Συνέντευξη στον Χρήστο Γεωργίου


Η Βραδιά του Ερευνητή επιστρέφει για 17η χρονιά με σλόγκαν «Mission: CONNECT» και με στόχο να προβάλει τη σημαντικότητα της έρευνας για την πρόοδο των σύγχρονων κοινωνιών. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη γιορτή έρευνας και καινοτομίας, η οποία διοργανώνεται κάθε χρόνο, την τελευταία Παρασκευή του Σεπτέμβρη, σε περισσότερες από 350 πόλεις, ταυτόχρονα, σε όλη την Ευρώπη. Με αφορμή την εν λόγω εκδήλωση, μιλήσαμε με τη Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια Δρ Μαρία Σπηλιωτάκη για τη σπουδαιότητα της έρευνας, την ανάγκη ενίσχυσής της, αλλά και για το σημαντικό έργο που λαμβάνει χώρα στο Κέντρο Αριστείας biobank.cy.

Επιστρέφει για 17η χρονιά η Βραδιά του Ερευνητή στη Λευκωσία. Πείτε μας λίγα λόγια για την εκδήλωση.

Πρόκειται για μια μεγάλη γιορτή της έρευνας και της επιστήμης που διοργανώνεται κάθε χρόνο, την τελευταία Παρασκευή του Σεπτέμβρη, σε περισσότερες από 350 πόλεις, ταυτόχρονα, σε όλη την Ευρώπη. Έχει στόχο να φέρει σε επαφή ανθρώπους κάθε ηλικίας, φύλου, μορφωτικού και κοινωνικού επιπέδου με τους ερευνητές και την έρευνα, αναδεικνύοντας τον σημαντικό ρόλο των ερευνητών και του έργου τους στην κοινωνία. Βασικός σκοπός του θεσμού είναι η προβολή της ερευνητικής δραστηριότητας και της καινοτομίας, αλλά και η ενθάρρυνση των νέων να ακολουθήσουν το επάγγελμα του ερευνητή στους τομείς της Επιστήμης, της Τεχνολογίας, της Μηχανικής και των Μαθηματικών. Οι ερευνητές παρουσιάζουν διαδραστικές δραστηριότητες και πειράματα και οι επισκέπτες καλούνται να συμμετάσχουν σε αυτά, να κάνουν ερωτήματα και να αποκτήσουν νέα γνώση σε θέματα έρευνας και τεχνολογίας. Επίσης, το πρόγραμμα μπορεί να περιλαμβάνει και άλλα δρώμενα όπως θέατρο, μουσική και διαγωνισμούς. Έτσι σε μια εορταστική ατμόσφαιρα, οι επισκέπτες, μικροί και μεγάλοι, έρχονται σε μια πρώτη επαφή με την ερευνητική διαδικασία και την καινοτομία και δέχονται τα πρώτα επιστημονικά ερεθίσματα.

Περισσότερα για την Βραδιά του Ερευνητή εδώ.


Πόσο σημαντικό είναι να ενισχύεται και να προβάλλεται η έρευνα στις μέρες μας;

Η έρευνα είναι ένα εργαλείο για την ανάπτυξη της επιστημονικής σκέψης που θα προσφέρει νέα γνώση. Η επιστημονική έρευνα αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο για την προαγωγή των επιστημών με τελικό αποδέκτη τον άνθρωπο και τη βελτίωση των συνθηκών ζωής του και αυτό παίζει ζωτικό ρόλο για την κοινωνία και την ανάπτυξή της. Για παράδειγμα, μία νέα θεραπεία που θα προκύψει από την επιστημονική έρευνα, θα βελτιώσει το επίπεδο και το προσδόκιμο ζωής μιας ομάδας ανθρώπων της κοινωνίας και θα τους δώσει τη δυνατότητα να συμμετέχουν και να συμβάλλουν ενεργά στο κοινωνικό σύνολο, προσφέροντας με τη σειρά τους νέα γνώση και δεξιότητες σε αυτό. Ενισχύοντας λοιπόν, την έρευνα και προσφέροντας νέα γνώση, ενισχύουμε και βελτιώνουμε την κοινωνία μας. Δεν υπάρχει πρόοδος αν δεν γίνεται έρευνα.


Ποια είναι τα κυριότερα «εργαλεία» ενός επιστήμονα;

Ο επιστήμονας χρησιμοποιεί ως εργαλεία την ανάγνωση, τη συγγραφή, την παρατήρηση, την αλληλεπίδραση με άλλους για την απόκτηση νέας γνώσης και κριτικής σκέψης. Συνεπώς, κάθε μαθητής και κάθε άνθρωπος θα πρέπει να εκπαιδεύεται και να σκέφτεται ως επιστήμονας που πρέπει να διερευνήσει τις δυνατότητές του και τα υπάρχοντα προβλήματα. Μέσα από τις πληροφορίες της έρευνας που καλείται να αξιολογήσει, αποκτά κριτική σκέψη που θα χρησιμοποιήσει για την ανάπτυξη λύσεων και λήψη αποφάσεων τόσο στην εργασία του όσο και στην καθημερινότητά του. Ανάλογα με το επιστημονικό πεδίο, κρίσιμο εργαλείο είναι η διατύπωση της επιστημονικής υπόθεσης και το πείραμα.


