Του Μάριου Αδάμου

Φωτογραφίες Γιώργος Μιχαήλ

*Το άρθρο δημοσιεύεται στην Κυριακάτικη «Η Σημερινή»

 

Στη Μονάδα καθημερινά νοσηλεύονται δεκάδες νεογνά, που σε αρκετές περιπτώσεις χωρούν, χωρίς υπερβολή, στη χούφτα του ενός μας χεριού, τα οποία δίνουν με την υποστήριξη ιατρών και νοσηλευτών τη δύσκολη μάχη για να κρατηθούν ζωντανά και να γνωρίσουν τον κόσμο.

Μωράκια μία σταλίτσα. Χωράνε άνετα, χωρίς υπερβολή, ακόμα και στη χούφτα του ενός σου χεριού.

Η ΜΕΝΝ αποτελεί το μοναδικό κέντρο παραπομπής για νοσηλεία πρόωρων νεογνών ηλικίας κύησης 23 εβδομάδων μέχρι τη 14η μέρα ζωής για τελειόμηνα νεογνά και δέχεται περιστατικά από τον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα σε παγκύπρια βάση. Διαθέτει 48 κλίνες, εκ των οποίων οι 25 αφορούν θέσεις εντατικής νοσηλείας και οι 23 θέσεις ενδιάμεσης νοσηλείας ενώ, κατά περιόδους, οι θέσεις αυτές φαντάζουν λίγες για να φιλοξενήσουν τα πρόωρα νεογνά

Η επιβίωση πολύ πρόωρων νεογνών βάρους γέννησης <1000 γραμμαρίων αποτελεί μέγιστη ιατρική πρόκληση, παράλληλα όμως και μεγάλο ηθικό δίλημμα για το μέχρι πού φτάνουν τα όρια διατήρησης ενός πολύ πρόωρου νεογνού στη ζωή.

Μωράκια μία σταλίτσα. Χωράνε άνετα, χωρίς υπερβολή, ακόμα και στη χούφτα του ενός σου χεριού. Μία σταλίτσα, αλλά με δυνατή καρδιά. Με θέληση για ζωή. Έτοιμα να παλέψουν για να μη χαθούν πριν καλά-καλά γνωρίσουν τον κόσμο στον οποίο ήλθαν. Ο αγώνας τους, κυριολεκτικά, είναι μεγάλος και δύσκολος. Πολλές φορές οι ελπίδες εξανεμίζονται, αλλά σαν πραγματικοί μαχητές επιστρέφουν ξανά στη ζωή κι αναστρέφουν τα «εις βάρος» τους δεδομένα. Δίπλα τους συνεχώς οι γονείς τους.

Τέτοια παιδιά, πραγματικοί ήρωες, γεννούνται καθημερινά στην Κύπρο κι όλα τους περνούν από τον ίδιο χώρο. Τη Μονάδα Εντατικής Νοσηλείας Νεογνών (ΜΕΝΝ) του Μακαρείου Νοσοκομείου.

Οι προστάτες τους, που περιμένουν πώς και πώς να περάσουν αυτήν τη δύσκολη δοκιμασία και να τα πάρουν αγκαλιά, να τα χαρούν και να επιστρέψουν όλοι μαζί στο σπίτι. Για να τα βλέπουν και να υπερηφανεύονται στη συνέχεια για τη σκληρή, αλλά ηρωική μάχη που έδωσαν, για το σθένος και την ψυχή που έδειξαν με το που ήρθαν στον κόσμο και πριν καλά-καλά τα ματάκια τους αντικρίσουν τον κόσμο.

Τέτοια παιδιά, πραγματικοί ήρωες, γεννούνται καθημερινά στην Κύπρο κι όλα τους περνούν από τον ίδιο χώρο. Τη Μονάδα Εντατικής Νοσηλείας Νεογνών (ΜΕΝΝ) του Μακαρείου Νοσοκομείου. Έναν χώρο όπου γιατροί και νοσηλευτές δίνουν καθημερινά μαζί με αυτά τα παιδιά τον δύσκολο αγώνα και κάνουν ό,τι είναι ανθρωπίνως δυνατόν για να μη χαθούν.

