Οι περισσότεροι από εμάς, τους καταναλωτές, θεωρούμε ότι με το που παρέλθει η ημερομηνία λήξης ενός προϊόντος πρέπει να το πετάμε κατευθείαν στα σκουπίδια αφού τυχόν κατανάλωσή του μπορεί να καταστεί επικίνδυνη για την υγεία μας.

Κι όμως, όπως θα διαβάσεις παρακάτω, αυτή η πρακτική όχι μόνο είναι λανθασμένη, αποτελεί και μέρος ενός τεράστιου προβλήματος που απασχολεί τόσο τις ΗΠΑ όσο και την Ευρώπη για τις σοβαρές επιπτώσεις της στο περιβάλλον και την οικονομία και έχει χαρακτηριστεί ως Food Waste Losses.

Άλλο πράγμα η ημερομηνία λήξης και άλλο η ημερομηνία ελάχιστης διατηρησιμότητας (best before)

Τα περισσότερα τρόφιμα είναι ασφαλή για περισσότερο καιρό απ’ όσο νομίζουμε. Τρόφιμα που διατηρούνται σε θερμοκρασία δωματίου και κατεψυγμένα τρόφιμα κρατάνε επ’ αόριστον, έτσι το να πετάς μια περσινή κατεψυγμένη πίτσα είναι τεράστια σπατάλη. Το ίδιο ισχύει για ξηρά τρόφιμα, όπως τα ζυμαρικά, τα κρακεράκια και οι ξηροί καρποί.

Όπως επιβεβαιώνει και ο κ. Αλβέρτος Καρής, Προϊστάμενος Υγειονομικών Υπηρεσιών, όσα αναφέρονται πιο πάνω αποτελούν πραγματικότητα, με τους καταναλωτές ωστόσο να πετάνε καθημερινά χιλιάδες τρόφιμα στα σκουπίδια γιατί δεν γνωρίζουν τη διαφορά της ημερομηνίας λήξης, με την ημερομηνία ελάχιστης διατηρησιμότητα. «Υπάρχει μεγάλη διαφορά στο ‘ημερομηνία λήξης (used by) και στο ‘ημερομηνία ελάχιστης διατηρησιμότητας (best before)’ που αναγράφονται πάνω στις συσκευασίες. Η πρώτη περίπτωση αφορά ευάλωτα προϊόντα όπως το φρέσκο γάλα, το οποίο έχει πολύ συγκεκριμένη διάρκεια ζωής, η οποία όταν παρέλθει δεν μπορεί να καταναλωθεί. Από την άλλη το best before αφορά τρόφιμα τα οποία στην ουσία δεν χαλάνε όπως το νερό ή το μέλι, απλώς ο προμηθευτής/παραγωγός δίνει μια προτεινόμενη ημερομηνία κατανάλωσης στην οποία είναι καλό να καταναλωθεί το προϊόν. Εάν παρέλθει η ημερομηνία αυτή το προϊόν θα εξακολουθήσει να είναι κατάλληλο για κατανάλωση, ίσως όμως αλλοιωθούν ποιοτικά χαρακτηριστικά του όπως το χρώμα, η όψη ή η γεύση, αλλά και πάλι δεν προκαλούν βλάβη στην υγεία». Άρα πριν πετάξουμε ένα προϊόν στα σκουπίδια, συνεχίζει, είναι καλό να κοιτάμε τι αναφέρει η συσκευασία του. Έτσι γλυτώνουμε και χρήματα και επιβαρύνουμε λιγότερο το περιβάλλον.

6 προϊόντα που δεν χαλάνε ποτέ [και κάποια που ξεπερνούν την ημερομηνία λήξης]

Μια λίστα που δημοσιεύθηκε σε αμερικάνικη ιστοσελίδα με τη συμβολή της Mayo Clinic, των New York Times και του Δρ Sanjay Gupta του CNN, μεταξύ άλλων, καταγράφει προϊόντα που δεν έχουν στη ουσία ημερομηνία λήξης και κάποια προϊόντα που μπορούν να καταναλωθούν ακόμα και αν έχουν υποστεί κάποια αλλοίωση.

