Καθώς το αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών φαίνεται να είναι τελεσίδικο, με τον Biden να αναδεικνύεται νικητής, το ενδιαφέρον (μας) στρέφεται στην επόμενη μέρα και την εξωτερική πολιτική που θα ακολουθήσει η νέα κυβέρνηση με τον νέο χρόνο.

Πιο κάτω παραθέτω μερικά σημεία που πρέπει, μεταξύ άλλων, να έχουμε υπόψη.

1. Στο εσωτερικό μέτωπο τα πράγματα παραμένουν αβέβαια και ρευστά. Συνεπώς και ασταθή. Όπως ανέφερα και χθες, στο σενάριο της άρνησης του Τραμπ να «παραδώσει» τον Λευκό Οίκο, η χώρα θα μπει σε παρατεταμένη κρίση οδηγώντας την, κατ’ επέκταση, σε εσωστρέφεια για αρκετό καιρό. Ήδη φαίνεται ότι μέχρι περίπου το τέλος του χρόνου θα υπάρχει ένταση, ενώ κρίσιμος είναι ο Ιανουάριος, ο μήνας της ανάληψης των καθηκόντων από τον νέο πρόεδρο. Και από εκεί και πέρα - αν όλα τα υπόλοιπα κυλήσουν ομαλά - θα υπάρξει και μια περίοδος προσαρμογής. Από αυτή την άποψη, πριν μιλήσουμε για εξωτερική πολιτική, πρέπει να σκεφτούμε το κενό που θα υπάρξει στην εξωτερική πολιτική λόγω εσωτερικής αστάθειας και αβεβαιότητας. Κάτι που βεβαίως δίνει χώρο και χρόνο σε άλλους δρώντες του διεθνούς συστήματος να γεμίσουν τα όποια κενά ισχύος και να προωθήσουν τις δικές τους ατζέντες.
   
   
2. Αναμένεται ότι ο Biden, σύμφωνα και με δικές του δηλώσεις, θα προσπαθήσει να αντιστρέψει τον απομονωτισμό του Τραμπ και να επιστρέψει στην πολυμέρεια - δηλαδή την ενεργό συμμετοχή των ΗΠΑ σε διεθνείς οργανισμούς, φόρα και συνθήκες/συμφωνίες. Ταυτόχρονα, θα επιδιώξει την επιστροφή στη διπλωματία του engagement, και της ειρηνικής επίλυσης των διεθνών προβλημάτων των ΗΠΑ. Δηλαδή της προσέγγισης που οδήγησε τις ΗΠΑ και στη συμφωνία των P5+1 με το Ιράν επί Ομπάμα. Στο Ιράν συγκεκριμένα ενδέχεται να δούμε μια νέα διπλωματική προσπάθεια, η οποία ωστόσο δε θα εξαρτηθεί μόνο από τις ΗΠΑ. Το 2021 αναμένονται προεδρικές εκλογές στο Ιράν όπου σημαντικοί υποψήφιοι θα προέρχονται από τις τάξεις των Φρουρών της Επανάστασης - τους οποίους οι ΗΠΑ ανακήρυξαν πρόσφατα ως τρομοκρατική οργάνωση.
   
   
3. Η επιστροφή στην πολυμέρεια ίσως να έχει ως συνέπεια και την αναζωπύρωση του αμερικανικού ενδιαφέροντος για το ΝΑΤΟ και τις δράσεις του. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα και νέες εντάσεις μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας. Ο Biden δήλωσε, εξ άλλου, ότι θα σκληρύνει τη στάση των ΗΠΑ έναντι της Ρωσίας, με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει για τα διάφορα μέτωπα όπου οι δύο χώρες βρίσκονται αντιμέτωπες.
   
