Γυναίκα. Όταν γεννιέσαι, είθισται μαζί με την ευχή “καλότυχο το κοριτσάκι!”, να λένε “Τι όμορφο! Θα κάψει καρδιές όταν μεγαλώσει!” και αμέσως-αμέσως ετεροκαθορίστηκε ο ρόλος σου. Καθώς μεγαλώνεις, σε βάζουν συνήθως να παίζεις με κούκλες-μωρά και μικρά σερβίτσια, ενώ στα περισσότερα παραμύθια μαθαίνεις πως ο πρίγκιπας σώζει την όμορφη μεν, άβουλη δε, πριγκίπισσα, από κακές μητριές και μάγισσες, δράκους, συμφορές και όλα τα δεινά της μοίρας της. Σιγά-σιγά, στο σπίτι, στη γειτονιά, στο νηπιαγωγείο, μαθαίνεις να ντύνεσαι “χαριτωμένα”, να χτενίζεις όμορφα τα μαλλιά και να χρησιμοποιείς “θηλυκά νάζια” για να καταφέρεις ό,τι θέλεις. Όταν πηγαίνεις σχολείο, στην αυλή είθισται να παίζεις με τα άλλα κοριτσάκια και αρχίζεις μαζί με τη φιλία να μαθαίνεις και τον ανταγωνισμό, τη ζήλια και τις μικροκακίες. Μέσα στον αγώνα ταυτότητας που βιώνεις στην εφηβεία, βλέπεις τόσες διαφημίσεις στα ΜΜΕ, με αιθέριες, πανέμορφες υπάρξεις, που με την κατάλληλη συμπεριφορά και ντύσιμο κατορθώνουν να ξελογιάζουν κάθε άντρα, ώστε μπορεί να οδηγηθείς σε κατάθλιψη και διατροφικές διαταραχές.
Μεγαλώνοντας ακόμη περισσότερο, είτε παντρεύεσαι νωρίς και αφιερώνεσαι ολόψυχα, χωρίς ωράριο και αμοιβή, όπως τόσες γενιές πριν από εσένα, στην οικογένεια, είτε βλέπεις τον εαυτό σου να διαπρέπει σε κατατακτήριες εξετάσεις, πτυχία, μεταπτυχιακά, διδακτορικά και μεταδιδακτορικά κοκ. Σύντομα, διαπιστώνεις, βέβαια, ότι αυτά δεν αρκούν και ότι συχνά α) αρκετοί άντρες δεν έχουν συνηθίσει να συνοδεύουν μορφωμένες και δυναμικές γυναίκες με το θάρρος της γνώμης τους και β) δεν έχεις τις ίδιες ευκαιρίες επαγγελματικής ανέλιξης με τους άντρες συναδέλφους. Η μισθολογική ανισότητα μεταξύ των δύο φύλων και η μη ισόρροπη συμμετοχή των δύο φύλων σε θέσεις λήψης αποφάσεων καλά κρατούν σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης των 27. Είτε μετά τη γέννηση των παιδιών είτε μετά τις σπουδές αγωνίζεσαι να ενταχθείς στην αγορά εργασίας. Αν ανήκεις στις τυχερές, θα αντιμετωπίσεις συχνά την καχυποψία και τον παραγκωνισμό. Έρευνες δείχνουν πως στις χώρες του Νότου της Ευρώπης, η οικονομική ύφεση πλήττει κυρίως τις γυναίκες, η σεξουαλική παρενόχληση δεν είναι σπάνια στον εργασιακό χώρο, μα και η ενδοοικογενειακή βία αποτελεί το “κρυφό μας μυστικό”.
