Από στοιχεία που εξασφάλισε το δίκτυο Long Covid Cyprus της Ομοσπονδίας Συνδέσμων Ασθενών Κύπρου (ΟΣΑΚ) από τον Οργανισμό Ασφάλισης Υγείας (ΟΑΥ), μέχρι το τέλος του περασμένου μήνα στο λογισμικό του ΓεΣΥ έφεραν διάγνωση που παραπέμπει στο σύνδρομο long covid 29.377 δικαιούχοι, αριθμός ο οποίος επιβεβαιώνει τις εκτιμήσεις για το ποσοστό των ατόμων που νοσούν με κορωνοϊό και παρουσιάζουν στη συνέχεια για μεγάλο χρονικό διάστημα συμπτώματα.

Όπως προκύπτει από τα στοιχεία του δικτύου, η μικρότερη σε ηλικία ασθενής με Long Covid είναι 5 χρονών και ο μεγαλύτερος είναι 73 ετών. Τόσο σε άνδρες όσο και σε γυναίκες παρατηρούνται συμπτώματα Long Covid, αλλά οι άνδρες φαίνεται να ασθενούν πιο βαριά.

Σε διάσκεψη Τύπου της ΟΣΑΚ την Τετάρτη παρουσιάστηκαν από τον Πρόεδρο της Ομοσπονδίας Μάριο Κουλούμα και επιστήμονες, τα αποτελέσματα μέσα από δύο διαφορετικά ερωτηματολόγια, τα οποία απαντήθηκαν από τα μέλη του.

Από τις απαντήσεις που λήφθηκαν προκύπτει τεράστια ανάγκη για ψυχοκοινωνική στήριξη των ασθενών, πέραν από την ιατροφαρμακευτική φροντίδα που χρειάζονται.


Πολυσυστηματική κατάσταση

Όπως αναφέρθηκε, η long covid είναι μία πολυσυστηματική φλεγμονώδης κατάσταση που μπορεί να επηρεάζει πολλά όργανα και να εκδηλωθεί με πολλά διαφορετικά συμπτώματα στον καθένα. Δεν μπορεί να προβλεφθεί ποιος θα εκδηλώσει long covid, ούτε φαίνεται να παίζει ρόλο η ηλικία, οι υποκείμενες καταστάσεις ή η εμβολιαστική κατάσταση, γι’ αυτό και καταγράφεται σε όλες τις ηλικίες και σε άτομα ανεξαρτήτως κατάστασης εμβολιασμού.

Το πρώτο ερωτηματολόγιο

Το πρώτο ερωτηματολόγιο ετοιμάστηκε από τους συνεργάτες της ΟΣΑΚ καθηγητή Κοινωνιολογίας, Κωνσταντίνο Φελλά, αναπληρωτή καθηγητή Φαρμακολογίας, Χρίστο Πέτρου και τον Πρόεδρο της Επιστημονικής Συμβουλευτικής Επιτροπής της ΟΣΑΚ, επίκουρο καθηγητή Παθολογίας, Κωνσταντίνο Τσιούτη (ανάλυση έγινε από την IMR).

Το δείγμα αποτελείτο από 528 άτομα (γυναίκες και άνδρες), όλων των οικονομικών στρωμάτων και ηλικιών. Το 55% δήλωσε ότι πριν από τη μόλυνσή του, θεωρούσε τον κορωνοϊό ως μια σοβαρή μεν κατάσταση, η οποία ωστόσο, όπως πίστευε, είχε ήπια έκβαση. Το 36% τον αντιμετώπιζαν με άγχος και επιφυλακτικότητα, το 8% με αδιαφορία και το 1% με απαξίωση. Το ερωτηματολόγιο βρισκόταν στη διάθεση των ασθενών κατά το διάστημα Οκτωβρίου 2021 – Απριλίου 2022.

Ένα στα πέντε άτομα δήλωσε ότι αντιμετώπισε δυσμενή διάκριση κατά και μετά τη νόσηση με κορωνοϊό, το 57% απομακρύνθηκε από τον κοινωνικό του περίγυρο, το 25% εξακολουθούσε κατά τη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου, να αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα, ενώ το 60% εξακολουθούσε να παρουσιάζει τουλάχιστον ένα σύμπτωμα της Covid-19.

