Μια πολύ ενδιαφέρουσα πρωτοβουλία και μια πολύ ενδιαφέρουσα κουβέντα, στο πλαίσιο της οποίας, πέραν των ερωτήσεων σε σχέση με την Ανθολογία, ζητήσαμε από τον Δρα Γαλάζη να μας πει γιατί οι άνθρωποι που γράφουν ποίηση σήμερα είναι περισσότεροι από τους αναγνώστες της ποίησης. Γιατί το πάθος για γραφή είναι μεγαλύτερο από το πάθος για ανάγνωση των ομότεχνων;

Τι διαφορετικό θα έχει η εν λόγω ανθολογία σε σχέση με άλλες που έχουν καλύψει μέρος της κυπριακής ποίησης;

Ο Όμιλος Λογοτεχνίας και Κριτικής (Ο.Λ.Κ.) με την έκδοση της Ανθολογίας υπό τον τίτλο «Διακόσια χρόνια κυπριακής ποίησης 1821-2021», στην ισπανική και στην ελληνική γλώσσα, σε δύο ξεχωριστά βιβλία (ένα για κάθε γλώσσα), επιδιώκει, αφενός, να υλοποιήσει έναν από τους βασικούς σκοπούς του, που είναι η διάδοση της λογοτεχνίας μας στο εξωτερικό, μέσω των λογοτεχνικών μεταφράσεων. Αφετέρου, επιδιώκουμε να δώσουμε μιαν εικόνα της δυναμικής εξέλιξης της ποίησής μας από τον 19ο αιώνα μέχρι τη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα. Αναγνωρίζουμε τη συμβολή όλων των προηγούμενων Ανθολογιών που έχουν εκδοθεί, τις οποίες η Επιτροπή Ανθολόγησης μελέτησε, ώστε να αξιοποιήσει στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό τα επιτεύγματα των προγενέστερων παρόμοιων εκδοτικών εγχειρημάτων.

Γιατί μετάφραση στα ισπανικά και όχι στα αγγλικά ή τα τούρκικα; Σε ποιον/ποιους έχει ανατεθεί το έργο της μετάφρασης;

Η επιλογή του Ο.Λ.Κ. για ισπανική μετάφραση των ανθολογούμενων ποιημάτων δεν είναι τυχαία. Ήδη έχουν κυκλοφορήσει ανθολογίες σε άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες (Αγγλικά, Γαλλικά, Ιταλικά). Στην ισπανική γλώσσα έγιναν μεταφράσεις έργων μεμονωμένων λογοτεχνών όχι όμως Ανθολογίας με χρονικό άνυσμα την ποίηση δύο αιώνων. Σημειώνεται ότι τη μετάφραση ανέλαβε ο σημαντικός Ισπανός Νεοελληνιστής, ποιητής και μεταφραστής Χοσέ Αντόνιο Μορένο Χουράδο, που έχει ήδη μεταφράσει πολλούς Νεοέλληνες ποιητές, μεταξύ των οποίων Ελύτη και Σεφέρη, και έχει εκδώσει μιαν ογκώδη Ανθολογία Νεοελληνικής Ποίησης.

Με ποιο τρόπο γίνεται η επιλογή των ποιημάτων;

Ας σημειωθεί ότι στην Ανθολογία «Διακόσια χρόνια κυπριακής ποίησης 1821-2021» δεν θα εφαρμόσουμε τη μέθοδο της αυτοανθολόγησης, δηλαδή δεν θα ζητήσουμε από τους ποιητές να επιλέξουν και να μας αποστείλουν ποίημά τους. Η επιλογή των ποιημάτων θα γίνει από Ειδική Επιτροπή Ανθολόγησης που συστάθηκε με απόφαση του Δ.Σ. του Ο.Λ.Κ., τα μέλη της οποίας είναι: Λεωνίδας Γαλάζης, Ποιητής – δρ Νεοελληνικής Φιλολογίας, Κυριάκος Ιωάννου, δρ Νεοελληνικής Φιλολογίας, Ανδρέας Γεωργαλλίδης Ποιητής, δρ Φιλοσοφίας και Ανδρέας Αντζουλής, δρ Νεοελληνικής Φιλολογίας.

