Στην Γκάνα καταλήγει μεγάλος όγκος των απορριμμάτων της fast fashion, της γρήγορης μόδας που έχει κυριεύσει τον δυτικό κόσμο εκτοξεύοντας στα ύψη τον καταναλωτισμό.

Στην Γκάνα όμως, υπάρχει μια ομάδα νέων σχεδιαστών ρούχων που έχει αναλάβει να μην αφήσει -τουλάχιστον ολόκληρο- τον όγκο των ρούχων να μολύνει το περιβάλλον στη χώρα, καταλήγοντας σε ποτάμια, υπόγεια ύδατα και χωματερές. Το πρακτορείο ειδήσεων Associated Press μίλησε με τους ανθρώπους αυτούς στην Άκρα, την πρωτεύουσα της Γκάνα, όπου στήθηκε μια ιδιότυπη και σίγουρα πρωτότυπη κι ενδιαφέρουσα πασαρέλα.

«Σε μια μεγάλη αγορά μεταχειρισμένων ρούχων στην Άκρα, την πρωτεύουσα της Γκάνα, οι πελάτες φθάνουν από πολύ νωρίς το πρωί, καθώς ψάχνουν ανάμεσα σε σωρούς ενδυμάτων να βρουν μια ευκαιρία ή ακόμα κι ένα ρούχο σχεδιαστή στους πάγκους που πωλούν μεταχειρισμένα και χαμηλής ποιότητας ρούχα που εισάγονται από τη Δύση.

Στην άλλη άκρη του δρόμου, ένα ανανεωμένο φεστιβάλ μόδας και οικονομίας ξεδιπλώνεται με αίγλη και λάμψη. Μοντέλα παρελαύνουν κατά μήκος μιας αυτοσχέδιας πασαρέλας με ρούχα που δημιούργησαν οι σχεδιαστές από πεταμένα υλικά από την αγορά της Kantamanto, από φλοράλ μπλούζες και τζιν μέχρι δερμάτινες τσάντες, καπέλα και κάλτσες», περιγράφει το Associated Press.

Το φεστιβάλ ονομάζεται Obroni Wawu October, χρησιμοποιώντας μια φράση που στην τοπική γλώσσα Akan σημαίνει «ρούχα νεκρού λευκού». Οι διοργανωτές βλέπουν την εκδήλωση ως έναν απλό, μικρό τρόπο για να διαταραχθεί ο καταστροφικός κύκλος που έχει μετατρέψει τη δυτική υπερκατανάλωση σε περιβαλλοντικό πρόβλημα στην Αφρική, όπου τα φθαρμένα ρούχα καταλήγουν σε υδάτινες οδούς και σκουπιδότοπους.

«Αντί να επιτρέψω (τα απορρίμματα υφασμάτων) να πνίξουν τα νερά ή τις παραλίες ή τις χωματερές μας, αποφάσισα να τα χρησιμοποιήσω για να δημιουργήσω κάτι για να το χρησιμοποιήσουμε ξανά», είπε ο Richard Asante Palmer, ένας από τους σχεδιαστές στο ετήσιο φεστιβάλ που διοργανώνει το Ίδρυμα Or, ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός που εργάζεται στο σημείο τομής της περιβαλλοντικής δικαιοσύνης και της ανάπτυξης της μόδας.

Η Γκάνα είναι ένας από τους κορυφαίους εισαγωγείς μεταχειρισμένων ενδυμάτων στην Αφρική. Μερικά από αυτά που εισάγει από το Ηνωμένο Βασίλειο, τον Καναδά, την Κίνα και αλλού, τα αποστέλλει εκ νέου σε άλλα κράτη της Δυτικής Αφρικής, στις Ηνωμένες Πολιτείες και στο Ηνωμένο Βασίλειο, σύμφωνα με την Ένωση Μεταχειρισμένων Εμπόρων της Γκάνας.

Όμως, μερικά από τα εισαγόμενα ρούχα φτάνουν σε τόσο κακή κατάσταση, που οι πωλητές τα απορρίπτουν για να κάνουν χώρο για τις επόμενες αποστολές. Κατά μέσο όρο, το 40% των εκατομμυρίων ενδυμάτων που εξάγονται εβδομαδιαίως στην Γκάνα καταλήγουν στα απόβλητα, σύμφωνα με τη Neesha-Ann Longdon, την επιχειρηματική διευθύντρια του εκτελεστικού διευθυντή του Ιδρύματος Or.

Η ένωση εμπόρων ρούχων, σε μια έκθεση που δημοσιεύθηκε νωρίτερα φέτος για τις κοινωνικοοικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις του εμπορίου μεταχειρισμένων ενδυμάτων της χώρας είπε ότι μόνο το 5% των ειδών που φτάνουν στην Γκάνα πετιούνται αμέσως επειδή δεν μπορούν να πουληθούν ή να επαναχρησιμοποιηθούν.

