Φωτογραφία: Κυριάκος Χριστοδουλίδης


Διαβάστε παρακάτω το κείμενο με τίτλο «Ιοί στην τέχνη και αλλού»:

Μένω πραγματικά έκθαμβος με την έκταση που πήρε το ζήτημα γύρω από τους πίνακες του κ. Γαβριήλ και τη φιλολογική «σύρραξη» στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Δεν είμαι καλλιτέχνης, ούτε κριτικός της τέχνης. Ωστόσο, σέβομαι το έργο, τις γνώσεις και την αξία του κ. Γαβριήλ ως καλλιτέχνη. Έχω δει παλαιότερα, κι άλλα έργα του, πολύ ενδιαφέροντα και υψηλού επιπέδου τεχνικής. Επίσης, ομολογώ ότι, διαβάζοντας και ακούγοντας κάποιες από τις συνεντεύξεις του, μου έδωσε την εντύπωση ενός σοβαρού, ήσυχου και αξιοπρεπούς ανθρώπου.

Δεν μπορώ όμως να μείνω αδιάφορος στο εν λόγω ζήτημα, μια και όσο πάει ο καιρός τα πράγματα βαθαίνουν και πλαταίνουν, μια και πολλοί και διάφοροι βρήκαν ευκαιρία για να «εκφραστούν» ελεύθερα.

Αδιαμφισβήτητα, η πεμπτουσία ενός δημοκρατικού πολιτεύματος και κατ’ επέκταση του δικαιώματος της ελευθερίας της έκφρασης συμπυκνώνεται στο πολύ σοφό, «η ελευθερία του ενός σταματά εκεί που αρχίζει η ελευθερία του άλλου». Φαίνεται, όμως, πως όσοι διατείνονται για την υπερβολική αντίδραση έναντι του καθηγητή, είτε το αγνοούν είτε αδιαφορούν. Λυπάμαι, πραγματικά, να βλέπω ακόμα και ανθρώπους εγνωσμένης αξίας από τον χώρο της τέχνης και γενικά της διανόησης που να εκλαμβάνουν την αντίδραση ως προσπάθεια φίμωσης ή καθυπόταξης του δικαιώματος της ελευθερίας της έκφρασης. Φαίνεται, επίσης, ότι για πολλούς ο χρόνος έχει σταματήσει πριν μερικές δεκαετίες και δεν λέγουν να ξεκολλήσουν από τις αντιχουντικές τους πεποιθήσεις και επαναστάσεις και την ίδια ώρα αδιαφορούν ή κανένα λόγω δεν κάνουν για άλλα ολοκληρωτικά καθεστώτα της Ανατολικής Ευρώπης, όπου εκεί έτι χειρότερα η τέχνη έγινε ειδεχθές εργαλείο της αντιθρησκευτικής και αθεϊστικής προπαγάνδας.

Προσωπικά, βρίσκω στα επίμαχα έργα του κ. Γαβριήλ αρκετό σκεπτικισμό και προσπάθεια πρόκλησης υγιούς προβληματισμού. Κάποια, μάλιστα, με βρήκαν σύμφωνο και υπερασπιστή, ειδικά όσα προβάλλουν την καθολική πρόσληψη της ανθρώπινης φύσης από τον Χριστό. Είναι πολύ καλό και ωφέλιμο να βλέπουμε την τέχνη μέσα από τη θεολογία και την θεολογία μέσα από την τέχνη και να προσεγγίζουμε ζητήματα μεταφυσικά, ακόμα και της Εκκλησίας μέσα από άλλη διάσταση.

Όσο όμως ανοικτό πνεύμα και να έχει κάποιος, όσο καλοπροαίρετος και να είναι, όσο θετικές σκέψεις και να κάνει δεν μπορεί να μην ταραχτεί, τουλάχιστον εκ πρώτης όψεως, από την προβολή της απροκάλυπτης γύμνιας του Χριστού. Η Εκκλησία δεν αρνείται το γυμνό και ποτέ δεν υπήρξε πουριτανή στην ορθόδοξη διδασκαλία της, τόσο στην απεικόνιση του Χριστού όσο και διαφόρων Αγίων ασκητών. Υπάρχει όμως μια ειδοποιός διαφορά. Η σεμνότητα και η αισθητική με την οποία η Εκκλησία παρουσιάζει το γυμνό, τηρώντας ευλαβικά μια πολύ λεπτή γραμμή ισορροπίας, από την οποία ο κ. Γαβριήλ εξέπεσε.

Οφείλω, λοιπόν, να αντιδράσω και ενίσταμαι σε κάθε προσπάθεια δικαιολόγησης και αναγωγής του ζητήματος σε θέμα ελευθερίας της καλλιτεχνικής έκφρασης. Διότι, πολύ απλά, δεν το κρύβω, πληγώθηκα και προσβλήθηκα ως χριστιανός ορθόδοξος. Και εδώ θεωρώ, είναι το κρίσιμο σημείο. Η προσβολή, ηθελημένα ή άθελα, του θρησκευτικού αισθήματος. Και όντως, συνέβη. Δυστυχώς για μένα που το βιώσα, δυστυχώς και για τον κ. Γαβριήλ που το προκάλεσε.

Δεν επικροτώ τους χαρακτηρισμούς, τις απειλές εναντίον του και είμαι πολύ επιφυλακτικός και συγκρατημένος ακόμα στις ακραίες απαιτήσεις και λαϊκές επιταγές όπως για καθαίρεσή του ως εκπαιδευτικού. Ο καθείς κρίνεται από τις πράξεις του, και ο καθείς θα κριθεί στο τέλος την ημερών από τον Κύριο. Ό,τι γίνεται, όμως δημόσια, κρίνεται και δημόσια και ο υπεύθυνος και προστάτης των ελευθεριών και δικαιωμάτων όλων των πολιτών αυτής της χώρας, οφείλει να λάβει θέση, έστω επιπλήττοντας, έστω λεκτικά καταδικάζοντας. Πόσο, μάλλον, όταν πρόκειται για πρόσωπο ενεργά ενταγμένο στην εκπαιδευτική διαδικασία και στα της παιδείας γενικότερα.

Συμπερασματικά, γενικεύοντας κάπως το θέμα, διαπιστώνω ότι πολλοί είναι οι ιοί που κυκλοφορούν ανάμεσά μας πέρα από τον επιδημιολογικό. Τον τελευταίο καιρό, όλο και πιο συχνά, εμφανίζονται διάφορες προκλήσεις, οι οποίοι όπως οι βιολογικοί ιοί μας διαλύουν, μας αναστατώνουν, μας διχάζουν, μας «αρρωσταίνουν» από πολλές απόψεις αλλά και ταυτόχρονα μας κρίνουν και μας κατηγοριοποιούν. Και αυτοί οι ιοί είναι παντού. Σε όλους τους χώρους, μη εξαιρουμένων της εκκλησίας ως θεσμού και της τέχνης ως έκφρασης. Η διαφορά όμως, είναι ότι αυτοί οι ιοί δεν προέρχονται από το εξωτερικό περιβάλλον, αλλά αντίθετα εξέρχονται από τα ενδότερα του ανθρώπου και μολύνουν τον πλανήτη.