Η Άντρη Ιωακείμ*, μια γυναίκα 43 ετών από τη Λευκωσία, η οποία εργάζεται σε μεγάλο ιδιωτικό οργανισμό, με πολύ καλές απολαβές, πριν από μερικά χρόνια μπήκε στη διαδικασία υιοθεσίας ή αναδοχής παιδιού, όταν ένα γυναικολογικό πρόβλημα δεν της επέτρεπε να γεννήσει το δικό της παιδί. Μόνο, που, οι απαρχαιωμένες διαδικασίες και νομοθεσίες του κράτους στάθηκαν εμπόδιο στην επιθυμία της, όχι γιατί το ψυχολογικό της προφίλ ή ο πρότερος βίος της δεν ήταν ο κατάλληλος -αυτό δεν το εξέτασαν καν- αλλά γιατί... δεν είχε σύντροφο.

Μου έδειξε ξεκάθαρα ότι δεν με βλέπει ως άνθρωπο, ως οντότητα, αλλά σαν ένα κουτί, μια στατιστική ανάμεσα σε χιλιάδες και με έκρινε για την προσωπική μου ζωή.

«Οι αρμόδιοι κοινωνικοί λειτουργοί έχουν ένα προκαθορισμένο check list και βάζουν ‘τικ’ στα κουτάκια. Όταν κάποιο απ’ αυτά δεν συμπληρώνεται τότε σε απορρίπτουν χωρίς δεύτερη σκέψη. Κουτάκι και τικ, αν δεν είσαι στο κουτάκι είσαι τελειωμένη υπόθεση. Μια φόρμα που λέει λευκός, μαύρος, ετερόφυλος, single. Ό,τι πιο ρατσιστικό και εξευτελιστικό βίωσα στη ζωή μου. Γιατί μου δείχνεις ξεκάθαρα ότι δεν με βλέπεις ως άνθρωπο, ως οντότητα, αλλά  ως ένα κουτί, μια στατιστική ανάμεσα σε χιλιάδες και με κρίνεις για την προσωπική μου ζωή. Επειδή επέλεξα να ζήσω μόνη μου και αυτό για εσένα δεν είναι φυσιολογικό. Είναι τρομερή απογοήτευση να θέλεις να προσφέρεις αγάπη και μια καλύτερη ζωή σ΄ ένα πλάσμα που ζει σε ίδρυμα και κάποιοι σου το απαγορεύουν επειδή αυτό τους λένε τα χαρτιά τους.

Δεν θα ξεχάσω, όταν τηλεφώνησα τότε στο Μακάρειο Νοσοκομείο και συζητούσα με την κοινωνική λειτουργό για το θέμα της υιοθεσίας, το χρώμα της φωνή της όταν της επιβεβαίωσα ότι είμαι μόνη μου. Είχε κάτι μεταξύ οίκτου και τιμωρίας ο λόγος της. ‘Ξέρεις, θα υπάρξουν δυσκολίες, δεν είναι εύκολο να εγκριθείς για υιοθεσία’. Μα δεν περίμενα να είναι εύκολη διαδικασία. Αντίθετα, πρέπει να είναι δύσκολο. Στο κάτω-κάτω σού ζητώ να μου δώσεις έναν άνθρωπο να τον φροντίζω, να είμαι υπεύθυνη γι’ αυτόν, να τον μεγαλώσω. Πρέπει και να με ελέγξεις, και να με περάσεις από κόσκινο για να βεβαιωθείς ότι μπορώ να το αναλάβω. Το ότι όμως δεν έχω σύντροφο γιατί αποτελεί μειονέκτημα; Αλήθεια, όλα τα παντρεμένα ζευγάρια είναι κατάλληλα για να αναθρέψουν παιδιά σωστά; Γενικότερα, είναι κατάλληλα για να μεγαλώσουν παιδιά;

Οι αρμόδιοι κοινωνικοί λειτουργοί έχουν ένα προκαθορισμένο check list και βάζουν ‘τικ’ στα κουτάκια. Όταν κάποιο απ’ αυτά δεν συμπληρώνεται τότε σε απορρίπτουν χωρίς δεύτερη σκέψη.

