Έθιμο κυπριακό που πολλοί μίσησαν και άλλοι τόσοι λατρεύουν. Επικίνδυνο και ενοχλητικό, αλλά χωρίς αυτό η Ανάσταση δεν θα είχε την ίδια ένταση, το ίδιο χρώμα, την ίδια μυρωδιά. Τελικά, τι παίζει με την Λαμπρατζιά και είναι τόσο hot; Κείμενο/φωτογραφίες Ανδρέας Κάτσιης.
Κάθε χρόνο, τέτοια εποχή, το ζήτημα του Πασχαλινού εθίμου της Λαμπρατζιάς, επανέρχεται στην επικαιρότητα με ειδησεογραφικά αφιερώματα, με εγκυκλίους από την αστυνομία και άλλους αρμόδιους φορείς. Κάποιοι, απλώς εφιστούν την προσοχή για την επικινδυνότητα του εθίμου, σε συνδυασμό με κροτίδες, γκαζάκια και ότι άλλο καίγεται. Άλλοι πάλι πνέουν τα μένεα, απαιτώντας την πλήρη κατάργηση του, αφού εκτός από τρομερά επικίνδυνο και αντιαισθητικό, όπως αναφέρουν, είναι και πολύ επιβλαβές για το περιβάλλον.
Το έθιμο που ουσιαστικά αποτελεί την τιμωρία του Ιούδα για την προδοσία του απέναντι στον Ιησού, έχει τις ρίζες του στα βάθη της χριστιανοσύνης, όπου οι πιστοί μάζευαν λίγα ξύλα στα προαύλια των εκκλησιών και έκαιγαν το ομοίωμα του προδότη. Μέσα στο πέρασμα του χρόνου και με την υπερβολή που μας διακατέχει ως λαό, το έθιμο έχει εξελιχθεί σε ένα παιγνίδι εντυπώσεων μεταξύ των διαφόρων ενοριών.
Παιδιά και νέοι διαφόρων ηλικιών, πολλές φορές με την στήριξη και την βοήθεια ενηλίκων, αρκετές μέρες πριν το Σάββατο της Ανάστασης, όπου και ανάβει η Λαμπρατζιά, αρχίζουν την προετοιμασία.
Με αυτοκίνητα, καροτσάκια και ότι άλλο μπορεί να τους βοηθήσει στο κουβάλημα, μαζεύουν ξύλα, έπιπλα και διάφορα εύφλεκτα αντικείμενα και τα στοιβάζουν επιμελώς στο χώρο όπου θα γίνει το άναμμα. Κάπου εδώ αρχίζει και ο «πόλεμος».
Το να στήσεις τη μεγαλύτερη και την πιο εντυπωσιακή Λαμπρατζιά, είναι κάτι σαν έπαθλο, σαν νίκη απέναντι στις υπόλοιπες ενορίες. Θα γίνεις το talk of the town για την υπόλοιπη εβδομάδα και θα έχεις άλλο κύρος. «Εμείς, εδώ και δύο βδομάδες, μαζεύουμε πράματα για την Λαμπρατζιά, κοίτα πόσο ψηλά εφκήκεν. Πέρσι εκάψαν μας την 4 φορές, αλλά φέτος, είμαστε δαμέ συνέχεια». Τα παιδιά φυλάνε την Λαμπρατζιά, όπως ο Κέρβερος τον Άδη. 24 ώρες την ημέρα και 7 μέρες την εβδομάδα, βρίσκονται εδώ και φυλάνε σκοπιά για να αποφύγουν δολιοφθορές, από αντίπαλες ενορίες. Είναι ένα στοίχημα που πρέπει να «κερδίσεις». Έχουν φτιάξει ένα πρόχειρο καταυλισμό με στρώματα, παλιούς καναπέδες και ράντζα. Με αυτό τον τρόπο εξυπηρετούν τις ανάγκες τους και εξασφαλίζουν την ασφάλεια της Λαμπρατζιάς που με τόσο κόπο έστησαν.
Φέτος, οι φωνές για κατάργηση αυτού του εθίμου έγιναν πιο έντονες. Οι οικολόγοι μιλούν για περιβαλλοντολογική καταστροφή με στοιχεία, ενώ ανησυχία προκαλούν και τα ατυχήματα που έχουν αυξηθεί πολύ τα τελευταία χρόνια. Το έθιμο είναι γεγονός πώς έχει χάσει την παλιά του αίγλη και έχει μετατραπεί σε μια συνήθεια ενοχλητική και άκρως επικίνδυνη. Εκτός από ξύλα και έπιπλα, πολλοί είναι αυτοί που πετάνε γκαζάκια και άλλα εκρηκτικά για να προκαλέσουν θόρυβο και δέος στους «αντιπάλους». Παράλληλα, όμως, προκαλούν και την δυσφορία των πιστών, που βρίσκονται εκεί για να παρακολουθήσουν την λειτουργία της Ανάστασης.