   
4. Κάπου εδώ μπαίνει και το θέμα της Τουρκίας. Πριν όμως από αυτό, αξίζει να θυμηθούμε ότι η πολιτική των ΗΠΑ «Pivot to Asia» (Στροφή στην Ασία), υιοθετήθηκε επί Μπαράκ Ομπάμα. Επρόκειτο για μια απόφαση που είχε να κάνει τόσο με την ιεράρχηση των διεθνών απειλών (σύμφωνα πάντα με τις ΗΠΑ) και στην προκειμένη την Κίνα, αλλά και με την αποδυνάμωση των δυνατοτήτων (και της προθυμίας) προβολής ισχύος των ΗΠΑ. Η «μονοπολική στιγμή» της μονομέρειάς τους είχε εμφανώς περάσει και έτσι οι πόροι και τα μέσα έπρεπε πλέον να διοχετευτούν στοχευμένα και προσεκτικά. Μετά από δύο νέα «Βιετνάμ» (του Ιράκ και του Αφγανιστάν), και μια βαθιά οικονομική κρίση, το 2011 ήταν ένα έτος σταθμός για τον παγκόσμιο ρόλο των ΗΠΑ (με τη Στροφή στην Ασία, την ολοκλήρωση της απόσυρσης από το Ιράκ [το οποίο παρέδωσαν ουσιαστικά στο Ιράν], και το ξέσπασμα των Αραβικών Εξεγέρσεων), αλλά και για τις μεταβολές ισχύος στο διεθνές σύστημα.
   
   
5. Βεβαίως, η θητεία Τραμπ στην ουσία δεν άλλαξε αυτή την πολιτική. Μάλιστα, επεδίωξε τη μείωση της αμερικανικής παρουσίας στη Μέση Ανατολή η οποία είχε και πάλι μερικώς αυξηθεί στο πλαίσιο της καταπολέμησης του Ισλαμικού Κράτους. Συνεπώς η μερική «απόσυρση» των ΗΠΑ από τη Μέση Ανατολή και η ιεράρχηση άλλων ζητημάτων-απειλών στο διεθνές σύστημα είναι μια ανάλυση-διαπίστωση που προέρχεται από την ίδια την αμερικανική γραφειοκρατία. Έτσι η εν λόγω πολιτική - με τις διάφορες και διαφορετικές της εκφάνσεις - φάνηκε να διέπει στην ουσία της τόσο τους Δημοκρατικούς (Ομπάμα) όσο και τους Ρεπουμπλικάνους (Τραμπ), παρά τις γνωστές πολεμοχαρείς φωνές των υπερσυντηρητικών τα τελευταία χρόνια. Γι’ αυτό θα πρέπει κανείς να αναμένει ότι θα χαρακτηρίζει και την προεδρία Biden.
   
   
6. Που κολλάει η Τουρκία; Όταν οι ΗΠΑ στις αρχές της δεκαετίας του 2010 (και λίγο πριν) αποφάσισαν ότι πρέπει κάπως να «εγκαταλείψουν» τη Μέση Ανατολή ξεκίνησαν να επενδύουν σε διάφορα «πρότζεκτς» περιφερειακής εκπροσώπησης των δυτικών συμφερόντων στην απουσία των ΗΠΑ. Το «Τουρκικό Μοντέλο» ήταν ένα από αυτά [σε αυτά εμπίπτουν και οι τριμερείς της Ανατολικής Μεσογείου και οι νέες σχέσεις που αποκτά τώρα το Ισραήλ με τα Αραβικά κράτη]. Το «Τουρκικό Μοντέλο» λοιπόν - η σύνθεση φιλελεύθερης δημοκρατίας και οικονομίας με τις συντηρητικές αξίες του Ισλάμ - προωθήθηκε κατά κόρον από τον Ομπάμα και τις ΗΠΑ ως αντίδοτο στον αυταρχισμό, την ριζοσπαστικοποίηση και την έλλειψη οικονομικής ανάπτυξης στη Μέση Ανατολή. Βέβαια, θα έπρεπε μέχρι το 2011 να είχαν αντιληφθεί ότι η προσέγγιση αυτή ήταν ένα μεγάλο λάθος, αλλά αυτή είναι μια άλλη συζήτηση. Το σημαντικό στοιχείο είναι ότι, ενώ η Τουρκία είχε ήδη αναπτύξει μια ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική, της δόθηκε κεντρικός ρόλος στα αμερικανικά σχέδια και άρα άπλετος χρόνος και χώρος για να ξεδιπλώσει το δικό της πρότζεκτ στη Μέση Ανατολή. Μπορούμε να πούμε ότι μεταξύ 2008 και 2018 η Τουρκία κατέστη με την ανοχή των ΗΠΑ βασικό κράτος για τα δυτικά συμφέροντα, σε βαθμό που οι ΗΠΑ αφενός χρειάζονται μια Τουρκία που εκ των πραγμάτων τους δημιουργεί προβλήματα και αφετέρου αδυνατούν να την αποκόψουν διότι η απώλειά της δημιουργεί άλλα μεγάλα προβλήματα. Πρόκειται για ένα ιστορικό δίλημμα για το οποίο η Δύση έχει μεγάλο μερίδιο ευθύνης.
   