Μετά από όλο αυτό για να είμαι ειλικρινής δεν κίνησα τις διαδικασίες αφού ένιωσα ότι είχα μπροστά μου έναν τοίχο με τον οποίο έπρεπε να συγκρουστώ, μπας και καταφέρω κάτι. Το θέμα είναι ότι ο τοίχος θα είναι πάντα εκεί, αλλά εσύ είσαι αυτός που θα γίνεις κομμάτια. Και είναι πολύ ψυχοφθόρο να προσπαθείς μάταια να υιοθετήσεις ένα μωρό, όταν από την αρχή σου ξεκαθαρίζουν οι ‘αρμόδιοι’ ότι δεν είσαι ικανή να μεγαλώσεις ένα παιδί, επειδή είσαι μόνη σου.

Το προσπάθησα για αναδοχή, αλλά και πάλι η αντίδρασή της ήταν η ίδια. Αφού είμαι μόνη μου τα πράγματα δεν θα είναι εύκολα. ‘Άλλωστε’, μου λέει, ‘υπάρχουν τόσα ζευγάρια εκεί έξω που περιμένουν σειρά και οι διαδικασίες είναι τέτοιες δεν μπορούμε να τις αλλάξουμε’. Τι ακριβώς σημαίνει δεν μπορείς να τις αλλάξεις; Γιατί πρέπει να περιμένει τόσος κόσμος και τόσα παιδιά επειδή ένα ολόκληρο κράτος αρνείται ή βαριέται να απλοποιήσει τις διαδικασίες ή έστω να βρει μια πιο λειτουργική φόρμουλα ούτως ώστε κάθε ένα από αυτά τα παιδιά να μπορεί μπει σ’ ένα σπιτικό και να μεγαλώσει σωστά και όχι σε ίδρυμα.

Επέμενα, ήμουν διαλυμένη εσωτερικά από όσα είχα ακούσει, αλλά επέμενα να ζητάω πληροφορίες, να μάθω για τις διαδικασίες μήπως και βρω ένα παραθυράκι που να χωρά κι εμένα. Μου είπε, εάν ήθελα, να προχωρήσω σε ιδιωτική συμφωνία μέσω δικηγόρου, τον οποίο θα μου πρότεινε η ίδια. Εν ολίγοις, μου πρότεινε μία πράξη αγοραπωλησίας πολύ υψηλού κόστους. Ο δικηγόρος θα μου έβρισκε μια οικογένεια στην Κύπρο που δεν ήθελε το μωρό της, εγώ θα πλήρωνα ένα πολύ μεγάλο ποσό, θα υπογράφαμε συμβόλαια και θα ήμουν πλέον η νόμιμη κηδεμόνας του παιδιού. Αν την είχα μπροστά μου εκείνη τη στιγμή δεν ήξερα τι θα έκανα. Και το χειρότερο είναι ότι η πιο πάνω διαδικασία αναγνωρίζεται από το κράτος και έχει νομική υπόσταση. Χωρίς κανέναν έλεγχο για το ποιος είναι αυτός που παίρνει το μωρό υπό την κηδεμονία του. Λες και όσα παιδιά βρίσκονται εκτός ιδρυμάτων και τα πουλάνε οι γονείς τους είναι υποδεέστερα. Από τη μία, αυστηρότατοι έλεγχοι και χρονοβόρες διαδικασίες και από την άλλη μια επιταγή και μια υπογραφή είναι αρκετά.

Είναι πολύ ψυχοφθόρο να προσπαθείς μάταια να υιοθετήσεις ένα μωρό, όταν από την αρχή σου ξεκαθαρίζουν οι ‘αρμόδιοι’ ότι δεν είσαι ικανή να το μεγαλώσεις επειδή είσαι μόνη σου. 

