Και όχι, αν έσβηναν σήμερα όλες οι μηχανές του πλανήτη που παράγουν αέρια του θερμοκηπίου (διοξείδιο του άνθρακα, μεθάνιο, οξείδια του αζώτου κ.α.), δεν θα λυνόταν το πρόβλημα μας αυτόματα. Είναι πολλά περισσότερα αυτά που πρέπει να κάνουμε.

Για να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε περισσότερα για το δικό μας μερίδιο ευθύνης σε σχέση με το μέλλον του πλανήτη, τόσο σε ατομικό επίπεδο αλλά και γενικότερα, σε ευρύτερο συλλογικό, είπαμε να ρωτήσουμε μια ειδικό και να μην μείνουμε στις εικασίες.

Η Στάλω Δημοσθένους, Λειτουργός Πολιτικής και Επικοινωνίας στο Ίδρυμα Terra Cypria, ήταν πρόθυμη να μας κατατοπίσει, εξ ου και απαντά σε μερικά (θεωρητικά) απλά ερωτήματα, των οποίων όμως οι απαντήσεις τελικά δεν είναι και τόσο αναμενόμενες -πόσο μάλλον αυτονόητες.

Αν δεν βάζουμε πλαστικό καλαμάκι στο φρέντο μας θα σώσουμε τον πλανήτη; Δεν είναι υπερβολή να λέμε ότι πρέπει να σταματήσουμε να πετάμε με αεροπλάνο; Η ανακύκλωση είναι must, ή υπάρχουν άλλα πράγματα που είναι πολύ πιο σημαντικά;

Οι ατομικές αλλαγές που μπορεί να κάνει ο κάθε ένας μας είναι πολλές. Μερικές από αυτές είναι η μείωση των αποβλήτων που παράγουμε, η μείωση της κατανάλωσης κρέατος και η μείωση της ενέργειας και των πόρων που χρησιμοποιούμε γενικότερα. Βέβαια, οι ατομικές αλλαγές συνεισφέρουν ελάχιστα σε σχέση με τις αλλαγές που γίνονται σε εθνικό ή παγκόσμιο επίπεδο. Οι μικρές ή μεγάλες αλλαγές στον τρόπο ζωής, είναι ένας τρόπος έμπρακτης επικοινωνίας του προβλήματος. Παράλληλα, οι ατομικές αλλαγές είναι ένας τρόπος για να μην αποτελείς κι εσύ μέρος του προβλήματος. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι, αν σε ένα πλανήτη με σχεδόν 8 δισεκατομμύρια ανθρώπους, αν είχαμε 8 δισεκατομμύρια ευαισθητοποιημένους πολίτες τότε δεν θα μιλούσαμε για ένα πλαστικό καλαμάκι μιας χρήσης αλλά για 8 δισεκατομμύρια πλαστικά καλαμάκια μιας χρήσης.

Παράλληλα, αν θέλουμε να φέρουμε την πραγματική αλλαγή, την αλλαγή που θα έχει ουσιαστικά αποτελέσματα για τον πλανήτη και την ανθρωπότητα, τότε μιλάμε για κάτι διαφορετικό. Το κλειδί είναι η άσκηση πίεσης προς τις κυβερνήσεις και τις μεγάλες βιομηχανίες, ώστε να αλλάξουν τον τρόπο που λειτουργούν και που αντιλαμβάνονται το κόσμο γύρω τους.

Η ανακύκλωση, από την άλλη, είναι ένα πιο γνωστό παράδειγμα ατομικής αλλαγής που εάν προωθηθεί νομοθετικά μπορεί να έχει μεγάλο αντίκτυπο. Πρέπει πιστεύω κι εμείς να αλλάξουμε τον τρόπο που ζούμε, πρέπει η καταναλωτική μανία που διακατέχει τη μεγαλύτερη μερίδα του δυτικού αλλά και άλλων περιοχών του κόσμου να αρθεί και στη θέση της να καλλιεργηθεί η αγάπη για τον φυσικό κόσμο και η σύνδεση μας με αυτόν. Η σημερινή υπερκατανάλωση έχει οδηγήσει σε υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων του πλανήτη, έχει εκτοξεύσει τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα και το φυσικό φίλτρο μετατροπής του διοξειδίου του άνθρακα σε οξυγόνο, τα δέντρα, όλο και μειώνεται.