Κονσέρβες: Μέχρι πέντε χρόνια.

Δημητριακά: Ασφαλή επ’ αόριστον.

Μέλι: Ασφαλές επ’ αόριστον.

Καυτερή σως: Κρατάει τουλάχιστον έναν χρόνο ή και παραπάνω.

Λάδια: Το ελαιόλαδο κρατάει έναν χρόνο, αν φυλάσσεται σε ένα σκοτεινό δροσερό μέρος. Τα φυτικά έλαια κρατάνε έναν χρόνο.

Μπαχαρικά: Ασφαλή για πολλά χρόνια.

Προϊόντα που πρέπει να πετάξεις εάν έχουν λήξη και κάποια που μπορείς να καταναλώσεις και λίγο αργότερα

Τυρί: Σκληρά τυριά, όπως το τσένταρ ή το ελβετικό, είναι ασφαλή ακόμη και αν έχουν λίγη μούχλα (κόβεις απλώς το μουχλιασμένο κομμάτι). Τα μαλακά τυριά πρέπει να πετιούνται, αν έχουν μούχλα.

Κοτόπουλο: Ωμό στήθος κοτόπουλο αντέχει στο ψυγείο δυο μέρες, μαγειρεμένο τέσσερις. Αν μυρίζει άσχημα ή έχει γλίτσα, πέτα το.

Αυγά: Στο ψυγείο, πάνω από έναν μήνα 

Φρούτα και λαχανικά: Αν δεν έχουν εμφανώς χαλάσει (δεν έχουν γλίτσα ή μούχλα), δεν υπάρχει λόγος να τα πετάξεις.

Σκληρό σαλάμι: Κόψε το μουχλιασμένο κομμάτι και το υπόλοιπο μπορείς να το καταναλώσεις.

Κρέας: Πέτα το αν έχει γλίτσα, κολλάει ή μυρίζει περίεργα. Η αλλαγή χρώματος δεν σημαίνει πάντα ότι το κρέας έχει χαλάσει.

Γάλα: Πέντε μέρες μετά την ημερομηνία που γράφει στο κουτί, το ξινισμένο γάλα είναι μια χαρά για ζαχαροπλαστική (κέικ, μπισκότα κτλ).

Γιαούρτι: Κρατάει δυο βδομάδες μετά την ημερομηνία λήξης, αν δεν έχει πιάσει μούχλα.

Μπέικον: Ασφαλές μέχρι μια βδομάδα αφότου ανοιχτεί η συσκευασία.

Ψωμί: Το πετάς όταν μουχλιάσει. Για να κρατήσει πιο πολύ, μπορείς να καταψύχεις φέτες και να τις ψήνεις για να τις ξεπαγώσεις.

Ποιος έχει την ευθύνη για τις ημερομηνίες λήξης και διατηρησιμότητας; 

Όπως ξεκαθαρίζει ο κ. Καρής, η ευθύνη για τις ημερομηνίες λήξης ενός προϊόντος βαραίνει τον παραγωγό κατ’ αρχάς και στην συνέχεια τον επιχειρηματία που πουλά το προϊόν. «Εάν εξασφαλιστεί από τον παραγωγό ότι το εκάστοτε προϊόν μπορεί να αντέξει ακόμα 3 μήνες τότε ο επιχειρηματίας μπορεί να το πουλήσει. Βεβαίως προηγουμένως πρέπει να υπάρχει και η δική μας συγκατάθεση», συμπληρώνει ο κ. Καρής.

 

Το φαινόμενο του Food Waste και πώς αυτό επηρεάζει την Κύπρο

Για όλους τους λόγους που έχουν αναφερθεί πιο πάνω και όχι μόνο, ετησίως και σε παγκόσμιο επίπεδο γίνεται τεράστια σπατάλη τροφίμων, κάτι που έχει αντίκτυπο και στην οικονομία και στο περιβάλλον, αφού έχουμε τόνους οργανικών αποβλήτων τα οποία δεν προχωρούν σε καμία διαχείριση, ειδικά στην Κύπρο.

