόδιο συντονιστή μεταμοσχεύσεων για την έναρξη της διαδικασίας για την αξιολόγηση του δυνητικού δότη και της διαδικασίας διενέργειας των δοκιμασιών εγκεφαλικού θανάτου.

- Εφόσον τηρούνται οι προϋποθέσεις θα ακολουθήσει η διάγνωση του εγκεφαλικού θανάτου (EΘ) σύμφωνα  με το συγκεκριμένο πρωτόκολλο της 1ης σειράς των δοκιμασιών ΕΘ και ενημέρωση της οικογένειας για τα αποτελέσματα. Θα ακολουθήσει  η διενέργεια της 2ης σειράς και πιστοποίησης του θανάτου όπως προβλέπεται από τον Νόμο.

- Η Συντονίστρια Μεταμοσχεύσεων διερευνά το ενδεχόμενο της εγγραφής του εκλιπόντος στο Μητρώο Δυνητικών Δοτών Οργάνων και Ιστών. Στη συνέχεια,  ακολουθεί η ενημέρωση για τη δυνατότητα της δωρεάς οργάνων και λαμβάνεται  η ενυπόγραφη συγκατάθεση από τον πλησιέστερο συγγενή  για τη δωρεά.

- Εφόσον η οικογένεια δώσει τη συγκατάθεση της τότε και μόνο θα αρχίσει η αξιολόγηση των οργάνων ότι είναι κατάλληλα προς μεταμόσχευση από τη Μεταμοσχευτική πλέον ομάδα ιατρών, για να χαρίσουν ζωή και να δώσουν ελπίδα σε άλλους πάσχοντες ασθενείς. Η διαδικασία παραμένει πολύ αυστηρή σε όλη την περίοδο που ακολουθεί ως και την ώρα του χειρουργείου συγκομιδής και μεταμόσχευσης των οργάνων.

- Σε αυτή την περίοδο διατηρείται πολύ καλή και υποστηρικτική σχέση με την οικογένεια από το Συντονιστή Μεταμοσχεύσεων που ενημερώνει την οικογένεια για τη διαδικασία στο βαθμό που επιθυμεί.