Ποιες καθημερινές συνήθειές μας είναι όντως επιβλαβείς για το περιβάλλον και ποιες όχι και τόσο;

• Αλόγιστη χρήση ηλεκτρικής ενέργειας που προέρχεται από ορυκτά καύσιμα. Χρήση ηλεκτρικών συσκευών μεγάλης κατανάλωσης. Αν αφήνουμε όλα τα φώτα αναμμένα στο σπίτι μας ή στον χώρο εργασίας μας. Αν αφήνουμε τις ηλεκτρικές συσκευές στην αναμονή κ.α.
  
• Fast Fashion. Πολλά καταστήματα ένδυσης δεν παράγουν με τον πιο περιβαλλοντικά ή κοινωνικά ορθό τρόπο τα προϊόντα τους. Η υπερκατανάλωση και η συνεχής αγορά τέτοιων προϊόντων ενδυναμώνει και υποστηρίζει το φαινόμενο της εκμετάλλευσης των ανθρώπων αλλά και του περιβάλλοντος στις περιοχές που βρίσκονται τα εργοστάσια παραγωγής.
  
• Η «ανάγκη» μας να καταναλώνουμε τρόφιμα ή άλλα αγαθά που δεν παράγονται τοπικά. Η κατανάλωση μη τοπικών προϊόντων, φέρει και την αναπόφευκτη επιβάρυνση της μεταφοράς. Η κατανάλωση τοπικών προϊόντων πέραν της ενίσχυσης της τοπικής οικονομίας και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, μειώνει και τους ρύπους από την μεταφορά.
  
• Η υπερβολική κατανάλωση κρέατος. Οι τεράστιες κτηνοτροφικές μονάδες και η μαζική παραγωγή κρέατος, επιφέρει τεράστια επιβάρυνση στο περιβάλλον. Το ίδιο το «προϊόν» αλλά και ο τρόπος παραγωγής του επιφέρει τεράστια επιβάρυνση στο φυσικό περιβάλλον.
  
• Χρήση πλαστικών μίας χρήσης, ενώ υπάρχουν εναλλακτικές.
  
• Η χρήση του προσωπικού μας αυτοκινήτου για όλες μας τις μετακινήσεις.
  
• Η γενικότερη αποσύνδεσή μας από το φυσικό περιβάλλον.
  
  
  

Τελικά, έχουμε πρόβλημα σε σχέση με το περιβάλλον ή έχουμε μεγάλο πρόβλημα;

Η επιστήμη είναι σαφής, αντιμετωπίζουμε μια πρωτοφανή παγκόσμια κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Χρόνο με τον χρόνο οι ανθρώπινες απώλειες, λόγω των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, αυξάνονται. Επίσης, η αναγκαστική εγκατάλειψη περιοχών από τους κατοίκους τους γίνεται όλο και πιο συνηθισμένο φαινόμενο σε πολλά μέρη του πλανήτη. Δυστυχώς, όμως, οι επιπτώσεις που παρουσιάζονται σήμερα δεν είναι τίποτα μπροστά σε αυτά που θα έρθουν στο μέλλον εάν δεν δράσουμε άμεσα και αποτελεσματικά. Οι επιπτώσεις ανά το παγκόσμιο, εάν το κλίμα και η οικολογική καταστροφή δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα, μπορεί να ξεφύγουν από τον έλεγχο.