 

Το οδοιπορικό

Στον εν λόγω χώρο βρέθηκε την περασμένη Δευτέρα και η «Σ», όπου διαπίστωσε ιδίοις όμμασιν το έργο και τον αγώνα που δίνουν καθημερινά εκεί μωρά-θαύματα, γιατροί, νοσηλευτές, αλλά και γονείς. Στο οδοιπορικό μάς συνόδευε ο Αναπληρωτής Διευθυντής της Παιδιατρικής Κλινικής του Μακαρείου Νοσοκομείου Δρ Αβραάμ Ηλία. Όπως μας ανέφερε ο Δρ Ηλία, από τις πρώτες κλινικές που μεταφέρθηκαν το 1984 από το παλαιό Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας στο νεοανεγερθέν τότε Μακάρειο Νοσοκομείο ήταν η Παιδιατρική Κλινική.

Σκοπός της Νεογνολογίας είναι η με κάθε μέσο υποστήριξη των νεογνών ηλικίας 0-14 ημερών, με στόχο την ελαχιστοποίηση της θνητότητας 

Η Κλινική τότε, πρόσθεσε, περιοριζόταν σε μια μικρή πτέρυγα του 2ου ορόφου του Μακάρειου Νοσοκομείου, όπου φιλοξενούσε όλα τα πάσχοντα παιδιά ηλικίας 0-15 ετών. «Με τη ραγδαία όμως εξέλιξη της ιατρικής και τη συσσώρευση εξειδικευμένης γνώσης και τεχνογνωσίας, η ανάπτυξη των υποειδικοτήτων και στην Παιδιατρική ήταν αναγκαία. Η πρώτη υποειδικότητα που ανεπτύχθη στην Παιδιατρική στο Μακάρειο Νοσοκομείο ήταν αυτή της Νεογνολογίας. Έτσι, το 1985, εκμεταλλευόμενοι τον διορισμό ενός φιλόδοξου, νέου τότε, πρωτοπόρου Νεογνολόγου, του Δρος Ανδρέα Χατζηδημητρίου, πλαισιωμένου από την εξίσου παθιασμένη στο αντικείμενό της Δρα Χριστίνα Καραολή (απερχόμενη Διευθύντρια της Παιδιατρικής Κλινικής), άρχισε δειλά-δειλά η οργάνωση της ΜΕΝΝ. Αυτοί οι δύο πρωτοπόροι Νεογνολόγοι κατέθεσαν ψυχή στην οργάνωση της ΜΕΝΝ και πραγματικά όλοι εμείς οι νεότεροι Παιδίατροι αλλά και η Πολιτεία τους οφείλουμε ένα μεγάλο ευχαριστώ για την ανεκτίμητη αυτή προσφορά τους. Με την πάροδο του χρόνου η ΜΕΝΝ γιγαντώθηκε, εμπλουτίσθηκε με νέους Νεογνολόγους, με εξειδικευμένο νοσηλευτικό προσωπικό και με τελευταίου τύπου ιατρικά μηχανήματα. Σήμερα, η ΜΕΝΝ δεν έχει να ζηλέψει σε τίποτα τις πιο προηγμένες αντίστοιχες μονάδες του εξωτερικού», εξήγησε περαιτέρω.

 

Ο σκοπός και τα στατιστικά στοιχεία

Σύμφωνα με τον Δρα Ηλία, σκοπός της Νεογνολογίας είναι η με κάθε μέσο υποστήριξη των νεογνών ηλικίας 0-14 ημερών, με στόχο την ελαχιστοποίηση της θνητότητας στην κρίσιμη αυτή ηλικιακή ομάδα. Επιπλέον, η σωστή ιατρική περίθαλψη των νεογνών αυτών, τις πρώτες κρίσιμες ημέρες της ζωής τους, έχει ως αποτέλεσμα την ελαχιστοποίηση των νευροαναπτυξιακών μελλοντικών τους προβλημάτων.