Μετά τη νόσηση, το 36% εξακολουθεί να παρουσιάζει συμπτώματα αλλά είναι ήπια, το 26% παρουσιάζει συμπτώματα, τα οποία είναι «ενοχλητικά» αλλά όχι σοβαρά, το 9% εξακολουθεί να παρουσιάζει σοβαρά συμπτώματα και το 30% δήλωσαν ότι δεν παρουσιάζουν άλλα συμπτώματα.

Για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων που παρουσιάζουν μετά τη νόσησή τους, το 50% δήλωσε ότι έχει επισκεφθεί προσωπικό ή ειδικό γιατρό, το 41% δεν επισκέφθηκε γιατρό, το 8% επισκέφθηκε μόνο ειδικό γιατρό και το 1% συζήτησε την κατάσταση του με τον φαρμακοποιό του.

Ποσοστό 9% είχε επικοινωνία με κάποιο σύμβουλο ψυχολόγο, 81% δεν είχε και το 10% σκέφτεται να το πράξει.

Από τα άτομα που δήλωσαν ότι είχαν συμπτώματα κατά τη νόσηση, το 20% δήλωσε ως πιο επίμονο σύμπτωμα το οποίο διάρκεσε και μετά τη νόσηση, την κούραση, το 16% ανέφερε τις διαταραχές γεύσης/ όσφρησης και το 10% βήχα. Το 60% δήλωσε ότι ακόμα και σήμερα παρουσιάζει ένα τουλάχιστον σύμπτωμα, το 19% δήλωσε ότι τα συμπτώματα κράτησαν πέραν των δύο εβδομάδων, το 17% πέραν της μιας εβδομάδας, το 12% πέραν των τριών εβδομάδων, το 13% πέραν των 5 με 8 εβδομάδων, το 10% πέραν των τεσσάρων εβδομάδων, το 9% πέραν των 12 εβδομάδων, το 5% πέραν των 20 εβδομάδων και το 2% πέραν των 36-52 εβδομάδων.

Επιπρόσθετα, το 79% των συμμετεχόντων ήταν άτομα που είχαν εμβολιαστεί. Το 19% ανέφερε ότι μετά τον εμβολιασμό τα συμπτώματα που παρουσίαζαν μετά τη νόσηση βελτιώθηκαν, το 6% ότι επιδεινώθηκαν, το 11% κάποια βελτιώθηκαν κάποια επιδεινώθηκαν και το 64% ότι δεν επηρεάστηκαν ούτε αρνητικά ούτε θετικά τα συμπτώματα από τον εμβολιασμό.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλούν οι απαντήσεις των συμμετεχόντων σε ό, τι αφορά την κοινωνική τους ζωή.

Μετά τη νόσηση, το 20% δήλωσε ότι αντιμετωπίζει προβλήματα ή δυσκολίες σχετικά με τους φίλους. Το 57% έχει απομακρυνθεί από τον κοινωνικό του περίγυρο, το 7% έχει άγχος και το 7% φόβο.

Επίσης, μετά τη νόσηση το 25% ανέφερε ότι αντιμετωπίζει προβλήματα με την οικονομική του διαβίωση και το 75% ότι δεν αντιμετωπίζει. Το 73% αυτών που απάντησαν ότι αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα, δήλωσε ότι αυτά αφορούν τα πάγια έξοδα του σπιτιού, το 50% την αγορά βασικών αγαθών, το 40% την πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας και το 31% δυσκολίες στην εξασφάλιση προσωπικών εξόδων, για παράδειγμα, αγορά ρούχων ή ψυχαγωγία.

Το 23% δήλωσε ότι ακόμα και σήμερα δεν νιώθει ικανοποιημένο με την οικονομική του διαβίωση, ενώ το 5% δηλώνει καθόλου ικανοποιημένο.


Προβλήματα κατά και μετά τη νόσηση

Κατά τη διάρκεια της νόσησης, ο ένας στους δύο συμμετέχοντες, δήλωσε ότι αντιμετώπιζε προβλήματα με τον ύπνο. Συγκεκριμένα, το 56% δήλωσε ότι είχε ανήσυχο ύπνο, το 52% αϋπνία, το 35% μικρή διάρκεια ύπνου και το 10% είχε εφιάλτες.