Μερικές από αυτές τις επιπτώσεις είναι:

• η αύξηση της στάθμης της θάλασσας
• η ερημοποίηση
• πιο συχνές πυρκαγιές
• λειψυδρία
• καταστροφή καλλιεργειών και αδυναμία παραγωγής τροφής
• επιδείνωση των ακραίων καιρικών φαινομένων
• μετεγκατάσταση εκατομμυρίων ανθρώπων
• αύξηση νόσων και αυξημένος κίνδυνος πολέμων και συγκρούσεων για τους φυσικούς πόρους

Τα φαινόμενα αυτά παρουσιάζονται ήδη έντονα σε κάποια μέρη του πλανήτη, ενώ άλλα μέρη της γης δεν επηρεάζονται τόσο έντονα. Αυτό που είναι σίγουρο, όμως, είναι ότι το κάθε μέρος του πλανήτη θα επηρεαστεί διαφορετικά. Για παράδειγμα, σε κάποια μέρη παρουσιάζονται μεγάλες περίοδοι λειψυδρίας, με αποτέλεσμα την ερημοποίηση, ενώ σε άλλα μέρη παρουσιάζονται αυξημένες και πιο έντονες καταιγίδες με αποτέλεσμα τις πλημμύρες και τις καταστροφές που βλέπουμε στο εξωτερικό αλλά και στη χώρα μας.

Ποιος θα μπορούσε να είναι ένας απλός ορισμός της κλιματικής αλλαγής;

Σύμφωνα με το National Geographic, η κλιματική αλλαγή είναι η μακροπρόθεσμη μεταβολή της θερμοκρασίας και των χαρακτηριστικών καιρικών συνθηκών. Μπορεί να αναφέρεται σε μια συγκεκριμένη τοποθεσία ή στον πλανήτη ολόκληρο. Προκαλεί λιγότερο προβλέψιμες καιρικές συνθήκες με αποτέλεσμα τα απροσδόκητα αυτά μετεωρολογικά μοτίβα να δυσχεραίνουν τη γεωργία, επειδή δεν μπορεί πλέον να στηριχθεί στις συνηθισμένες διακυμάνσεις θερμοκρασίας και βροχοπτώσεων. Συνδέεται επίσης με άλλα καταστροφικά καιρικά φαινόμενα, όπως πιο συχνές και πιο έντονες πλημμύρες, καταιγίδες και τυφώνες.

Το κλίμα της Γης δεν ήταν ποτέ στατικό, αντίθετα το κλίμα του πλανήτη μας μεταβάλλεται συνεχώς. Όταν όμως συμβαίνει φυσικά, αυτό είναι μια αργή διαδικασία που παίρνει εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια. Η ανθρώπινη δραστηριότητα μέσω της ραγδαίας βιομηχανικής επανάστασης επίσπευσε αυτή τη διαδικασία, με αποτέλεσμα τη δημιουργία επικίνδυνων και πρωτόγνωρων συνθηκών.

Κατά τη δική σου άποψη, βοηθά ή όχι η δράση ατόμων όπως η Greta Thunberg;

Η μικρή Greta βοήθησε και βοηθά πολύ στην ευαισθητοποίηση των απλών πολιτών. Οι ακτιβιστές για την κλιματική αλλαγή (climate change activists) και τα περιβαλλοντικά κινήματα προσπαθούν εδώ και δεκαετίες να δημιουργήσουν ένα τέτοιο κύμα αντίδρασης και ευαισθητοποίησης. Αντ’ αυτού όλες σχεδόν οι δράσεις περιορίζονταν σε τοπικό επίπεδο και με τους ίδιους πάντα παρονομαστές. Η Greta όμως κατάφερε ουσιαστικά μόνη της να ξεσηκώσει χιλιάδες άτομα για να διεκδικήσουν το δικαίωμα τους να ζήσουν σε ένα υγιή και δίκαιο πλανήτη.