Δώστε μας μια μικρή γεύση από το τι έχει έρθει στα χέρια σας μέχρι στιγμής και τι θα περιληφθεί στην ανθολογία.

Η Επιτροπή Ανθολόγησης μελετώντας τις αυτοτελείς ποιητικές συλλογές, καθώς και τον περιοδικό και ημερήσιο Τύπο έχει αποφασίσει να ανθολογήσει πέραν των 200 ποιητών και ποιητριών, με κύριο κριτήριο την ποιότητα και την αισθητική αρτιότητα των ποιημάτων. Ωστόσο, το έργο μας δυσχεραίνεται, καθότι υπολείπεται έρευνα στις Βιβλιοθήκες, που είναι κλειστές λόγω της πανδημίας. Όπου υπάρχει ψηφιοποιημένο υλικό αναρτημένο σε αξιόπιστους ιστότοπους και ψηφιακές βιβλιοθήκες το αξιοποιούμε.

Σε ποιο στάδιο βρίσκεται η διαδικασία της Ανθολόγησης;

Η διαδικασία της ανθολόγησης βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο. Έχει ανθολογηθεί το 75% περίπου της συνολικής ύλης. Ο μεταφραστής έλαβε μεγάλο μέρος των ποιημάτων και άρχισε τη διαδικασία της μετάφρασης. Εξάλλου, η Επιτροπή προχώρησε σήμερα σε ενημέρωση των ποιητών και ποιητριών που θα περιληφθούν στην Ανθολογία για να μας παραχωρήσουν τη συγκατάθεσή τους. Καλούμε από εδώ όσους και όσες δεν έλαβαν τη συγκεκριμένη επιστολή να επικοινωνήσουν μαζί μας, καθότι δεν διαθέτουμε τα στοιχεία επικοινωνίας όλων των ανθολογουμένων. Η πρόσκλησή μας αυτή απευθύνεται και στους κατόχους πνευματικών δικαιωμάτων ποιητών και ποιητριών που έχουν αποβιώσει.

Θα περιλαμβάνονται και Τουρκοκύπριοι ποιητές; Τι θα γίνει με τα ποιήματα που έχουν σαφή πολιτικό προσανατολισμό, λόγω Κυπριακού;

Η Επιτροπή Ανθολόγησης δεν διαθέτει τις αναγκαίες γνώσεις (άριστη γνώση της τουρκικής γλώσσας και επαρκή γνώση της λογοτεχνίας των Τουρκοκυπρίων). Θελήσαμε να μη βασιστούμε σε ελληνικές μεταφράσεις ποιημάτων των Τουρκοκυπρίων, επειδή σε αυτές δεν συμπεριλαμβάνεται ολόκληρο το έργο τους. Ωστόσο, δεν αποκλείουμε αυτό να γίνει στο μέλλον, σε μια ξεχωριστή ανθολογία, αν πληρούνται οι προϋποθέσεις και κυρίως αν εξασφαλίσουμε τη συνεργασία επαϊόντων στον τομέα της λογοτεχνίας των Τουρκοκυπρίων.

Η Επιτροπή Ανθολόγησης σέβεται τον πλουραλισμό και επομένως δεν αποκλείει από τις επιλογές της ποιήματα με πολιτικές αναφορές, ακόμη και αν η ίδια δεν ταυτίζεται με τις απόψεις που διατυπώνονται σε αυτά.

Τα μέλης της Ειδικής Επιτροπής Ανθολόγησης, που συστάθηκε με απόφαση του Δ.Σ. του Ο.Λ.Κ.