«Η ΜΕΝΝ αποτελεί το μοναδικό κέντρο παραπομπής για νοσηλεία πρόωρων νεογνών ηλικίας κύησης 23 εβδομάδων μέχρι τη 14η μέρα ζωής για τελειόμηνα νεογνά. Δέχεται περιστατικά από τον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα σε παγκύπρια βάση. Εξυπηρετεί, επίσης, νεογνά από τις Βρετανικές Βάσεις και τις κατεχόμενες περιοχές. Στελεχώνεται από 6 Παιδιάτρους με εξειδίκευση στη Νεογνολογία και από 67 νοσηλευτές με γνώση και εμπειρία στην ανάνηψη και νοσηλεία πασχόντων νεογνών. Η ΜΕΝΝ διαθέτει 48 κλίνες, εκ των οποίων οι 25 αφορούν θέσεις εντατικής νοσηλείας και οι 23 θέσεις ενδιάμεσης νοσηλείας. Κατά περιόδους, οι θέσεις αυτές φαντάζουν λίγες για να φιλοξενήσουν τα πρόωρα νεογνά.

 

Με βάση τον αριθμό των κλινών και τη στελέχωση, η προβλεπόμενη δυνατότητα νοσηλείας στη ΜΕΝΝ υπολογίζεται σε 600-700 ασθενείς ανά έτος, με μηνιαία διακύμανση 50-60 ασθενείς. Οι ετήσιες εισαγωγές τα τελευταία έτη είναι περισσότερες και κυμαίνονται από 750-950 νεογνά. Μόνο κατά το έτος 2016, νοσηλεύτηκαν συνολικά στη ΜΕΝΝ 916 νεογνά. Αυτό έχει ως συνέπεια, κατά διαστήματα, η ΜΕΝΝ να ασφυκτιά, αναγκαζόμενη στον περιορισμένο της χώρο να περιθάλπει έως και 60 νεογνά», συνέχισε.Η ανθρώπινη απώλεια, ιδιαίτερα στη νεογνική περίοδο, αποτελεί γεγονός που συγκλονίζει όχι μόνο την οικογένεια αλλά και ολόκληρο το προσωπικό της ΜΕΝΝ.

Υπολογίζεται ότι ένα στα πέντε νεογνά που νοσηλεύονται στη ΜΕΝΝ είναι προϊόν υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.

Τα περιστατικά 

Στη ΜΕΝΝ σήμερα αντιμετωπίζονται σοβαρά και πολύπλοκα προβλήματα νεογνών ηλικίας έως 14 ημερών. Τα προβλήματα αυτά, μας εξήγησε ο Αναπληρωτής Διευθυντής της Παιδιατρικής Κλινικής, συνήθως σχετίζονται με την προωρότητα του νεογνού ή με τη γέννηση νεογνού με κάποια συγγενή ανωμαλία.

«Οι κύριες αιτίες εισόδου του νεογνού στη ΜΕΝΝ είναι η προωρότητα και το σύνδρομο αναπνευστικής δυσχέρειας. Είναι φανερό ότι ένα πολύ πρόωρο νεογνό αποτελεί μια μεγάλη πρόκληση γιατί απαιτεί την εφαρμογή του συνόλου των εξειδικευμένων γνώσεων της νεογνολογίας για να γίνει κατορθωτή η επιβίωσή του με όσο το δυνατόν λιγότερες επιπλοκές.

Αυτά τα νεογνά θα χρειασθεί να νοσηλευτούν με μηχανική υποστήριξη της αναπνοής και τη χορήγηση κατάλληλων φαρμάκων για μεγάλο χρονικό διάστημα, έως ότου καταστούν ικανά να πάρουν εξιτήριο από τη ΜΕΝΝ. Η επιβίωση πολύ πρόωρων νεογνών βάρους γέννησης <1000 γραμμαρίων αποτελεί μέγιστη ιατρική πρόκληση, παράλληλα όμως και μεγάλο ηθικό δίλημμα για το μέχρι πού φτάνουν τα όρια διατήρησης ενός πολύ πρόωρου νεογνού στη ζωή», συμπλήρωσε.

Η ανθρώπινη απώλεια, ιδιαίτερα στη νεογνική περίοδο, αποτελεί γεγονός που συγκλονίζει όχι μόνο την οικογένεια αλλά και ολόκληρο το προσωπικό της ΜΕΝΝ.