Πώς θεωρείτε ότι πρέπει να αντιμετωπίζεται η έρευνα στη σύγχρονη εποχή;

Η επιστημονική έρευνα στη σύγχρονη κοινωνία μας, με στόχο τη μετάδοση γνώσης και καινοτομίας, θα πρέπει να αντιμετωπίζεται και να προβάλλεται όπως η αρχαία τραγωδία στην αθηναϊκή δημοκρατία, ως προς τη σημαντικότητά της. Στην Αρχαία Αθήνα, οι τραγωδίες υπήρχαν για να διαπαιδαγωγούν τους πολίτες, όπως αναφέρει ο Αριστοφάνης, και τραγικές παραστάσεις ανεβάζονταν ακόμα και σε καιρούς πολέμου, παρόλο που τα έξοδα ήταν τεράστια.

Έτσι και η επιστημονική έρευνα θα πρέπει να αποτελεί θεμελιώδες συστατικό και ακρογωνιαίο λίθο της κοινωνίας και ολόκληρης της χώρας για να διαπαιδαγωγεί και να εκπαιδεύει τους πολίτες της, μέσα από την αναζήτηση της γνώσης, την απόκτηση κριτικής σκέψης, στοχεύοντας στη βελτίωση του επιπέδου ζωής των πολιτών. Θα ήταν λοιπόν, τραγικό να χαρακτηρίζεται η έρευνα ως πολυτέλεια για μία χώρα, αλλά θα πρέπει να θεωρείται ως επένδυση και μάλιστα στρατηγικής σημασίας και με τέτοιο τρόπο θα πρέπει να ενισχύεται και να προβάλλεται.

Εσείς με τι ασχολείστε ερευνητικά;

Το αντικείμενο της ερευνητικής μας ομάδας αφορά στον καρκίνο και συγκεκριμένα την υγρή βιοψία σε διάφορους τύπους καρκίνου, για παράδειγμα καρκίνο πνεύμονα και μαστού. Ως υγρή βιοψία, εννοούμε τη χρήση αίματος για την ανίχνευση στο αίμα Καρκινικών Κυττάρων που έχουν αποκολληθεί από τον όγκο και κυκλοφορούν στο αίμα γι’ αυτό και ονομάζονται Κυκλοφορούντα Καρκινικά Κύτταρα (ΚΚΚ). Με παρόμοιο τρόπο ανιχνεύουμε DNA που ελευθερώνεται από καρκινικά κύτταρα του όγκου κατά τον κυτταρικό τους θάνατο και κυκλοφορεί ελεύθερο στο αίμα.

Σε αντίθεση με την απλή βιοψία του όγκου που γίνεται συνήθως επεμβατικά δηλαδή χειρουργικά, η υγρή βιοψία είναι μία μη επεμβατική μέθοδος και ο ασθενής μπορεί να δώσει αίμα πριν, κατά τη διάρκεια της θεραπείας ή κατά την εξέλιξη της νόσου. Στο εργαστήριό μας, απομονώνουμε ΚΚΚ από το αίμα ασθενών και μελετούμε τα χαρακτηριστικά των ΚΚΚ (φαινοτυπικός χαρακτηρισμός), δηλαδή τις πρωτεΐνες που εκφράζουν τα καρκινικά κύτταρα με στόχο να ανακαλύψουμε μονοπάτια μεταβίβασης σήματος των καρκινικών κυττάρων που οδηγούν στη μετάσταση δηλαδή τη μεταφορά των ΚΚΚ σε άλλα μέρη του σώματος. Επίσης, ερευνούμε μόρια και μηχανισμούς που σχετίζονται με απάντηση ή αντίσταση στη θεραπεία των ασθενών, με στόχο να επιλεχθεί για τον ασθενή μια πιο εξατομικευμένη θεραπεία με λιγότερες παρενέργειες.

Xρησιμοποιούμε τεχνολογίες αιχμής για να ανιχνεύσουμε στο καρκινικό DNA, μεταλλάξεις που σχετίζονται με συγκεκριμένο τύπο καρκίνου είτε με συγκεκριμένη θεραπεία και συμβάλλουν αντίστοιχα στην ανταπόκριση ή αντοχή των ασθενών στη θεραπεία. Ο στόχος είναι να διερευνηθούν μηχανισμοί απόκρισης ή αντίστασης στα φάρμακα, ώστε να προσφερθεί στους ασθενείς με καρκίνο η καλύτερη δυνατή φαρμακευτική αγωγή.