Ποια κριτήρια θα πρέπει να καλύπτει ένας Κύπριος ποιητής για να τον περιλάβετε στην Ανθολογία;

Όπως ανέφερα και προηγουμένως, το κύριο κριτήριο επιλογής των ποιημάτων είναι η ποιότητα και η αισθητική τους αρτιότητα. Επομένως, μιλάμε για μιαν Ανθολόγηση από την οποία δεν αποκλείονται ελάσσονες ποιητές ή και άγνωστοι στο ευρύ κοινό, υπό την προϋπόθεση ότι στο έργο τους εντοπίζονται δείγματα πολύ καλής ποίησης.

Υπάρχει ακόμα χρόνος για κάποιον που ενδιαφέρεται;

Ναι. Η Επιτροπή Ανθολόγησης είναι «ανοιχτή» για εισηγήσεις, διατηρώντας ωστόσο την ευθύνη της τελικής επιλογής των ποιημάτων.

Λέγεται ότι στην εποχή μας οι άνθρωποι που γράφουν ποίηση είναι περισσότεροι από τους αναγνώστες της ποίησης. Εντοπίζεται ένα μεγάλο πάθος για γραφή, αλλά επί της ουσίας μικρό πάθος για ανάγνωση των ομότεχνων. Γιατί συμβαίνει αυτό;

Το θέμα στο οποίο αναφέρεστε έχει απασχολήσει πρόσφατα διάφορους κριτικούς της λογοτεχνίας, σε βαθμό μάλιστα που οι ίδιοι θεωρούν ότι η ποίηση είναι μια τέχνη που φθίνει και πρόκειται να χαθεί. Ωστόσο, από πολλούς θεωρείται ότι, αν οι νέοι ποιητές δεν παρασύρονται από την ευκολογραφία και από τις δυνατότητες που τους παρέχει η σύγχρονη τεχνολογία για άμεση δημοσίευση των ποιημάτων τους ‒σχεδόν εν τη γενέσει τους‒, η ποίηση έχει μέλλον και μπορεί να κερδίσει ξανά το αναγνωστικό κοινό. Η ποίηση είναι μια δύσκολη τέχνη. Γι’ αυτό το νόημά της κατακτάται με καιρό και με κόπο και κυρίως με επίπονη μαθητεία τόσο στην ποιητική παράδοση των προηγούμενων αιώνων όσο και στα επιτεύγματα του ποιητικού μοντερνισμού και μεταμοντερνισμού.

Eπίσης, έχουμε την αίσθηση ότι αυξάνονται οι ποιητές σε σχέση με πριν από 10 ή 20 χρόνια, ενώ δεν διακρίνεται τόσο εντυπωσιακή αύξηση στους πεζογράφους. Γιατί η μικρή φόρμα της λογοτεχνίας, όπως η ποίηση ή ακόμα και ο στίχος στα τραγούδια, κερδίζει τόσο έδαφος;

Το αν αυξάνεται η ποιητική παραγωγή και όχι η πεζογραφική θα πρέπει να διερευνηθεί και να τεκμηριωθεί με στατιστικά στοιχεία. Είναι γεγονός, πάντως, ότι η πεζογραφία και ιδιαίτερα το μυθιστόρημα απαιτούν συνθετική εργασία, χωρίς αυτό από μόνο του να συνιστά και αξιολογικό κριτήριο, αν ληφθεί υπόψη ότι μεγάλο μέρος της πεζογραφικής παραγωγής φέρει τα σημάδια της προχειρογραφίας ή της έλλειψης των αναγκαίων επεξεργασιών του αρχικού κειμένου, ώστε να αρτιωθεί σε άξιο έργο της τέχνης του λόγου. Τηρουμένων των αναλογιών, παρόμοια είναι η κατάσταση όσον αφορά μεγάλο μέρος της ποιητικής παραγωγής. Όπως και να έχουν τα πράγματα, ούτε η ποίηση ούτε η πεζογραφία ταυτίζονται αποκλειστικά με την εξωτερίκευση συναισθημάτων. Γενικότερα, η λογοτεχνία εμπεριέχει και πολλές άλλες παραμέτρους. Ως τέχνη του λόγου, δεν μπορεί να νοηθεί χωρίς την οξυμένη καλλιτεχνική βούληση του συγγραφέα, ο οποίος υποτάσσει τον συναισθηματικό και νοητικό του κόσμο στις σύνθετες και πολύπλοκες διεργασίες που καταλήγουν στη μετάπλαση του βιώματος σε τέχνη.

