Ο Γιάννης Τσαρούχης γεννήθηκε σαν σήμερα (13 Ιανουαρίου 1910), στον Πειραιά, και ήταν γιος εμπόρου με καταγωγή από τα Ψαρά. Μόλις από την ηλικία των έξι, ο Τσαρούχης έπιασε το πινέλο σχεδιάζοντας κοστούμια, ενώ μεγάλο του όνειρο ήταν να γίνει ακροβάτης.

Κατά τη διάρκεια των σπουδών του στην Ανωτέρα Σχολή Καλών Τεχνών, ο νεαρός ζωγράφος μυήθηκε στην τέχνη της βυζαντινής αγιογραφίας, στο πλευρό του Φώτη Κόντογλου.

Οι καλλιτεχνικές ανησυχίες του τον οδήγησαν στο να ασχοληθεί ενεργά και με το θέατρο, ως σκηνογράφος και ενδυματολόγος, ενώ κάποια χρόνια αργότερα ίδρυσε τη Λαϊκή Σκηνή σε συνεργασία με τον Κάρολο Κουν.

Σημαντικά μαθήματα για τη ζωή και την τέχνη πήρε μέσα από τα ταξίδια του στην Κωνσταντινούπολη, την Ιταλία, αλλά και τη Γαλλία, χώρα στην οποία το έργο του γνώρισε σημαντική διεθνή προβολή.

Στους πίνακές του κυριαρχούν στοιχεία της ελληνικής παράδοσης και λαογραφίας, αλλά και η πατρίδα του, ο Πειραιάς. Ανάμεσα στις αναζητήσεις του ήταν η ανάπτυξη της νεοκλασικής και της κλασικής τεχνικής, όπως την εξέφρασε το Μπαρόκ και η Αναγέννηση, δηλώνοντας πάντα τις αντιρρήσεις του. Σημαντικό θέμα στα έργα του αποτέλεσε το ζήτημα του ομοφυλοφιλικού έρωτα, κάτι το οποίο αντιμετωπίστηκε με σεβασμό από τη συντηρητική κοινωνία της εποχής.

Ο Τσαρούχης ήταν μία ιδιάζουσα περίπτωση επαναστάτη, ο οποίος, σύμφωνα με τον Οδυσσέα Ελύτη κατάφερνε να διατηρεί την κλασικότητά του. Το όνομά του συνδέθηκε με τη φιγούρα του ναύτη στον ελληνικό κινηματογράφο αλλά και με το εμβληματικό πορτρέτο της Τζένης Καρέζη, το οποίο κοσμεί σήμερα τη Βουλή των Ελλήνων.

Εκτός από ζωγράφος, σκηνοθέτης, σκηνογράφος και ενδυματολόγος, υπήρξε συγγραφέας και μεταφραστής αρχαίων τραγωδιών. Το χιούμορ του και η καταγραφή των κακώς κειμένων της ελληνικής πραγματικότητας, τον έκαναν να πει τη γνωστή φράση «στην Ελλάδα, είσαι ό,τι δηλώσεις».

Η χαρισματική προσωπικότητά του και οι αβίαστες αφηγήσεις του τον καθιέρωσαν ως έναν από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες της γενιάς του.