Μεγαλώνοντας στο Ραουαλπίντι, μια πόλη δίπλα στην πρωτεύουσα του Πακιστάν, Ισλαμαμπάντ, η Mahnoor Omer θυμάται την ντροπή και το άγχος που ένιωθε στο σχολείο κάθε φορά που είχε περίοδο. Το να πάει στην τουαλέτα με μια σερβιέτα στο χέρι ήταν μια πράξη «μυστικότητας» – σχεδόν σαν να προσπαθούσε να κρύψει ένα έγκλημα.

«Συνήθιζα να κρύβω τη σερβιέτα στο μανίκι μου, λες και κουβαλούσα ναρκωτικά στην τουαλέτα», λέει η Ομέρ, η οποία προέρχεται από μεσοαστική οικογένεια – ο πατέρας της είναι επιχειρηματίας και η μητέρα της νοικοκυρά. «Αν κάποιος μιλούσε για αυτά τα θέματα, οι δάσκαλοι σε μάλωναν».

Μια συμμαθήτριά της τής είχε πει κάποτε ότι η μητέρα της θεωρούσε τις σερβιέτες «σπατάλη χρημάτων».

«Τότε μου ήρθε η συνειδητοποίηση», λέει η Ομέρ. «Αν έτσι σκέφτονται οι μεσοαστικές οικογένειες, φαντάσου πόσο απρόσιτα είναι αυτά τα προϊόντα για τους υπόλοιπους», αναφέρει στο Al Jazeera.

H προσφυγή στη Δικαιοσύνη

Σήμερα, στα 25 της, η Mahnoor Omer από συνεσταλμένη μαθήτρια έχει γίνει πρόσωπο-σύμβολο σε εθνικό επίπεδο. Τον Σεπτέμβριο κατέθεσε προσφυγή στο Ανώτατο Δικαστήριο της Λαχόρης, ζητώντας να καταργηθεί ο «φόρος περιόδου» - η φορολόγηση δηλαδή των σερβιετών και άλλων προϊόντων εμμηνορρυσίας ως «είδη πολυτελείας».

Η πρωτοβουλία της Mahnoor Omer, που εξετάζεται από το Ανώτατο Δικαστήριο της Λαχόρης, στοχεύει να καταστήσει αυτά τα προϊόντα οικονομικά προσιτά σε εκατομμύρια γυναίκες και να αλλάξει μια πολιτική που, σύμφωνα με διεθνείς οργανισμούς, οξύνει τις κοινωνικές ανισότητες και πλήττει τη δημόσια υγεία.

Στο Πακιστάν, οι φόροι και οι δασμοί στα προϊόντα υγιεινής ανεβάζουν έως και 40% την τελική τιμή, σύμφωνα με στοιχεία της Unicef. Τα προϊόντα αυτά κοστίζουν περίπου 450 ρουπίες (περίπου 1,50 ευρώ) — δυσπρόσιτα για πολλές γυναίκες σε μια χώρα που ο μέσος μηνιαίος μισθός είναι μόλις 110 ευρώ. Η φορολογία αυτή, όπως υποστηρίζει, παραβιάζει το Σύνταγμα, το οποίο εγγυάται ισότητα, αξιοπρέπεια και κοινωνική δικαιοσύνη.

Μια πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι μόλις το 16% των γυναικών στην ύπαιθρο χρησιμοποιεί σερβιέτες λόγω του υψηλού κόστους. Παρ’ όλα αυτά, το κράτος εξακολουθεί να εξαιρεί από τη φορολόγηση προϊόντα όπως το γάλα, το τυρί ή το σπέρμα βοοειδών, κατατάσσοντας τις σερβιέτες στην ίδια κατηγορία με τα αρώματα και τα καλλυντικά.

«Είναι απογοητευτικό ότι, παρά τη συμμετοχή των γυναικών στην πολιτική και στη δημόσια διοίκηση, συνεχίζουν να περνούν νόμοι που αγνοούν πλήρως τις έμφυλες ανισότητες», δηλώνει η Omer. «Είτε από παράλειψη είτε από πρόθεση, τέτοιες πολιτικές πρέπει να αλλάξουν».

Πίσω από την προσφυγή βρίσκεται και η οργάνωση Mahwari Justice, που δραστηριοποιείται σε θέματα υγείας και πρόσβασης σε προϊόντα εμμηνορρυσίας. Δημιουργήθηκε μετά τις πλημμύρες του 2022, όταν γυναίκες στις πληγείσες περιοχές αναγκάστηκαν να χρησιμοποιούν πρόχειρα και επικίνδυνα υποκατάστατα.

Η Mahwari Justice έχει ξεκινήσει διαδικτυακή καμπάνια υποστήριξης προς την Omer, συγκεντρώνοντας μέχρι στιγμής πάνω από 4.700 υπογραφές. «Πολλές τέτοιες υποθέσεις περνούν απαρατήρητες», σημειώνει η εκπρόσωπος της οργάνωσης Mahnoor Khalid. «Στόχος μας είναι να κινητοποιήσουμε το κοινό και να δημιουργήσουμε κοινωνική πίεση για αλλαγή».

Η προσφυγή έχει αναδείξει ένα χρόνιο ζήτημα που σπάνια απασχολεί δημόσια το Πακιστάν: το στίγμα γύρω από την εμμηνόρροια και τη σιωπηλή επιβάρυνση των γυναικών. Ο Παγκόσμιος Οργαγνισμός Υγείας και η Unicef χαρακτηρίζουν τη διαχείριση της περιόδου θεμελιώδες δικαίωμα υγείας, όμως στη χώρα μία στις πέντε μαθήτριες χάνει μαθήματα κάθε μήνα, ενώ πολλές γυναίκες αναγκάζονται να χρησιμοποιούν υφάσματα με αποτέλεσμα αυξημένο κίνδυνο λοιμώξεων και επιπλοκών.

Ο δικηγόρος Ahsan Jehangir Khan, συνεργάτης και φίλος της Omer, υποστήριξε στο δικαστήριο ότι η φορολόγηση των προϊόντων περιόδου «εντείνει τα κοινωνικά και οικονομικά μειονεκτήματα των γυναικών, αποτελώντας έμμεση διάκριση λόγω φύλου».

«Όταν μια βιολογική λειτουργία μετατρέπεται σε πηγή φορολογικών εσόδων, οι γυναίκες ουσιαστικά στερούνται την αξιοπρέπειά τους», δήλωσε. Η κυβέρνηση δεν έχει ακόμη τοποθετηθεί επίσημα. Ωστόσο, η Omer εκτιμά πως μια θετική απόφαση δεν θα περιοριστεί σε οικονομικές επιπτώσεις:

«Για πολύ καιρό, η εμμηνόρροια ήταν ταμπού – σχεδόν σαν να μην υπήρχε», είπε. «Ελπίζω αυτή η υπόθεση να ανοίξει τον δρόμο για μια κοινωνία πιο δίκαιη, πιο ενημερωμένη και λιγότερο φοβική απέναντι σε ό,τι αφορά τις γυναίκες».

Με πληροφορίες από Al Jazeera, Guardian