Το Κέντρο Αριστείας biobank.cy όπου εργάζεστε, θα λάβει μέρος στην εν λόγω εκδήλωση. Θέλετε να μας περιγράψετε τι να αναμένουν οι επισκέπτες;

Το Κέντρο Αριστείας biobank.cy θα λάβει μέρος στη Βραδιά του Ερευνητή με την ερευνητική ομάδα του κέντρου που ασχολείται με τον Καρκίνο. Θα ξεναγήσουμε μικρούς και μεγάλους φίλους της έρευνας στον κόσμο της «υγρής βιοψίας». Δηλαδή με διαδραστικά παιχνίδια θα εξηγήσουμε στους επισκέπτες, τι είναι τα Κυκλοφορούντα Καρκινικά Κύτταρα (ΚΚΚ) και το ελεύθερο καρκινικό DNA, πώς μπορούμε να τα ανιχνεύσουμε και πώς η μελέτη τους μπορεί να βοηθήσει στη θεραπεία των ασθενών με καρκίνο. Σας προσκαλούμε όλους να σας ξεναγήσουμε στο περίπτερo αριθμός 25 (Hall A) να μάθετε για την «υγρή βιοψία» και τη χρησιμότητά της και να διασκεδάσετε με τις δραστηριότητες-παιχνίδια που έχουμε ετοιμάσει.


Να μας πείτε και λίγα λόγια για το Κέντρο Αριστείας;

Ιδρύθηκε αρχικά ως Κέντρο Ερευνών Μοριακής Ιατρικής (ΚΕΜΙ) το 2011, με στόχο να διερευνήσει τις ανθρώπινες γενετικές ασθένειες, προσφέροντας έτσι καλύτερες προοπτικές στη διάγνωση, στην πρόγνωση και θεραπεία. Το 2019 το ΚΕΜΙ αναβαθμίστηκε σε Κέντρο Αριστείας στη Βιοτράπεζα και Βιοϊατρική Έρευνα, biobank.cy, μετά από χρηματοδότηση που επιτεύχθηκε από τον Καθηγητή Κωνσταντίνο Δέλτα και τους συνεργάτες του, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος Ορίζοντας 2020. Με διευθυντή τον Καθηγητή Δέλτα, το Κέντρο έχει στόχο να αναπτύξει τα απαραίτητα εργαλεία για να προωθήσει την ιατρική έρευνα στην Κύπρο, εστιάζοντας στη μεταφραστική έρευνα, στην εξατομικευμένη ιατρική και ιατρική ακριβείας. Πρωταρχικός ρόλος του Κέντρου Αριστείας biobank.cy, είναι η συλλογή ιατρικής πληροφορίας και βιολογικού υλικού, σε μορφή DNA, ορού, και πλάσματος από το αίμα, καθώς και ούρων, από ασθενείς και υγιείς εθελοντές, τα οποία φυλάγονται και χρησιμοποιούνται από τους ερευνητές για την προώθηση της έρευνας. Μέσω του έργου «Cyprus Human Genome Project», χρησιμοποιούνται τεχνικές και τεχνολογίες αιχμής, όπως είναι η αλληλούχιση επόμενης γενιάς (Next Generation Sequencing) του DNA, για την ανάλυση της αρχιτεκτονικής του κυπριακού γονιδιώματος (Cyprus Reference Genome – CYPROME), το οποίο θα ενισχύσει την κατανόησή μας για τη γενετική ποικιλομορφία που υπάρχει στον κυπριακό πληθυσμό, και κατ’ επέκταση θα βοηθήσει σημαντικά στη γενετική έρευνα και στην εξατομικευμένη ιατρική.

Παράλληλα, άλλες ερευνητικές δραστηριότητες του Κέντρου εστιάζουν στη διάγνωση γενετικών ασθενειών, όπως νεφροπάθειες, καρδιομυοπάθειες, και καρκίνος, στην ανακάλυψη βιοδεικτών, καθώς και στην κατανόηση και μετάφραση των μοριακών και κυτταρικών μηχανισμών που είναι υπεύθυνοι είτε για την έναρξη είτε για την εξέλιξη μιας νόσου. Κυρίαρχος στόχος είναι η παραγωγή νέας γνώσης για τη βελτίωση της ανθρώπινης υγείας, δίνοντας απαντήσεις σε ερευνητικά ερωτήματα που τίθενται κατά τη διερεύνηση των γενετικών ασθενειών και του καρκίνου.

*Το European Researchers’ Night επιστρέφει για 17η χρονιά, με σλόγκαν «Mission: CONNECT», την Παρασκευή 29 Σεπτεμβρίου, στην Κρατική Έκθεση, από τις 9:00 το πρωί μέχρι τις 22:00 το βράδυ (https://tinyurl.com/4jyr8zdu).


Το Κέντρο Αριστείας biobank.cy θα φιλοξενηθεί κάτω από την θεματική ενότητα «Kαρκίνος», στο περίπτερο 25 του Hall A, με τη δραστηριότητα που φέρει τον τίτλο «Ανιχνεύοντας κυκλοφορούντα καρκινικά κύτταρα (CTCs) και ελεύθερα μόρια καρκινικού DNA (ctDNA) στο αίμα προερχόμενα από καρκινικούς όγκους». (https://biobank.cy/el/).