Δεν το σκέφτηκα καθόλου. Όχι γιατί δεν έχω τα χρήματα να το κάνω, αλλά γιατί το θεωρώ ανήθικο. Γι’ αυτό το λόγο δεν έψαξα να βρω μωρό από ορφανοτροφεία του εξωτερικού. Πάλι πληρώνεις και αγοράζεις ένα μωρό, έστω κι αν λένε ότι ο σκοπός αγιάζει τα μέσα. Από τη στιγμή που έχουμε στην Κύπρο τόσα παιδιά που μένουν σε ιδρύματα, γιατί να μη βοηθήσω αυτά πρώτα. Δεν είναι θέμα ρατσισμού, αντίθετα. Όμως δεν μπορώ να δεχτώ ότι στον τόπο μου προτιμούμε να κρατάμε τόσα παιδιά σε ιδρύματα και να διαιωνίζουμε το πρόβλημα με πρόφαση τις διαδικασίες αντί να βρούμε μια λύση. Όποιος και να μου πει ότι ένα παιδί σε ίδρυμα μπορεί να είναι καλύτερα απ’ ότι αν βρεθεί κοντά σε κάποιον που θα το αγαπάει και θα το φροντίζει, λέει ψέματα. Ένα παιδί δεν είναι πενθήμερη εργασία 8:30 με 14:30. Δεν μπορώ να πιστέψω ότι ένα παιδί που μεγαλώνει σε ίδρυμα μπορεί να είναι σε καλύτερη κατάσταση από το να μεγαλώνει με έναν πατέρα ή μία μητέρα οι δύο πατεράδες ή δύο μητέρες. Το μόνο που θέλει είναι έναν άνθρωπο να το αγαπά συνέχεια. Πρέπει να αλλάξει επιτέλους το πώς βλέπουμε τον γονιό, την οικογένεια. Δεν είναι μόνο ένας άντρας και μία γυναίκα, είναι πολύ και πολλά περισσότερα.

Μετά απ’ όσα έγιναν δεν έχω άλλο κουράγιο να συνεχίσω. Θα το αφήσω. Το πήρα απόφαση. Με πληγώνει η σκέψη ότι εκεί έξω υπάρχουν μωρά που έχουν κακοποιηθεί, έχουν τραυματιστεί ψυχολογικά και σωματικά και σήμερα βρίσκονται σε ιδρύματα και στέγες αμφιβόλου ποιότητας, αλλά έχω ήδη πληγωθεί αρκετά. Πριν λίγο καιρό έκανα μια έρευνα για το Ελληνικά Χωριά SOS και διαπίστωσα ότι κάνουν καταπληκτική δουλειά. Αποφάσισα λοιπόν ότι μόλις συνταξιοδοτηθώ θα φύγω και θα πάω στα χωριά SOS για να προσφέρω όλη την αγάπη και τη φροντίδα που έχω μέσα μου. Αυτή η σκέψη είναι που με κρατάει πλέον όρθια και μου δίνει δύναμη να μη λυγίσω».

Ένα παιδί δεν είναι πενθήμερη εργασία 8:30 με 14:30. Δεν μπορώ να πιστέψω ότι ένα παιδί που μεγαλώνει σε ίδρυμα μπορεί να είναι σε καλύτερη κατάσταση από το να μεγαλώνει με έναν πατέρα ή μία μητέρα οι δύο πατεράδες ή δύο μητέρες.

Την ιστορία της Άντρης, τη μεταφέραμε στον κ. Δήμο Θωμά, Πρόεδρο του Συνδέσμου Αγάπης και Οικογένειας «Φωλιά Αγάπης», σύνδεσμος ο οποίος ασχολείται εξ’ ολοκλήρου με την αναδοχή παιδιών. Όπως μας διευκρίνισε, παρότι στο κομμάτι της υιοθεσίας οι νομοθεσίες είναι πολύ συγκεκριμένες απαιτώντας παντρεμένο ζευγάρι, στην αναδοχή τα πράγματα είναι πολύ πιο απλά και μάλιστα υπάρχουν πολλές μονογονεϊκές οικογένειες που ανέβαλαν εγκρίθηκαν ως ανάδοχοι γονείς. «Μου φαίνεται περίεργο που την αποθάρρυναν στο κομμάτι της αναδοχής, ειδικά εφόσον αντιμετωπίζουμε μεγάλο πρόβλημα έλλειψης ανάδοχων οικογενειών».