«Εμείς προσέχουμεν. Ok αν σύρουμε τζιαι κανένα γκαζούι, εν για τον πασσιαμά. Κροτίδες εν πιάνουμεν, παλιά εφέρναν αλλά τωρά εν γοράζουμεν». Όταν τους ρωτάω αν φοβούνται για την σωματική τους ακεραιτότητα, απλά χαμογελούν και κουνάνε το κεφάλι αρνητικά. Σε αυτές τις ηλικίες, το αίσθημα του κινδύνου δεν είναι οικείο για τα παιδιά ή μάλλον δεν είναι αίσθημα το οποίο αναγνωρίζεις. «Έσιει action η φάση της Λαμπρατζιάς», αναφέρουν χαρακτηριστικά κάποιοι.
Αυτό μάλλον πρέπει να κατανοήσουν και οι αρμόδιοι και να προσεγγίσουν αυτά τα παιδιά με διαφορετικό τρόπο, για να αποτρέψουν ατυχήματα ή ακόμη και σοβαρούς τραυματισμούς, που θα τους συνοδεύουν για μια ζωή. «Έννεν σωστό να απαγορεύσουν την Λαμπρατζιά, εν έθιμο, θέλουμεν το, ε να σταματήσουν ποττέ τη σούβλα; Γιατί να σταματήσουν τη Λαμπρατζιά;». Σχόλιο από ένα 7χρονο παιδί, που βοηθούσε τους μεγαλύτερους να ξεφορτώσουν την σημερινή λεία, όταν τους αναφέρω πώς φέτος υπάρχει μεγάλη πίεση για να κηρυχθεί παράνομο το έθιμο.
Τους ρωτάω για πέρσι, που τους είχαν κάψει την Λαμπρατζιά τρεις μέρες πριν το μεγάλο άναμμα και αμέσως κατσουφιάζουν. «Ελυπηθήκαμε πολλά, αλλά εν εμείναμεν έτσι. Την ίδια ώρα επήαμεν τζιαι ήβραμεν ξύλα τζιαι εξαναστήσαμεν την, ενομίζαν πως εν θα την εξανακάμναμεν». Σε πολλές ενορίες που συμβαίνουν αυτά, οι «Φύλακες» δεν μένουν άπραγοι αλλά στρέφονται εκδικητικά προς τους υπαίτιους, κυρίως τιμωρώντας τους με τον ίδιο τρόπο. Και τότε επεμβαίνει η αστυνομία, όπως μας ενημερώνουν. «Έρκουνται κατά διαστήματα αστυνομικοί για να μας κάμουν έλεγχο ή για να δουν αν έχουμε κροτίδες, αλλά πιάννουν μας τηλέφωνο κάποιοι παρέες τζιαι φέυκουμεν, εν μας βρίσκουν τζιαι φέυκουν τζιαι τζιείνοι».
Η λάμψη στα μάτια τους, πάντως, η ενέργεια και το πάθος τους είναι έντονα. Δεν πιστεύουν πώς μπορεί κάποτε το έθιμο να καταργηθεί. Γι’ αυτούς είναι μια ιεροτελεστία που την περιμένουν όλο το χρόνο. Γι’ αυτούς, το να αναλάβουν το στήσιμο της Λαμπρατζιάς και να το φέρουν εις πέρας είναι σα να ανδρώνονται.
Μπορεί το έθιμο της Λαμπρατζιάς να έχει εξελιχθεί σε επικίνδυνο σπορ, με ότι κι αν αυτό συνεπάγεται, είναι όμως μια συνήθεια βαθιά ριζωμένη στο DNA μας, που δύσκολα μπορεί να ξεριζωθεί. Όσο κι αν γκρινιάζουμε κάθε φορά που πάμε εκκλησία την Ανάσταση, για την ηχορύπανση, για τα μωρά που τρομάζουν και κλαίνε και τις ηλικιωμένες κυρίες που δεν μπορούν να ακούσουν τη λειτουργία, η Λαμπρατζιά είναι αναπόσπαστο κομμάτι εκείνης της βραδιάς και κατ’ επέκταση της κουλτούρας μας. Αν, λοιπόν, το κηρύξουμε παράνομο, σίγουρα θα χαθεί κάτι από τη μαγεία και την αίγλη της Ανάστασης…
Καλή Ανάσταση και προσοχή! Μακριά από συνήθειες που μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο τη σωματική μας ακεραιότητα αλλά και των γύρω μας.