Παρόλα αυτά, το πρόβλημα δεν προκύπτει μόνο από τα νοικοκυριά και τα ληγμένα τρόφιμα που καταλήγουν στα σκουπίδια αλλά και τη διαχείριση μαγειρεμένου φαγητού που επίσης καταλήγει στα σκουπίδια και προέρχεται από τα ξενοδοχεία, τα εστιατόρια, τους φούρνους και αφού μιλάμε για την Κύπρο και τα στρατόπεδα.

Τεράστιες ποσότητες μαγειρεμένου φαγητού καταλήγουν καθημερινά στους κάδους των αχρήστων, την ίδια ώρα που θα μπορούσαμε να εκμεταλλευτούμε όλο αυτό το φαγητό για να φροντίσουμε μη προνομιούχους συνανθρώπους μας, ενώ ακόμη θα μπορούσαμε να το μετατρέψουμε σε τροφή για τα ζώα. «Το φαινόμενο του Food Waste μας απασχολεί εδώ και καιρό στην Κύπρο. Ήδη, έπειτα από δική μου πρωτοβουλία έχουν γίνει κάποιες συναντήσεις με το Τμήμα Περιβάλλοντος για να συζητήσουμε το πώς μπορούμε να διαχειριστούμε και να μειώσουμε όλη αυτή τη σπατάλη τροφίμων. Επεξεργαζόμαστε κάποιες λύσεις και τρόπους, ωστόσο ακόμη δεν έχουμε καταλήξει σε μια ολοκληρωμένη πρόταση», τονίζει ο κ. Καρής.

Μια πιθανή λύση που ακολουθείται σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, είναι η διάθεση των προϊόντων που έχει παρέλθει η ημερομηνία διατηρησιμότητάς τους στις υπεραγορές σε χαμηλότερη τιμή. Μια πρόταση η οποία είχε δημοσιοποιηθεί και είχε κατακριθεί από την κοινή γνώμη, αφού ο λάθος τρόπος επικοινωνίας, οδήγησε σε λάθος συμπεράσματα κάνοντας τους καταναλωτές να πιστεύουν ότι θα τους πουλούσαν ληγμένα προϊόντα, κάτι που όπως εξηγήσαμε πιο πάνω δεν ισχύει.

Εν αναμονή των αριθμών 

Στις ΗΠΑ βάσει πρόσφατων στοιχείων, οι καταναλωτές πετάνε περίπου τα μισά από τα αξίας 218 δισεκατομμυρίων δολαρίων τρόφιμα που χαραμίζονται κάθε χρόνο–περίπου 375 δολάρια ανά άτομο-, συχνά επειδή τους μπερδεύουν οι ημερομηνίες λήξης που αναγράφονται στα τρόφιμα. Στην Κύπρο και αντίστοιχα στην Ευρώπη δεν υπάρχουν καταγεγραμμένα στοιχεία, αφού δεν υπάρχει καμία ευρωπαϊκή μεθοδολογία μέτρησης που να συμφωνεί με όλα τα κράτη μέλη και να μπορεί να εφαρμοστεί. Όπως αναφέρει στη CITY αρμόδιος του Τμήματος Περιβάλλοντος για την Κύπρο τα μοναδικά στοιχεία που έχουμε είναι από μερικές βιοτεχνίες εισαγωγής τροφίμων, αλλά το δείγμα είναι πολύ μικρό και καθόλου ενδεικτικό.

Παρόλα αυτά, αν υπολογίσει κανείς ότι από τους 600 χιλιάδες τόνους σκουπιδιών που παράγει ετησίως η Κύπρος, το 50% αποτελείται από οργανικά αποφάγια  μπορείς να εξάγεις κάποια συμπεράσματα για τον όγκο οργανικών αποβλήτων που παράγουμε. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, συνεχίζει, αυτή την περίοδο προσπαθεί να καταλήξει σε κάποια μεθοδολογία μέτρησης που να μπορεί να εφαρμοστεί σε όλα τα κράτη μέλη και ευελπιστώ ότι μέχρι το 2020 θα έχουμε και τα πρώτα επίσημα στοιχεία.