Όπως διευκρινίζει ο κος Θωμά, για ένα παιδί που εγκαταλείπεται από τους γονείς του ή οι υπηρεσίες του κράτους το μεταφέρουν από την οικογένειά του επειδή την κρίνουν ακατάλληλη έχει δύο επιλογές είτε θα μεταφερθεί σε ίδρυμα είτε σε ανάδοχη οικογένεια. Τα ιδρύματα στην Κύπρο, όπως αναφέρει, μπορούν να δεχτούν παιδιά ηλικιών από 5 ετών και άνω, άρα όσα παιδιά είναι κάτω των 5 ετών πρέπει αναγκαστικά να πάνε σε ανάδοχη οικογένεια. «Αυτό είναι ακόμη ένα πρόβλημα που έχουμε στην Κύπρο, ότι δεν υπάρχουν ιδρύματα που μπορούν να φιλοξενήσουν βρέφη και μωρά έως 5 ετών. Έτσι τα παιδιά δίνονται στις υφιστάμενες ανάδοχες οικογένειες που γνωρίζουν οι υπηρεσίες το ποιόν τους. «Ωστόσο, και το ξαναλέω, ανάδοχος μπορεί να γίνει οποιοσδήποτε πληροί τις προϋποθέσεις και φυσικά δεν εννοούμε αν είναι παντρεμένος, αλλά το ψυχολογικό του status και την οικονομική του κατάσταση».

Δεν μπορώ να δεχτώ ότι στον τόπο μου προτιμούμε να κρατάμε τόσα παιδιά σε ιδρύματα και να διαιωνίζουμε το πρόβλημα με πρόφαση τις διαδικασίες αντί να βρούμε μια λύση.

Με αφορμή το περιστατικό της Έλενας Φραντζή, ρωτήσαμε παράλληλα τον κ. Θωμά για τους ελέγχους που διενεργούν οι κοινωνικές υπηρεσίες και οι λειτουργοί για το πώς μεγαλώνουν τα παιδιά στις ανάδοχες οικογένειες. «Κάθε λειτουργός έχει υπό την εποπτεία του 5 παιδιά και κάθε ανάδοχος υποχρεούται να τον ενημερώνει για το κάθε τι. Έλεγχοι γίνονται περίπου μια φορά το μήνα, ανάλογα και με την ηλικία του παιδιού. Τώρα, αν πρέπει να γίνονται πιο συχνοί, αυτό είναι θέμα του Γραφείου Ευημερίας».

Αποφάσισα ότι μόλις συνταξιοδοτηθώ θα φύγω και θα πάω στα χωριά SOS για να προσφέρω όλη την αγάπη και τη φροντίδα που έχω μέσα μου. Αυτή η σκέψη είναι που με κρατάει πλέον όρθια και μου δίνει δύναμη να μη λυγίσω.

Πόσα παιδιά φιλοξενούνται σήμερα σε ιδρύματα στην Κύπρο;

Γύρω στα 300 παιδιά, αριθμός που περιλαμβάνει και τα προσφυγόπουλα, τα παιδιά της θάλασσας όπως τα λέμε. Και για αυτά τα παιδιά υπάρχουν 100 οικογένειες εκεί έξω που θέλουν να τα υιοθετήσουν αλλά όλα κολλάνε στις διαδικασίες. Είναι άδικο και για τα παιδιά και για τους επίδοξους γονείς αυτό το πράγμα γι’ αυτό και πρέπει να βρεθεί μια πιο λειτουργική φόρμουλα. Κάτι που προσπαθούμε να διορθώσουμε και στις προβληματικές νομοθεσίες που αφορούν την αναδοχή. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν 8 διαφορετικές νομοθεσίες και κάθε λειτουργός μπορεί να επικαλεστεί όποια θέλει. Εμείς, ως σύνδεσμος λοιπόν, είμαστε στη διαδικασία προώθησης μιας σοβαρής και αυστηρής νομοθεσίας η οποία θα αφορά και θα στηρίζει εξ ολοκλήρου την αναδοχή.

*Η πρωταγωνίστρια της ιστορίας θέλησε να παραμείνει ανώνυμη, γι’ αυτό χρησιμοποιήσαμε ψευδώνυμο σεβόμενοι την επιθυμία της.