Κεντρική φωτογραφία από την ταινία «Alien», 1979

Η «ανθρώπινη χειμερία νάρκη» είναι κλασικό μοτίβο επιστημονικής φαντασίας- το διάσημο «Alien» ξεκινά με τον υπολογιστή του Nostromo να «ξυπνά» την Έλεν Ρίπλεϊ από τον λήθαργο και στον «Πλανήτη των πιθήκων», ο Τσάρλτον Ίστον διανύει το διάστημα επί 2006 χρόνια πριν προσγειωθεί σε μια post-apocalyptic Γη, έχοντας γεράσει λιγότερο από ένα χρόνο.

Στην ταινία «Passengers» του 2016, ολόκληρη η πλοκή περιστρέφεται γύρω από δύο διαστημικούς αποίκους των οποίων οι κάψουλες ύπνου εμφανίζουν δυσλειτουργίες σε ένα υποτιθέμενο ταξίδι 120 ετών σε έναν μακρινό πλανήτη που μοιάζει με τη Γη.

Παρά τις αρχαιολογικές ενδείξεις για ικανότητα της ανθρωπότητας να πέφτει σε χειμερία νάρκη, έχουμε πολλά ακόμη να ανακαλύψουμε για τις πολυπλοκότητες της μακροχρόνιας «αναστολής ζωής» με τη χρήση σύγχρονης τεχνολογίας. Από τη δεκαετία του 1970, η θεραπευτική υποθερμία (ψύξη του σώματος σε εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες) χρησιμοποιείται για προστασία του σώματος κατά τη διάρκεια χειρουργικών επεμβάσεων στον εγκέφαλο ή ανοικτής καρδιάς, αλλά μπορεί να διαρκέσει μόνο μέχρι μία ώρα χωρίς σημαντικό κίνδυνο βλάβης των ιστών - σίγουρα όχι αρκετά για να μας μεταφέρει σε τυχόν κατοικήσιμους πλανήτες που μπορεί να βρούμε στο μέλλον.

Σε πρόσφατη επιστημονική μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Nature Metabolism, οι ερευνητές παρουσίασαν ωστόσο μια νέα, «μη επεμβατική, ακριβή και ασφαλή» μέθοδο πρόκλησης μιας «κατάστασης που μοιάζει με λήθαργο» - μια κατάσταση μειωμένης θερμοκρασίας του σώματος, μεταβολικού ρυθμού και σωματικής δραστηριότητας, παρόμοια με τη χειμερία νάρκη. Πώς έγινε; Οι επιστήμονες ουσιαστικά εκτόξευσαν υπερήχους στους εγκεφάλους ποντικιών και αρουραίων (μέσω χαριτωμένων μικρών καπέλων) για να τα στείλουν σε μια κατάσταση που προσομοιάζει με λήθαργο, και στη συνέχεια τα έκαναν με επιτυχία να βγουν από αυτήν.

Η συγκεκριμένη διαδικασία δεν εγκυμονούσε «κινδύνους για το ζώο», διαβεβαιώνει ο Hong Chen του Washington University, συν-συγγραφέας της δημοσίευσης. Όπως εξηγεί, η ιδέα για χρήση υπερήχων προέκυψε από το γεγονός ότι είναι «η μόνη διαθέσιμη μορφή ενέργειας που μπορεί να εστιάσει μη επεμβατικά σε οποιοδήποτε σημείο του εγκεφάλου με μεγάλη ακρίβεια και χωρίς ιονίζουσα ακτινοβολία».

Ο Hong Chen συμφωνεί ότι μέχρι πρότινος «η μη επεμβατική και ασφαλής πρόκληση μιας κατάστασης που μοιάζει με λήθαργο θεωρούνταν επιστημονική φαντασία που περιοριζόταν σε ταινίες και μυθιστορήματα». «Πρόσφατα επιστημονικά ευρήματα δείχνουν ότι ο λήθαργος ελέγχεται από τον εγκέφαλο για τον ακριβή συντονισμό πολυάριθμων λειτουργιών», προσθέτει. «Ο εγκέφαλος λειτουργεί ως κεντρικός "διακόπτης". Αναζητούσαμε τρόπο να ενεργοποιήσουμε τον διακόπτη».

