Την ανάγκη ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης για τη διπολική διαταραχή, με στόχο τη μείωση του κοινωνικού στιγματισμού για τη νόσο, τονίζουν η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια και η υποψήφια Διδάκτορας του Τμήματος Νοσηλευτικής του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου (ΤΕΠΑΚ), Δρ Μαρία Καρανικόλα και Άννα Χατζηιωάννου αντίστοιχα, οι οποίες αναφέρονται και σε ευρήματα μελέτης που διεξάγεται από το Τμήμα Νοσηλευτικής του Πανεπιστημίου(*).

Η 30η Μαρτίου έχει οριστεί ως η παγκόσμια ημέρα για τη διπολική διαταραχή (ή αλλιώς μανιοκατάθλιψη), με στόχο την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού για τη νόσο αυτή. Η διπολική διαταραχή αποτελεί μια νευρο-νοητική νόσο της ομάδας των διαταραχών διάθεσης, η αποτελεσματική αντιμετώπιση της οποίας βασίζεται στο συνδυασμό φαρμακοθεραπείας και παρεμβάσεων μέσω του λόγου (ψυχοθεραπεία), όπως η δομημένη εκπαίδευση του πάσχοντα (Χατζηιωάννου και συν. 2020).

Αυτού του είδους η εκπαίδευση περιλαμβάνει την παροχή ορθής γνώσης για τη νόσο και αποσκοπεί στην υιοθέτηση αποτελεσματικών δεξιοτήτων αυτό-διαχείρισης της νόσου (Χατζηιωάννου και συν. 2020; Haugan & Eriksson, 2021). Επισημαίνεται ότι τα προγράμματα δομημένης εκπαίδευσης απευθύνονται και προς τα σημαντικά πρόσωπα και την οικογένεια του πάσχοντα. Ειδικότερα, η εκπαίδευση και στις δυο περιπτώσεις, ακολουθεί συγκεκριμένη μεθοδολογία και έχει ανθρωποκεντρικό, μη πατερναλιστικό χαρακτήρα στοχεύοντας στην ενδυνάμωση του πάσχοντος ατόμου ή/και της οικογένειάς του (Zhang & Jiang, 2021). Ως προς το περιεχόμενο, η εκπαίδευση περιλαμβάνει παροχή τεκμηριωμένης γνώσης και βιωματική εκπαίδευση σε δεξιότητες διαχείρισης δυσκολιών ζωής και αντιμετώπισης ζητημάτων θεραπείας και συμπτωμάτων νόσου (Haugan & Eriksson, 2021).

Σύμφωνα με τη διεθνή εταιρεία «International Society for Bipolar Disorders», η 30η Μαρτίου θεωρείται κατάλληλη για την προβολή της σπουδαιότητας της εκπαίδευσης των πασχόντων από διπολική διαταραχή και των οικογενειών τους. Κυρίως, όμως, η ημέρα αυτή θεωρείται σημαντική για τον προγραμματισμό εκδηλώσεων με στόχο τη μείωση του κοινωνικού στιγματισμού για τη νόσο.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα μιας οιωνεί πειραματικής μελέτης παράλληλων ομάδων που διεξάγεται στο Τμήμα Νοσηλευτικής του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου αναφορικά με την αποτελεσματικότητα δομημένου προγράμματος εκπαίδευσης σε άτομα με διπολική διαταραχή [μελέτη MoB (Management Of My Bipolarity)], φαίνεται ότι τέτοιου είδους προγράμματα χρειάζεται να ενισχυθούν τόσο στις δημόσιες όσο και στις ιδιωτικές υπηρεσίες ψυχικής υγείας της Κύπρου και ειδικότερα να βελτιωθούν ως προς το περιεχόμενο και τη μεθοδολογία τους.

Την ίδια στιγμή, μέσα από τη μελέτη αυτή του ΤΕΠΑΚ υπογραμμίζεται και το θέμα του κοινωνικού στιγματισμού και του τρόπου που σχετίζεται με την ποιότητα ζωής, τη θεραπεία και την προσαρμογή, τόσο των πασχόντων όσο και των οικογενειών τους. Για παράδειγμα, οι συμμετέχοντες στη μελέτη περιγράφουν βιώματα απώλειας εργασίας κατά τη φάση υποτροπής της νόσου, σοβαρών οικογενειακών προβλημάτων και διαζυγίων, καθώς επίσης και συμπεριφορών στοχοποίησης και στιγματισμού από τη γειτονία. Οι περιγραφές αυτές φέρνουν στην επιφάνεια την ανάγκη εγγραμματισμού του γενικού πληθυσμού σε θέματα ψυχικής υγείας.

Εκστρατείες ενημέρωσης για τη διπολική διαταραχή του κοινού και ομάδων-κλειδιών, όπως είναι οι εργοδότες, ή οι επικεφαλής ομάδων εργασίας, αλλά και δράσεις ευαισθητοποίησης της κοινότητας σε θέματα ψυχικής υγείας μέσα από την τέχνη, μπορούν να συμβάλλουν στο σκοπό αυτό. Τα άτομα με διπολική διαταραχή δεν είναι επικίνδυνα ή μοχθηρά άτομα, αλλά άτομα που χρειάζονται τη στήριξή μας για να ανταπεξέλθουν στις δυσκολίες ζωής που αντιμετωπίζουν, είτε είμαστε επαγγελματίες υγείας και ερευνητές, είτε είμαστε γείτονες, σύντροφοι και συγγενείς, εργοδότες και συνάδελφοί τους.

(*)Το Τμήμα Νοσηλευτικής του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου προσφέρει πρόγραμμα Πτυχίου Νοσηλευτικής και κλινικά μεταπτυχιακά προγράμματα.

Χατζηιωάννου Άννα PhD (c), MSc, BSc, PMHN

Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου- Τμήμα Νοσηλευτικής

Νοσηλευτικές Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας Κύπρου

Καρανικόλα Μαρία

Αναπληρώτρια Καθηγήτρια

Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου-Τμήμα Νοσηλευτικής

Βιβλιογραφία

Χατζηιωάννου Α., Παπασταύρου Ε., Χατζηττοφής Α., Καρανικόλα Μ (2020). Διερεύνηση της αποτελεσματικότητας της εκπαίδευσης ως μεθόδου ενδυνάμωσης ατόμων με Διπολική Διαταραχή: Συστηματική Ανασκόπηση.Νοσηλεία και Έρευνα, 13(55).

Zhang L & Jiang S (2021). The relation between patient-centeredness and patient empowerment: A discussion on concepts. Health Education Research ,1-13.

Haugan G & Eriksson M (2021). Health Promotion in Health Care – Vital Theories and Research. Norway:Springer.