Η μεγάλη πρόκληση

Για τον ίδιο, αλλά και όλους τους ιατρούς που καθημερινά καλούνται να αντιμετωπίσουν τέτοια περιστατικά, η συνεχής αύξηση του ρυθμού προωρότητας αποτελεί ένα σοβαρό πρόβλημα. Όπως μας εξήγησε, η προωρότητα σήμερα (ηλικία κύησης <37 εβδομάδων) έχει φθάσει το 12-14% του συνόλου των γεννήσεων.

«Ποσοστό 75% της περιγεννητικής θνησιμότητας και το 50% της εγκεφαλικής παράλυσης αποδίδεται στην προωρότητα. Το 60% της νεογνικής θνησιμότητας και το μεγαλύτερο ποσοστό της εγκεφαλικής παράλυσης εμφανίζεται στα πολύ χαμηλού βάρους γέννησης πρόωρα νεογνά (ΒΓ<1000 γραμμάρια) και σε νεογνά με ηλικία κύησης <28 εβδομάδων. Η συχνότερη αιτία πρόωρου τοκετού είναι η ενδομήτρια λοίμωξη, αλλά και οι πολύδυμες κυήσεις.

 

Επιπλέον, ο πρόωρος τοκετός συμβαίνει συχνότερα στις κυήσεις που προέρχονται από υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και η συντριπτική πλειοψηφία αυτών γεννιούνται με καισαρική τομή κάτω των 37 εβδομάδων. Υπολογίζεται ότι ένα στα πέντε νεογνά που νοσηλεύονται στη ΜΕΝΝ είναι προϊόν υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Η συντριπτική πλειοψηφία των νεογνών που νοσηλεύονται στη ΜΕΝΝ (93,6%) γεννήθηκε με καισαρική τομή, αριθμός που σοκάρει και σίγουρα δεν δικαιολογείται, ούτε λόγω της προωρότητας ούτε λόγω δίδυμης-πολύδυμης κύησης», υπογράμμισε. Σε σχέση με τον χρόνο παραμονής των νεογνών στην εντατική νοσηλεία, ο Δρ Ηλία είπε πως αυτός υπολογίζεται στις επτά μέρες.

«Τα νεογνά στη συνέχεια είτε εξέρχονται της μονάδας είτε παραμένουν νοσηλευόμενα σε απλή νοσηλεία μέχρι τη συμπλήρωση του βάρους τους ή την εξάλειψη των προβλημάτων τους. Μικρό ποσοστό νεογνών (7,1%) παρέμειναν σε εντατική νοσηλεία για τους πρώτους 1-2 μήνες της ζωής, ενώ ελάχιστο ποσοστό (1,5%) παρέμειναν σε εντατική φροντίδα πέραν των 2 μηνών», συμπλήρωσε.

 

Υψηλό ποσοστό επιβίωσης

Αναφορικά με το ποσοστό επιβίωσης των νεογνών που νοσηλεύτηκαν στη ΜΕΝΝ, ο Δρ Ηλία είπε πως, από 89% που ήταν το 1990, έφτασε στο 98% το 2009. Το ποσοστό επιβίωσης την τελευταία εξαετία κυμαίνεται στα ίδια υψηλά επίπεδα (98-99%), συγκρινόμενο πολύ ευνοϊκά με τις πιο προηγμένες αντίστοιχες μονάδες του εξωτερικού. «Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα πολύ υψηλά ποσοστά επιβίωσης των νεογνών στη ΜΕΝΝ, αλλά και η άρτια από όλες τις απόψεις οργάνωσή της, οφείλεται στην αυταπάρνηση και στον υπερβάλλοντα ζήλο, τόσο του ιατρικού όσο του νοσηλευτικού και του παραϊατρικού προσωπικού της.