Στις συντηρητικές κοινωνίες δυναμώνουν οι υπαινιγμοί συγγενών και φίλων, αν είσαι γυναίκα που έχει περάσει τα 30-35, ότι “αρχίζει να χτυπά το βιολογικό ρολόι” και ότι ήρθε η ώρα του “συμβιβασμού” -όπως στην καριέρα- “για να ολοκληρωθείς”. Και πάλι, όμως, η ομορφιά και η “καπατσοσύνη” θα παίξουν καθοριστικό ρόλο στη ζωή σου, όχι τόσο η ευφυΐα, η περηφάνια και το ήθος. Βέβαια, είτε παντρεμένη είτε ανύπαντρη, πρέπει να είσαι μόνιμα καλοδιάθετη, εντυπωσιακή και νέα, όπως τα μοντέλα “γυναικείων” περιοδικών. Μα και στη “ροζ λογοτεχνία” που διαβάζεις στον ελεύθερο χρόνο, συναντάς πάλι τη μόνη, δυστυχισμένη πριγκίπισσα, μέχρι που τη σώζει ο δυναμικός πρίγκιπας “με το θεληματικό πιγούνι”, όπως στα παραμύθια που σου διάβαζαν μικρή.
Βέβαια, ως Ευρωπαία αισθάνεσαι τυχερή, συγκριτικά με τα μύρια όσα μαθαίνεις, σε ρεπορτάζ ολίγων δευτερολέπτων στα ΜΜΕ, πως υφίσταται η γυναίκα σε χώρες της Αφρικής, της Ασίας και της Μέσης Ανατολής, καθώς και στις εμπόλεμες ζώνες. Η πρακτική της κλειτοριδεκτομής, η άσκηση βίας -όχι μόνο με εξευτελισμό, λιθοβολισμό, ακρωτηριασμό, βιασμό, εκτοπισμό και προσφυγοποίηση-, αλλά και με τη μορφή του κοινωνικού αποκλεισμού, του εξαναγκασμού σε γάμο από την παιδική ηλικία, της απαγόρευσης πρόσβασης στην εκπαίδευση και στην απασχόληση, της εμπορίας προσώπων και της πορνείας με τη μορφή σύγχρονης σκλαβιάς, του εγκλεισμού σε τρώγλες για την κυοφορία βρεφών που θα πωληθούν κ.ά. καλά κρατούν στον 21ο αιώνα.
Πώς μπορεί να αλλάξει η ετεροκαθοριζόμενη “μοίρα” της γυναίκας στον “ανεπτυγμένο” και “αναπτυσσόμενο” κόσμο; Με καθημερινό αγώνα αλλαγής νοοτροπίας, με επίδειξη συμπαράστασης και αλληλεγγύης μεταξύ μας, με καλλιέργεια υγιών, ισότιμων σχέσεων με το άλλο φύλο. Συχνά, οι μάγισσες και οι δράκοι κρύβονται μέσα μας. Χρειάζεται αγάπη και πίστη στις δεξιότητες και τις αδυναμίες, τις επιθυμίες και τα όνειρά μας. Χωρίς συμβιβασμούς που προσβάλλουν τη νοημοσύνη μας. Ας μην ξεχνάμε ότι οι ίδιες φέρουμε μεγάλο μερίδιο ευθύνης για την έμφυλη ανισότητα. Ανήκω στις τυχερές που είχαν “προχωρημένους” γονείς στην Ελλάδα της δεκαετίας του ‘90, οι οποίοι ώθησαν στη μόρφωση, τα ταξίδια, τη συνάντηση με ανθρώπους, την αυτοεξέλιξη, με άλλα λόγια στην περιπέτεια που λέγεται ζωή, χωρίς συμπλέγματα και περιορισμούς. Σε πρόσφατη ομιλία, σε εκδήλωση του ιδρύματος “Φημονόη” της Μαίρης Πύργου, η κύπρια ευρωβουλευτής Αντιγόνη Παπαδοπούλου ανέφερε: “Όταν ανατρέφεις έναν άντρα, ανατρέφεις έναν άντρα, όταν όμως ανατρέφεις μία γυναίκα, ανατρέφεις μία ολόκληρη κοινωνία”. Χρόνια μας πολλά, λοιπόν, με την ευχή στο μέλλον να μη χρειάζεται η θέσπιση τέτοιων Ημερών για την προάσπιση των αυτονόητων δικαιωμάτων μας!
*Άρθρο της Αικατερίνης Λάμπρου, Δρ σε θέματα Πολιτιστικής Πολιτικής, Διαχείρισης και Επικοινωνίας, Σύμβουλος Τύπου & Επικοινωνίας στην Πρεσβεία της Ελλάδος στην Κύπρο