   
7. Έχοντας πει αυτά, θα πρέπει να είναι ξεκάθαρο ότι και η κυβέρνηση Biden: 1. Θα διατηρήσει την προσέγγιση της «μακρόθεν εμπλοκής» στη Μέση Ανατολή δια τοπικών αντιπροσώπων, και 2. Θα αναγκαστεί να διαχειριστεί το ιστορικό δίλημμα με την Τουρκία που κληρονόμησε. Παρότι πολλοί πιστεύουν ότι ο Biden θα είναι σκληρός απέναντι στην Άγκυρα, καλό είναι να κρατάμε μικρό καλάθι. Ήδη η Τουρκία έστειλε τα δικά της μηνύματα προβλέποντας την εκλογή του (βλ. πχ. https://geopoliticalcyprus.org/…/29/to-akp-doulevei-ti-dysi/) ενώ γίνονται ήδη επαφές μεταξύ Τουρκίας και Δημοκρατικών για την επόμενη μέρα. Αυτό δεν αποκλείει το ότι η νέα κυβέρνηση μπορεί να αναγκαστεί - όπως και ο Τραμπ - να χρησιμοποιήσει το μαστίγιο. Είναι όμως σαφές ότι η κυβέρνηση Biden στη βάση των στρατηγικών αναγκών/δυνατοτήτων/αδυναμιών των ΗΠΑ και της λογικής των Δημοκρατικών στην εξωτερική πολιτική (βλ. Ομπάμα) θα επιδιώξει να βελτιώσει τις σχέσεις των ΗΠΑ με την Τουρκία. Αυτό συνδέεται βεβαίως και με την σκληρότερη στάση που ευαγγελίζεται έναντι της Ρωσίας. Με άλλα λόγια ο Biden παρουσιάζεται διατεθειμένος να «κλέψει» την Τουρκία από τη ρωσική επιρροή. Η επιτυχία βεβαίως δεν είναι σίγουρη, πολλά θα εξαρτηθούν και από την ίδια την Τουρκία που υπό το ΑΚΡ και τον Ερντογάν φαίνεται να βρίσκεται σε μια τροχιά χωρίς επιστροφή.
   
   
8. Σε κάθε περίπτωση δεν πρέπει να εκπλαγούμε αν, για ακόμα μια φορά, αυτό που επιθυμούμε δεν συμβεί. Πολύ πιθανόν, για παράδειγμα, η κυβέρνηση Biden να προσπαθήσει να δελεάσει την Άγκυρα με οικονομικά «καρόττα» με σκοπό γεωπολιτικά ανταλλάγματα. Το βέβαιο είναι πως η επόμενη τετραετία θα είναι ταραχώδης. Οι ΗΠΑ, η πάλαι ποτέ «ηγεμονία της σταθερότητας» θα παλεύει με εσωτερικές κρίσεις (μεταξύ των οποίων και με μια κρίση ταυτότητας) και θα προσπαθεί να βρει το βηματισμό της στο εξωτερικό. Ίσως και να είναι μια τετραετία ανάκαμψης για την υπερδύναμη. Ωστόσο, ο χρόνος της ανάκαμψης πρόκειται να στοιχίσει πολλά, σε πολλά επίπεδα.