Το 55% όσων είχαν προβλήματα με τον ύπνο έτυχαν στήριξης από τον/τη σύντροφο/ σύζυγο, το 22% από τα παιδιά, το 16% από τους γονείς, το 16% από κανέναν, το 14% από φίλους.

Σημαντικό το γεγονός ότι το 5% εξακολουθεί να αντιμετωπίζει προβλήματα ύπνου ενώ το 35% των συμμετεχόντων δήλωσε ότι μετά τη νόσηση αντιμετωπίζει προβλήματα με τις δουλειές του σπιτιού και τη φροντίδα του εαυτού του. (Το 65% δεν αντιμετωπίζει τέτοια προβλήματα).

Σε ό,τι αφορά τα συμπτώματα που παρουσιάζονται μετά τη νόσηση, το 97% δηλώνει ότι παρουσιάζει εύκολη κούραση, το 73% πόνους στους μύες/ κόκκαλα, το 71% εύκολο λαχάνιασμα/ δύσπνοια, το 52% σύγχυση/ δυσκολία στη σκέψη, το 39% ανησυχία, το 31% φόβο, το 12% αδιαφορία και το 4% ζαλάδες/ πονοκεφάλους.

Το 17% εξακολουθεί να δηλώνει ότι δεν μπορεί να αντεπεξέλθει στις δραστηριότητες που αφορούν τις δουλειές του σπιτιού ή την προσωπική φροντίδα.

Το 23% εξακολουθεί να αντιμετωπίζει προβλήματα κατάθλιψης με το 2% να δηλώνει ότι η κατάσταση του δεν είναι καθόλου ικανοποιητική.

Το δεύτερο ερωτηματολόγιο

Το δεύτερο ερωτηματολόγιο, επιβεβαιώνει τα ευρήματα του πρώτου. Βρισκόταν στη διάθεση των ασθενών το διάστημα μεταξύ Ιουλίου – Αυγούστου 2022, άρα περιλαμβάνει ακόμα πιο πρόσφατες αναφορές.

Στόχος του ερωτηματολογίου που δόθηκε στα μέλη του δικτύου «Long-Covid Cyprus» ήταν η σύντομη καταγραφή των πιο μεγάλων καθημερινών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν τα άτομα που παρουσιάζουν το συγκεκριμένο σύνδρομο.

Στην ερώτηση «σε τι βαθμό έχετε δυσκολία σε απλές γνωσιακές πράξεις; (διαταραχή συγκέντρωσης, ξεχνάτε εύκολα)» βαθμολογία 3 στα 5 έδωσε το 95% των συμμετεχόντων.

Στο ερώτημα σε ποιο βαθμό κουράζεστε σωματικά πιο εύκολα από ό,τι πριν νοσήσετε, το 97% έδωσε βαθμολογία 5. 2% βαθμολογία 4 και 1% βαθμολογία 3.

Διαταραχές ύπνου έχει το 97% με βαθμολογία 3, το 2% με βαθμολογία 5 και 1% δεν έδωσε βαθμολογία.

Στο ερώτημα: «έχει επηρεαστεί η κοινωνική σας δραστηριότητα (πχ αποφεύγετε να πηγαίνετε σε εκδηλώσεις, κοινωνικές συναντήσεις κ.λπ;», το 42% απάντησε παρά πολύ, 25% αρκετά, 20% λίγο και 12% πολύ (1% δεν έδωσε απάντηση).

Στο ερώτημα: Τα Long-Covid συμπτώματα σας έχουν επηρεάσει άλλα χρόνια προβλήματα υγείας που μπορεί να έχετε; Το 60% απάντησε ναι.

Η πλειοψηφία των συμμετεχόντων προχώρησαν και σε καταχωρήσεις στο «ανοικτό πεδίο αναφοράς προβλημάτων».

Ενδεικτικά αναφέρονται προβλήματα στην έμμηνο ρύση. Τα συμπτώματα πυροδότησαν άλλες ασθένειες, όπως δερματίτιδα. Η όσφρηση δεν επανήλθε. Εμφανίστηκαν μυοσκελετικά, δύσπνοια, ταχυκαρδία, εμβοές κ.λπ, πρόβλημα στις αρθρώσεις. Το αίσθημα των ασθενών είναι ότι θέλουν τη ζωή τους, τον παλιό τους εαυτό πίσω.