Ο Σαλβαδόρ Αλιέντε γεννήθηκε στις 26 Ιουνίου 1908 στο Βαλπαραΐσο της Χιλής. Μαθητής ακόμα ήρθε σε επαφή με τα κείμενα του Μαρξ, ενώ τελειώνοντας το σχολείο, αποφάσισε να σπουδάσει ιατρική στο Πανεπιστήμιο της Χιλής. Τότε, άρχισε και την ουσιαστική εμπλοκή του στην πολιτική, συμμετέχοντας ενεργά στον αγώνα εναντίον του δικτατορικού καθεστώτος του Κάρλος Ιμπάνιες.

Μετά από μερικές αποτυχημένες προσπάθειες ανάληψης της προεδρίας της χώρας, εν τέλει στις 4 Σεπτεμβρίου 1970 θριάμβευσε στις εκλογές και έγινε ο πρώτος σοσιαλιστής πρόεδρος της Χιλής. Είχε λάβει τη στήριξη της εργατικής τάξης, των φτωχών στρωμάτων της χιλιανής υπαίθρου και της νεολαίας. Από τη θέση του προέδρου ξεκίνησε μια σκληρή μάχη για φιλολαϊκές μεταρρυθμίσεις, ερχόμενος, όμως, αντιμέτωπος με το ανελέητο πρόσωπο του φασισμού, συνυφασμένο με τα ντόπια και ξένα συμφέροντας εντός της χώρας.

«Κάντε την οικονομία να ουρλιάξει»

Ο πόλεμος εναντίον του Αλιέντε είχε ουσιαστικά ξεκινήσει πολύ πριν από την εκλογή του στην προεδρία της χώρας. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ, υπό την προεδρία του Ρίτσαρντ Νίξον, έκρινε ότι έπρεπε να ξεφορτωθεί τον σοσιαλιστή πρόεδρο προκειμένου να μην ακολουθήσουν και άλλοι το παράδειγμά του. Και η μέθοδος ήταν μία: οικονομικό σαμποτάζ με τεχνητές ελλείψεις τροφίμων ή –κατά την περίφημη φράση του Νίξον– «Κάντε την οικονομία να ουρλιάξει».

«Με τον Αλιέντε να κερδίζει τις εκλογές και ήδη τον Κάστρο στην Κούβα, θα έχουμε ένα κόκκινο σάντουιτς στη Λατινική Αμερική που μοιραία θα γίνει όλη Κόκκινη». Αυτά διεμήνυε κατατρομαγμένες ο Νίξον. Εντούτοις, οι αμερικανόφερτες προσπάθειες ανατροπής τής δημοκρατικά εκλεγμένης αριστερής κυβέρνησης δεν βρήκαν γόνιμο έδαφος και στις βουλευτικές εκλογές του 1973 η Λαϊκή Ενότητα έλαβε το 45% των ψήφων, αυξάνοντας την εκπροσώπησή της στο Κοινοβούλιο.

Το πραξικόπημα της 11ης Σεπτεμβρίου 1973

Οι εξ Αμερικής προσπάθειες ανατροπής του νόμιμα εκλεγμένου Χιλιανού προέδρου, όμως, δεν θα σταματούσαν τόσο εύκολα. Μετά από δύο αποτυχημένα πραξικοπήματα εναντίον του Αλιέντε, ο στρατηγός Πρατς, επικεφαλής του στρατού, τον προέτρεψε να δώσει όπλα στον λαό. Ο ίδιος, όμως, δεν ήθελε κάτι τέτοιο: «Όχι, αυτή η επανάσταση θα γίνει δίχως στάλα αίμα. Βασίζεται σε ειρηνικές αξίες, όχι στη βία». Ίσως αυτό να ήταν και το λάθος του. Ο Πρατς υπέβαλε την παραίτησή του και τον διαδέχθηκε ο μετέπειτα δικτάτορας Αουγκούστο Πινοσέτ.