Πολλοί άνθρωποι προσκολλήθηκαν στα κίνητρα και τις πηγές στήριξης και υποστήριξης (ηθική ή οτιδήποτε άλλο) που λαμβάνει η ακτιβίστρια αυτή, προσπαθώντας έτσι να υπονομεύσουν το επίτευγμά της.

Η κοπέλα αυτή κατάφερε να φέρει στο προσκήνιο των συζητήσεων το θέμα της κλιματικής κρίσης, ακόμα και σε άτομα που δεν ασχολούνταν καθόλου με το όλο θέμα. Αυτό από μόνο του, κατά την άποψη μου, ναι, είναι ένα τεράστιο επίτευγμα και θεωρώ ότι είμαστε τυχεροί που το ζούμε. Δεν πρέπει να επαναπαυόμαστε όμως! Πρέπει και εμείς να παλεύουμε καθημερινά και να ενισχύουμε τις προσπάθειες για τη λήψη των απαραίτητων μέτρων καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής από τις κυβερνήσεις μας. Ο καθένας μας μπορεί να μετατραπεί με το δικό του τρόπο σε μια μικρή Γκρέτα και με κάποιες αλλαγές στην καθημερινή του ζωή (μικρές ή μεγάλες) να βάλει άμεσα ή έμμεσα το λιθαράκι του στον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής.

Ποιος φταίει τελικά; Ο άνθρωπος; Είναι η ανθρώπινη δραστηριότητα που είναι υπεύθυνη για την κλιματική αλλαγή;

Κατά τη διάρκεια των 4,5 δισεκατομμυρίων ετών που υπάρχει η Γη, το κλίμα της πάντα μεταβαλλόταν. Η ταχεία όμως αύξηση της θερμοκρασίας που βλέπουμε σήμερα δεν μπορεί να εξηγηθεί από τους φυσικούς κύκλους θέρμανσης και ψύξης του πλανήτη μας. Οι αλλαγές που κανονικά θα χρειάζονταν εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια για να πραγματοποιηθούν, γίνονται τώρα μέσα σε δεκαετίες.

Η ταχύτητα της θέρμανσης αντιστοιχεί και βρίσκεται σε τέλεια αναλογία με τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, τα οποία έχουν αυξηθεί από τη βιομηχανική επανάσταση. Η αύξηση της θερμοκρασίας της Γης είναι αποτέλεσμα διαφόρων ανθρώπινων δραστηριοτήτων, όπως η καύση άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου για την παραγωγή ενέργειας, την τροφοδοσία των σπιτιών μας και τη μεταφορά και κοπή δέντρων για τη δημιουργία καλλιεργήσιμων εκτάσεων.

Αν αποφασίσουμε όλοι ανεξαιρέτως να κλείσουμε όλες τις μηχανές τώρα, και δεν εκπέμπουμε καθόλου αέρια του θερμοκηπίου, αυτόματα θα σωθεί ο πλανήτης; Ή χρειάζεται να περάσουν κάποια χρόνια για να έρθει στα ίσια του;

Η σύντομη απάντηση σε αυτήν την ερώτηση είναι ΟΧΙ. Αν έσβηναν σήμερα όλες οι μηχανές του πλανήτη που παράγουν αέρια του θερμοκηπίου (διοξείδιο του άνθρακα, μεθάνιο, οξείδια του αζώτου κ.α.), δεν θα λυνόταν το πρόβλημα μας αυτόματα.

Ένας από τους στόχους της διεθνούς συμφωνίας του Παρισιού (Paris Agreement) για την Κλιματική Αλλαγή είναι ο περιορισμός της αύξησης της μέσης θερμοκρασίας της επιφάνειας του πλανήτη μέχρι τους 1,5℃ (σε σύγκριση με την προβιομηχανική εποχή). Ωστόσο, σήμερα έχουμε ήδη φτάσει στο όριο της αύξησης κατά 1℃.