Το διαδίκτυο βοηθάει τη λογοτεχνία να φτάσει μακριά. Τη βοηθάει να μεταλλαχθεί σε κάτι καλύτερο;

Η τεχνολογία είναι ένα πολύ χρήσιμο μέσον που μπορεί να συντελέσει στη διάδοση της λογοτεχνίας. Όμως, θεωρώ ότι δεν μπορεί (ή δεν θα πρέπει) να οδηγήσει και στη μετάλλαξή της, την οποία έτσι και αλλιώς δεν μπορώ να φανταστώ.

Ποιους συγκεκριμένους στόχους έχει θέσει από την σύστασή του ο ΟΛΚ και πώς σκοπεύει να τους πετύχει; Είστε σε επαφή και με αντίστοιχους φορείς από άλλες χώρες;

Οι σκοποί του Ομίλου Λογοτεχνίας και Κριτικής (Ο.Λ.Κ.) είναι:

α) Η προώθηση και η ενίσχυση της λογοτεχνικής δημιουργίας, της λογοτεχνικής κριτικής και της μελέτης τόσο της κυπριακής λογοτεχνίας όσο και της ευρύτερης νεοελληνικής και της παγκόσμιας.

β) Η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας σε όλες τις ηλικίες.

γ) Η ανάδειξη του παιδευτικού ρόλου της λογοτεχνίας, της ανθρωπογνωστικής και κοινωνικής της αξίας, καθώς και της σημασίας της για την κριτική γλωσσική επίγνωση.

δ) Η προώθηση της λογοτεχνικής μετάφρασης τόσο έργων της κυπριακής λογοτεχνίας σε ξένες γλώσσες όσο και έργων από την παγκόσμια λογοτεχνία στην ελληνική γλώσσα.

ε) Η γόνιμη ανταλλαγή εμπειριών και η συνεργασία μεταξύ των μελών του σωματείου καθώς και με τα μέλη των λοιπών ομόλογων σωματείων της Κύπρου και του εξωτερικού.

στ) Η προώθηση της έρευνας με αντικείμενο την κυπριακή λογοτεχνία και τις σχέσεις της με τη νεοελληνική και την παγκόσμια λογοτεχνία.

ζ) Η ανάδειξη νέων λογοτεχνών μέσα από την αρμονική συνύπαρξη και σύνδεση με την παλαιότερη γενιά λογοτεχνών.

Περισσότερα για τον Ο.Λ.Κ., καθώς και την αίτηση εγγραφής μέλους στον Όμιλό μας, μπορεί να βρει κανείς στον ιστότοπο: https://olk.com.cy/

Είμαστε σε επαφή με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Συγγραφέων, καθώς και με τον νεοσύστατο Σύνδεσμο Πολιτισμού Ελλάδας – Κύπρου. Επιδιώκουμε τη συνεργασία με όλα τα λογοτεχνικά σωματεία της Κύπρου και προσβλέπουμε στην ανάπτυξη συνεργασιών με ομόλογα σωματεία του εξωτερικού. Για τη φετινή χρονιά έχουμε προγραμματίσει ποικίλες εκδηλώσεις και δραστηριότητες, μέρος των οποίων εγκρίθηκε για επιχορήγηση από τις Πολιτιστικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας. Ελπίζουμε σύντομα να ξεπεραστεί η πρωτοφανής πανδημία και να μπορέσουμε να τις υλοποιήσουμε στο δεύτερο ήμισυ του 2020.