Δεν πρέπει, όμως, να παραγνωρίζεται και η σημαντική, ποικιλότροπη στήριξη του Υπουργείου Υγείας με τη συνεχή αναβάθμιση και τον εξοπλισμό υψηλού επιπέδου της ΜΕΝΝ. Τόσο το ιατρικό όσο και το νοσηλευτικό προσωπικό της ΜΕΝΝ επιτελεί ένα πολύ δύσκολο και ιδιαίτερο έργο, αφού καλείται να κρατήσει στη ζωή το πάσχον νεογνό και να στηρίξει την οικογένειά του. Αμετακίνητος στόχος του προσωπικού είναι η επιβίωση του νεογνού με μηδενικές κατά το δυνατόν επιπλοκές. Για την πραγματοποίηση του στόχου αυτού το προσωπικό εργάζεται με ζήλο και αυταπάρνηση, πολλές φορές κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες.

 

Δεν υπάρχει υπέρτατη ικανοποίηση και ανταμοιβή για το προσωπικό από το να παραδώσει εξιτήριο σε ένα ζωντανό και υγιές πλέον νεογνό. Δυστυχώς, κάποιες φορές η ιατρική επιστήμη δεν είναι αρκετή για να σώσει όλα τα νεογνά, μερικά από τα οποία θα χαθούν παρά τις υπεράνθρωπες προσπάθειες. Η ανθρώπινη απώλεια, ιδιαίτερα στη νεογνική περίοδο, αποτελεί γεγονός που συγκλονίζει όχι μόνο την οικογένεια αλλά και ολόκληρο το προσωπικό της ΜΕΝΝ. Καθήκον όλων μας είναι να μειώσουμε τα μη βιώσιμα νεογνά, η πλειοψηφία των οποίων είναι προϊόν πολύ πρόωρου τοκετού. Αυτό θα γίνει με τη μείωση του αριθμού των τοκετών με καισαρική τομή, αλλά και των πολύδυμων κυήσεων. Είναι, άλλωστε, γνωστό ότι κατέχουμε το θλιβερό προνόμιο της πανευρωπαϊκής πρωτιάς στους τοκετούς με καισαρική τομή και, κατ' επέκταση, σε πρόωρους τοκετούς», πρόσθεσε περαιτέρω.

 

Ελπιδοφόρο μέλλον, αλλά…

Όσον αφορά δε το μέλλον της ΜΕΝΝ, ο Δρ Ηλία εμφανίζεται ιδιαίτερα αισιόδοξος, τονίζοντας πως αυτό είναι ελπιδοφόρο γιατί η Μονάδα στηρίζεται και ενισχύεται συνεχώς από την Πολιτεία αλλά και από φιλανθρωπικές οργανώσεις, οι οποίες αναγνωρίζουν το πολυσήμαντο και πολυδιάστατο έργο που επιτελεί. Ως άμεση ανάγκη, ωστόσο, κρίνεται η επέκταση της ΜΕΝΝ, για να μπορέσει να καλύψει τις διαρκώς αυξανόμενες ανάγκες περίθαλψης των πασχόντων νεογνών.

 

Όπως εξήγησε, η πληρότητα της ΜΕΝΝ ξεπερνά πολλές φορές το 150%, με συνέπεια να αδυνατεί να καλύψει τις ανάγκες. «Το επίπονο αυτό έργο ανέλαβε η μη κυβερνητική εθελοντική οργάνωση ‘Μωρά-Θαύματα’ και συντονίζει η δραστήρια Πρόεδρός του κ. Στέλλα Κυριακίδου. Ήδη τα αρχιτεκτονικά σχέδια του μεγαλεπήβολου αυτού έργου έχουν ετοιμαστεί αφιλοκερδώς από τους αρχιτέκτονες Άθω και Άλκη Δικαίου και βρίσκεται σε εξέλιξη μια τεράστια εκστρατεία για εξασφάλιση των οικονομικών πόρων για υλοποίηση του πολύ σημαντικού αυτού έργου. Είναι, λοιπόν, αυτονόητο ότι όλοι πρέπει να σταθούμε συμπαραστάτες αυτής της επίπονης προσπάθειας, αλλά και να διαφυλάξουμε το σημαντικό έργο που επιτελείται στη ΜΕΝΝ. Δεν πρέπει άλλωστε να ξεχνούμε ότι το μέλλον ενός τόπου ανήκει στα νεογνά του», κατέληξε ο Δρ Ηλία.