Η αποκατάσταση του στρώματος του όζοντος – το οποίο βρίσκεται στη στρατόσφαιρα της Γης και προστατεύει τον πλανήτη από την υπεριώδη ακτινοβολία – θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα περιβαλλοντικά επιτεύγματα του κόσμου. Υπενθυμίζεται ότι επιστημονική έκθεση που χρηματοδοτήθηκε από τον ΟΗΕ και είχε παρουσιαστεί τον περασμένο Ιανουάριο, ανέφερε ότι το στρώμα όζοντος της Γης δείχνει δείγματα πλήρους αποκατάστασης τις επόμενες δεκαετίες, καθώς η χρήση των χημικών ουσιών που προκαλούν το φαινόμενο καταργούνται σταδιακά σε όλο τον κόσμο. Όμως, σε μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε την Τρίτη (21/11), ορισμένοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι όχι μόνο δεν αποκαθίσταται, αλλά η τρύπα του όζοντος μπορεί ακόμη και να επεκτείνεται.

Τα νέα ευρήματα διαφωνούν με τις ευρέως αποδεκτές εκτιμήσεις για την κατάσταση του στρώματος του όζοντος, συμπεριλαμβανομένης της πρόσφατης μελέτης που υποστηρίζεται από τα Ηνωμένα Έθνη, η οποία εκτιμά ότι το στρώμα του όζοντος αναμένεται να ανακάμψει στα προ 1980 επίπεδα έως το 2040 στο μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη.

Το 1987, πολλές χώρες συμφώνησαν να απαγορεύσουν ή να μειώσουν σταδιακά τη χρήση περισσότερων από 100 χημικών ουσιών που καταστρέφουν το όζον και είχαν προκαλέσει «τρύπα» στο στρώμα πάνω από την Ανταρκτική. Η καταστροφή αποδίδεται κυρίως στη χρήση φθωροχρωρανθράκων ή CFC, που υπάρχουν σε σπρέι αεροζόλ, διαλύτες και ψυκτικά υγρά.

Η απαγόρευση αυτή, που συμφωνήθηκε στο πλαίσιο του Πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ, θεωρείται ευρέως ότι βοήθησε αποτελεσματικά στην ανάκαμψη του στρώματος του όζοντος.

Όμως η τρύπα, η οποία μεγαλώνει πάνω από την Ανταρκτική κατά τη διάρκεια της άνοιξης πριν συρρικνωθεί ξανά το καλοκαίρι, έφτασε σε μεγέθη ρεκόρ από το 2020 έως το 2022, γεγονός που ώθησε επιστήμονες στη Νέα Ζηλανδία να διερευνήσουν το γιατί.

Σε μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Nature Communications, διαπίστωσαν ότι τα επίπεδα του όζοντος έχουν μειωθεί κατά 26% από το 2004, στον πυρήνα της τρύπας, την περίοδο της άνοιξης στην Ανταρκτική.

«Αυτό σημαίνει ότι η τρύπα όχι μόνο έχει παραμείνει μεγάλη σε έκταση, αλλά έχει γίνει και βαθύτερη (δηλαδή έχει λιγότερο όζον) στο μεγαλύτερο μέρος της άνοιξης στην Ανταρκτική», δήλωσε η Hannah Kessenich, διδακτορική φοιτήτρια στο Πανεπιστήμιο του Otago και επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης. Σημειώνεται ότι το «πέπλο» του όζοντος στη γήινη ατμόσφαιρα προστατεύει τον πλανήτη από τις βλαβερές υπεριώδεις ακτίνες του Ηλίου.

«Το μέγεθος/βάθος της τρύπας τον Οκτώβριο ήταν ιδιαίτερα αξιοσημείωτο και τα τρία χρόνια από το 2020-2022», ανέφερε περαιτέρω.

Για να καταλήξουν σε αυτό το συμπέρασμα, οι επιστήμονες ανέλυσαν τη συμπεριφορά του στρώματος του όζοντος από τον Σεπτέμβριο έως τον Νοέμβριο, χρησιμοποιώντας ένα δορυφορικό όργανο. Χρησιμοποίησαν ιστορικά δεδομένα για να συγκρίνουν αυτήν τη συμπεριφορά και τα μεταβαλλόμενα επίπεδα όζοντος για να μετρήσουν τα σημάδια ανάκαμψής του. Στη συνέχεια προσπάθησαν να εντοπίσουν την αιτία πίσω από αυτές τις αλλαγές.