Υπό την ηγεσία του νέου επικεφαλής των ενόπλων δυνάμεων, Πινοσέτ (τότε μετρούσε μόλις 18 μέρες στην ηγεσία του στρατού), και υπό τις ευλογίες της Αμερικής, τα ξημερώματα της 11ης Σεπτεμβρίου εκδηλώθηκε νέο πραξικόπημα για ανατροπή του προέδρου. Και ενώ το προεδρικό μέγαρο βομβαρδιζόταν από μαχητικά και παραδιδόταν στις φλόγες, ο Αλιέντε έδινε εντολή παράδοσης στους συντρόφους του. Ο ίδιος έμεινε πίσω και βρήκε τον θάνατο. Υπήρξαν διάφορες εκδοχές σχετικά με τον τρόπο που πέθανε. Το ένα σενάριο έκανε λόγο για αυτοκτονία, ενώ το άλλο για δολοφονία από τα εχθρικά πυρά κατά τη διάρκεια της πολιορκίας του προεδρικού. Ο θάνατός του σήμανε, πάντως, την έναρξη στη Χιλή της αιματηρής δικτατορίας του στρατηγού Πινοσέτ, η οποία διήρκησε μέχρι το 1990.

Ο Φιντέλ Κάστρο για τις τελευταίες στιγμές του Αλιέντε

Ο Φιντέλ Κάστρο γράφει το 2008 για τις τελευταίες στιγμές του ιστορικού ηγέτη (για περαιτέρω βλ. το βιβλίο «Ο Φιδέλ Κάστρο για τον Αλιέντε»): «Στις 11 Σεπτεμβρίου 1973 πεθαίνει ηρωικά υπερασπιζόμενος το Μέγαρο Λα Μονέδα. Πολέμησε σαν το λιοντάρι μέχρι τελικής ανάσας. Οι επαναστάτες που αντιστάθηκαν εκεί απέναντι στη φασιστική επίθεση διηγήθηκαν μεγαλειώδη πράγματα σχετικά με τις τελευταίες στιγμές. Οι εκδοχές δεν συμπίπτουν πάντα, γιατί μάχονταν από διαφορετικά σημεία του Μεγάρου. Επιπλέον, μερικοί από τους πιο κοντινούς συνεργάτες του πέθαναν ή δολοφονήθηκαν μετά τη σκληρή κι άνιση μάχη.

Η διαφορά στις μαρτυρίες συνίσταται στο ότι μερικοί ισχυρίζονταν ότι τις τελευταίες βολές τις έριξε ενάντια στον εαυτό του για να μην πέσει αιχμάλωτος, ενώ άλλοι ότι ο θάνατός του επήλθε από πυρά του εχθρού. Το Μέγαρο φλεγόταν δεχόμενο επίθεση από τανκ και αεροσκάφη, με σκοπό να διαπράξουν ένα πραξικόπημα που οι ίδιοι θεωρούσαν εύκολη υπόθεση και χωρίς αντίσταση. Δεν υπάρχει αντίφαση ανάμεσα στους δύο αυτούς τρόπους εκπλήρωσης του καθήκοντος. Στους πολέμους για την ανεξαρτησία μας υπήρχαν πλείονα του ενός παραδείγματα επιφανών ανδρών που, όταν πια ήταν αδύνατη η άμυνα, αφαιρούσαν τη ζωή τους πριν πέσουν αιχμάλωτοι.

Υπάρχουν πολλά ακόμα να ειπωθούν σε σχέση με αυτό που ήμασταν διατεθειμένοι να κάνουμε για τον Αλιέντε, όπως κάποιοι έχουν γράψει. Δεν είναι αυτός ο σκοπός αυτών των αράδων.

Σήμερα συμπληρώνεται ένας αιώνας από τη γέννησή του. Το παράδειγμά του θα μείνει στην ιστορία».