Ο κύκλος του άνθρακα, δηλαδή από τη στιγμή που θα απελευθερωθεί στην ατμόσφαιρα μέχρι να ξαναπάρει κάποια ουδέτερη/στερεή μορφή (όστρακα, πέτρες ή να αποθηκευτεί στο υπέδαφος), χρειάζεται χιλιάδες χρόνια για να ολοκληρωθεί.

Επομένως, εάν σταματήσουμε να εκπέμπουμε διοξείδιο του άνθρακα σήμερα θα υπήρχε καθυστέρηση μέχρι να σταθεροποιηθεί το κλίμα και θα είναι φυσικά σε μια θερμοκρασία υψηλότερη από ό,τι ήταν φυσιολογικό για τις προηγούμενες γενιές.

Σε τι ποσοστό πρέπει να μειωθεί το οικολογικό αποτύπωμα του καθενός από εμάς για να μπορούμε να πούμε ότι είμαστε στον σωστό δρόμο;

Σημασία δεν έχει το ποσοστό που πρέπει να μειωθεί το οικολογικό αποτύπωμα του καθενός και της καθεμιάς από εμάς. Πρέπει να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο ζούμε και να αποβάλουμε την καταναλωτική μανία μου μας διακατέχει.

Υπάρχουν πολλές παράμετροι που μπορεί κάποιος/α να μετρήσει πόσο οικολογικά ζει ωστόσο, δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι τον χρόνο, τις γνώσεις αλλά και τις ανέσεις για να αλλάξουν ριζικά τον τρόπο που ζουν. Για παράδειγμα, δεν μπορείς να ζητήσεις από ένα φτωχό άνθρωπο, σε μια αναπτυσσόμενή χώρα, να σταματήσει να χρησιμοποιεί το πετρελαιοκίνητο αγροτικό αυτοκίνητο, που αγόρασε μεταχειρισμένο και πιθανόν με υπέρ-τοκο δάνειο (για να μπορεί να κάνει τις γεωργικές του δουλείες και να συντηρεί τα παιδιά του) και να το αντικαταστήσει με ένα Tesla.

Πιο κάτω παραθέτουμε μερικές πολύ εύκολες συμβουλές που μπορεί να ακολουθήσουν όλοι/ες για να ζήσουν μια πιο φιλική προς το περιβάλλον ζωή.

• Μην οδηγήσεις αν μπορείς να περπατήσεις, να πάρεις το ποδήλατο ή το λεωφορείο.
  
• Εάν χρησιμοποιήσεις αυτοκίνητο για τη βραδινή σου έξοδο για παράδειγμα, μοιράσου το με άλλους.
  
• Κλείσε τα φώτα, το κλιματιστικό ή άλλες ηλεκτρικές συσκευές αν δεν τις χρειάζεσαι.
  
• Κλείσε τις συσκευές από την πρίζα και όχι σε θέση αναμονής.
  
• Αντικατέστησε τις παλιού τύπου ηλεκτρικές συσκευές με συσκευές ενεργειακής κατηγορίας Α.
  
• Μείωσε την ποσότητα κρέατος και τα γαλακτοκομικά που καταναλώνεις. Προτίμησε πιο πολλές χορτοφαγικές επιλογές.
  
• Μην πετάς φαγητό στα σκουπίδια! Ετοίμασε μικρότερες ποσότητες.
• Χρησιμοποίησε το νερό με σύνεση.
  
• Προτίμησε προϊόντα χωρίς συσκευασία ή με συσκευασίες πιο φιλικές προς το περιβάλλον.
  
• Μείωσε τις ποσότητες αγαθών που αγοράζεις και προτίμησε να πας στο κατάστημα αντί να τα παραγγείλεις μέσω διαδικτύου.
  
• Φύτεψε δέντρα!
  
• Ενημερώσου για την κλιματική κρίση!
  
• Ανακάλυψε το πανέμορφο νησί μας πριν ταξιδέψεις στο εξωτερικό για αναψυχή.