Οι αιτίες του φαινομένου

Διαπίστωσαν ότι η εξάντληση του όζοντος και η εμβάθυνση της τρύπας ήταν αποτέλεσμα των αλλαγών στην πολική δίνη της Ανταρκτικής, μια τεράστια δίνη χαμηλής πίεσης και πολύ ψυχρού αέρα, ψηλά πάνω από τον Νότιο Πόλο.

Οι συγγραφείς της μελέτης δεν προχώρησαν σε περαιτέρω διερεύνηση του τι προκαλεί αυτές τις αλλαγές, αλλά αναγνώρισαν ότι πολλοί παράγοντες θα μπορούσαν επίσης να συμβάλουν στην εξάντληση του όζοντος, συμπεριλαμβανομένης της ρύπανσης που θερμαίνει τον πλανήτη, των μικροσκοπικών, αερομεταφερόμενων σωματιδίων που εκπέμπονται από πυρκαγιές και ηφαίστεια, και των αλλαγών στον ηλιακό κύκλο.

«Συνολικά, τα ευρήματά μας αποκαλύπτουν ότι οι πρόσφατες, μεγάλες οζονότρυπες μπορεί να μην προκαλούνται μόνο από τους χλωροφθοράνθρακες (CFC)», είπε η Kessenich. «Έτσι, ενώ το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ ήταν αναμφισβήτητα επιτυχημένο στη μείωση των CFC με την πάροδο του χρόνου και στην πρόληψη περιβαλλοντικής καταστροφής, οι πρόσφατες, επίμονες τρύπες πάνω από την Ανταρκτική φαίνεται να συνδέονται στενά με τις αλλαγές στην ατμοσφαιρική δυναμική».

Δεν συμφωνούν όλοι

Ορισμένοι επιστήμονες είναι δύσπιστοι σχετικά με τα ευρήματα της μελέτης, τα οποία βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στις τρύπες που παρατηρήθηκαν από το 2020 έως το 2022 και χρησιμοποιούν μια σύντομη περίοδο -19 χρόνια- για να βγάλουν συμπεράσματα σχετικά με τη μακροπρόθεσμη «υγεία» του στρώματος του όζοντος.

«Η υπάρχουσα βιβλιογραφία έχει ήδη βρει λόγους για αυτές τις μεγάλες οζονότρυπες: Καπνός από τις πυρκαγιές του 2019 και μια ηφαιστειακή έκρηξη (La Soufriere), καθώς και μια γενική συσχέτιση μεταξύ της πολικής στρατόσφαιρας και της νότιας ταλάντωσης El Niño», δήλωσε στο Science Media Center ο Martin Jucker, επιστήμονας στο Κέντρο Έρευνας για την Κλιματική Αλλαγή στο Πανεπιστήμιο της Νέας Νότιας Ουαλίας στην Αυστραλία.

«Γνωρίζουμε ότι κατά τη διάρκεια των ετών La Niña, η πολική δίνη στη στρατόσφαιρα τείνει να είναι ισχυρότερη και ψυχρότερη από το συνηθισμένο, πράγμα που σημαίνει ότι οι συγκεντρώσεις του όζοντος θα είναι επίσης χαμηλότερες κατά τη διάρκεια αυτών των ετών. Τα έτη 2020-22 έχουν δει μια σπάνια τριπλή La Niña, αλλά αυτή η σχέση δεν αναφέρεται πουθενά στη μελέτη».

Σημείωσε δε, ότι οι συγγραφείς της μελέτης είπαν ότι αφαίρεσαν δύο χρόνια από το αρχείο - το 2002 και το 2019 - για να διασφαλίσουν ότι διάφορα «αξιοσημείωτα γεγονότα» δεν αλλοίωσαν τα ευρήματά τους.

«Αυτά τα συμβάντα έχει αποδειχθεί ότι έχουν μειώσει σημαντικά το μέγεθος της τρύπας του όζοντας», είπε, προσθέτοντας ότι «η συμπερίληψη αυτών των γεγονότων πιθανότατα θα είχε ακυρώσει οποιαδήποτε μακροπρόθεσμη αρνητική τάση».

ΠΗΓΗ: CNNi