Και με τη χρήση υπερήχων, φαίνεται ότι τον βρήκαν. Αφού οι επιστήμονες στόχευσαν την προοπτική περιοχή του υποθαλάμου - την περιοχή του εγκεφάλου που ελέγχει τον ύπνο και τη θερμοκρασία του σώματος - με υπερήχους, τα ποντίκια εμφάνισαν μειωμένη θερμοκρασία σώματος, καρδιακών παλμών και πρόσληψης οξυγόνου, με αποτέλεσμα να μειωθεί σημαντικά η δραστηριότητα και η πρόσληψη τροφής. Στη συνέχεια, ήταν δυνατό να διατηρηθούν σε αυτή την κατάσταση για περίπου 24 ώρες, εκπέμποντας ήχους κάθε φορά που η θερμοκρασία του σώματός τους ανέβαινε πάνω από ένα ορισμένο όριο, χωρίς να παρουσιάζουν κανένα σημάδι δυσφορίας. Όταν τα καπέλα απενεργοποιήθηκαν, χρειάστηκαν λιγότερο από 90 λεπτά για να επανέλθουν.

Ωστόσο, τα ποντίκια είναι φύσει «εκπαιδευμένα» να εισέρχονται σε κατάσταση λήθαργου- μπορούν να ενεργοποιήσουν μια φάση υπνηλίας, για παράδειγμα, όταν δεν υπάρχει αρκετή τροφή. Γι' αυτό η ομάδα του Hong Chen έκανε το πείραμα και σε αρουραίους, ζώα που δεν πέφτουν σε χειμερία νάρκη. Αν και η μείωση της θερμοκρασίας του σώματος των αρουραίων ήταν μικρότερη από εκείνη των ποντικών, ήταν σημαντική, πράγμα που σημαίνει ότι υπάρχουν πιθανές επιπτώσεις για τα «μη ληθαργικά ζώα».

Και μετά από όλα αυτά, η ερώτηση είναι μία- θα μπορέσει ποτέ ο άνθρωπος να εισέλθει σε μια τέτοια κατάσταση χειμερίας νάρκης; Όλα στην ώρα τους, απαντούν οι επιστήμονες.

Η πρόκληση μιας κατάστασης που μοιάζει με λήθαργο θα μπορούσε να έχει πολλές ανθρώπινες εφαρμογές, σημειώνει ο Hong Chen. «Μια κατάσταση που μοιάζει με λήθαργο θα μπορούσε να επιβραδύνει τον μεταβολισμό και και να ωφελήσει τις ζωές ασθενών, παρέχοντας κρίσιμο χρόνο θεραπείας για απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις όπως το έμφραγμα του μυοκαρδίου [ή αλλιώς καρδιακή προσβολή] και το εγκεφαλικό επεισόδιο».

Κοιτάζοντας ακόμη πιο μακριά στο μέλλον, θα μπορούσε ακόμη - όπως ακριβώς στις ταινίες - να αντιμετωπίσει το «πρόβλημα της γήρανσης» στη διάρκεια μακροχρόνιων διαστημικών ταξιδιών, ή ακόμη και εδώ στη Γη, «μειώνοντας τον μεταβολικό ρυθμό, τη θερμοκρασία του σώματος και επιβραδύνοντας άλλες βιολογικές διεργασίες».

Πρώτα απ' όλα, όμως, πρέπει να βεβαιωθούμε ότι η συγκεκριμένη τεχνολογία μπορεί να επεκταθεί από τα τρωκτικά και να λειτουργεί για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα, κάτι που προϋποθέτει να δοκιμαστεί αρχικά σε μεγαλύτερα ζώα πριν προχωρήσει στον άνθρωπο. Και σε κάθε περίπτωση, «οι πιθανές συνέπειες μένει να ανακαλυφθούν».


ΠΗΓΗ