Σε πολλές αφρικανικές χώρες, οι πολίτες συνήθως αγοράζουν ρούχα που έχουν χρησιμοποιηθεί —καθώς και μεταχειρισμένα αυτοκίνητα, τηλέφωνα και άλλα είδη πρώτης ανάγκης— επειδή κοστίζουν λιγότερο από τα καινούργια. Τα μεταχειρισμένα ρούχα και αντικείμενα τούς δίνουν επίσης την ευκαιρία να κερδίσουν επώνυμα προϊόντα που οι περισσότεροι άνθρωποι στην περιοχή μπορούν μόνο να ονειρεύονται.

Αλλά ούτε ο ταχέως αυξανόμενος πληθυσμός της Γκάνας των 34 εκατομμυρίων ανθρώπων ούτε η υπερφορολογημένη υποδομή της είναι εξοπλισμένα για να απορροφήσουν την ποσότητα των ενδυμάτων που εισέρχονται στη χώρα και απορρίπτονται. Σωροί απορριμμάτων κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων συναντώνται σε παραλίες σε όλη την πρωτεύουσα, την Άκρα, και τη λιμνοθάλασσα που χρησιμεύει ως η κύρια διέξοδος μέσω της οποίας τα κύρια κανάλια αποχέτευσης της πόλης εκβάλλουν στον Κόλπο της Γουινέας.

Η ευκολία των διαδικτυακών αγορών έχει επιταχύνει αυτόν τον κύκλο των απορριμμάτων, σύμφωνα με τον Andrew Brooks, ερευνητή του King’s College του Λονδίνου και συγγραφέα του βιβλίου «Φτώχεια στα ρούχα: Ο κρυμμένος κόσμος της γρήγορης μόδας και των μεταχειρισμένων ρούχων».

Σε χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, οι ανεπιθύμητες αγορές καταλήγουν συχνά ως φιλανθρωπικές δωρεές, αλλά μερικές φορές τα ρούχα κλέβονται από κάδους δωρεών στους δρόμους και εξάγονται σε μέρη όπου η ζήτηση των καταναλωτών θεωρείται ότι είναι υψηλότερη, είπε ο Brooks. Οι αρχές σπάνια ερευνούν μια τέτοια κλοπή επειδή τα ρούχα «θεωρούνται ως αντικείμενα χαμηλής αξίας», είπε.

Οι δωρητές, εν τω μεταξύ, πιστεύουν ότι τα απορρίμματά τους «θα ανακυκλωθούν αντί να επαναχρησιμοποιηθούν, ή θα δοθούν αντί να πουληθούν ή θα πωληθούν στο Ηνωμένο Βασίλειο αντί να εξάγονται στο εξωτερικό», είπε ο ίδιος.

Ο όγκος των μεταχειρισμένων ενδυμάτων που αποστέλλονται στην Αφρική έχει οδηγήσει σε καταγγελίες ότι η ήπειρος χρησιμοποιείται ως χώρος σκουπιδιών. Το 2018, η Ρουάντα αύξησε τους δασμούς σε τέτοιες εισαγωγές αψηφώντας την πίεση των ΗΠΑ, επικαλούμενη ανησυχίες ότι τα σκουπίδια της Δύσης υπονόμευσαν τις προσπάθειες για την ενίσχυση της εγχώριας κλωστοϋφαντουργίας. Πέρυσι, ο πρόεδρος της Ουγκάντα Yoweri Museveni είπε ότι θα απαγορεύσει τις εισαγωγές ρούχων «από νεκρούς ανθρώπους».

Οι εμπορικοί περιορισμοί μπορεί να μην πάνε μακριά ούτε για τη μείωση της ρύπανσης των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων ούτε για την ενθάρρυνση της παραγωγής ρούχων στην Αφρική, όπου τα κέρδη είναι χαμηλά και τα κίνητρα για τους σχεδιαστές λίγα, λένε οι ειδικοί.

Ελλείψει κατάλληλων μέτρων για να σταματήσει η ρύπανση, οργανώσεις όπως το Ίδρυμα Or προσπαθούν να κάνουν τη διαφορά συγκεντρώνοντας νέους δημιουργούς μόδας για να βρουν μια καλή χρήση για τα υλικά αυτά.

Ο Jonathan Abbey, ένας ψαράς στην περιοχή, είπε ότι τα δίχτυα του πιάνουν πολύ συχνά κλωστοϋφαντουργικά απόβλητα από τη θάλασσα. Τα απούλητα μεταχειρισμένα ρούχα «δεν καίγονται καν, αλλά πετιούνται στη λιμνοθάλασσα Korle, η οποία στη συνέχεια πηγαίνει στη θάλασσα», λέει ο ίδιος.

Οι παραλίες της Γκάνας δεν είχαν σχεδόν καθόλου πεταμένα ρούχα πριν επιδεινωθούν τα προβλήματα διαχείρισης των απορριμμάτων της χώρας τα τελευταία χρόνια, δήλωσε η συνιδρύτρια του ιδρύματος Λιζ Ρίκετς.

«Γρήγορα στο σήμερα, το 2024, υπάρχουν βουνά από κλωστοϋφαντουργικά απορρίμματα στις παραλίες», είπε η ίδια.

Με πληροφορίες από Associated Press, Lifo