Η χρονιά που πέρασε υπήρξε αρκετά γόνιμη όσον αφορά στις αρχαιολογικές έρευνες στο νησί μας με την αρχαιολογική σκαπάνη να φέρνει στο φως σημαντικά ευρήματα που ρίχνουν αρκετό φως στην κατανόηση του αρχαίου κόσμου.

Ναός 4.000 ετών και στοιχεία για μια αρχαία γυναικοκτονία

Η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως «τον αρχαιότερο ιερό χώρο που έχει ανακαλυφθεί, έως τώρα στο νησί μας», καθώς και τον σκελετό μιας γυναίκας που, όπως όλα δείχνουν, δολοφονήθηκε άγρια.

Τη σημαντική αρχαιολογική ανακάλυψη πραγματοποίησε στην Ερήμη, κοντά στη Λεμεσό, επιστημονική αποστολή του πανεπιστημίου της Σιένα από την Ιταλία. Πιο συγκεκριμένα, κατάφερε να φέρει στο φως ναό τεσσάρων χιλιάδων ετών, ο οποίος είχε δημιουργηθεί σε χώρο όπου βρισκόταν το εργαστήρι ενός τεχνίτη.

Όπως δήλωσε στο ιταλικό πρακτορείο ειδήσεων Ansa o αρχαιολόγος Λούκα Μπομπαρντιέρι, πρόκειται για «τον αρχαιότερο ιερό χώρο που έχει ανακαλυφθεί, έως τώρα στη Μεγαλόνησο».

Όπως εξήγησε ο επιστήμονας «πρόκειται για ένα μεγάλο δωμάτιο, όπου ένα μεγάλο μαγκάλι φώτιζε, μέρα-νύχτα, ένα μεγάλο μονόλιθο». Πρόκειται, ουσιαστικά, για έναν «ναό που δημιουργήθηκε πριν από τους ναούς που γνωρίζουμε συνήθως» και ο οποίος μας δείχνει «πόσο πολυσύνθετη και πλούσια ήταν η ζωή των ανθρώπων αυτών, οι οποίοι ήταν τεχνίτες και έζησαν τέσσερις χιλιάδες χρόνια πριν από εμάς».

Ο Ιταλός επιστήμονας, αποκάλυψε, δε, ότι «στην τελευταία αυτή εκστρατεία ανασκαφών, βρέθηκε και ο σκελετός μιας κοπέλας ηλικίας περίπου είκοσι ετών, η οποία, όπως όλα δείχνουν, δολοφονήθηκε και στη συνέχεια το πτώμα «χτίσθηκε» για να μην ανακαλυφθεί, πιθανότατα, το έγκλημα.

Οι δολοφόνοι της έσπασαν το κρανίο της με ένα ξίφος ή με μια βαριά πέτρα και στη συνέχεια την τοποθέτησαν στο πάτωμα, με ένα βαρύ λίθο πάνω στο στήθος. Δεν βρέθηκε κανένα πολύτιμο αντικείμενο στον περιβάλλοντα χώρο, κάτι που σημαίνει ότι δεν τηρήθηκε η συνήθης ιεροτελεστία. Δεν αποκλείεται να πρόκειται, λένε οι Ιταλοί επιστήμονες, για πανάρχαια γυναικοκτονία, η οποία μπορεί και να συνδέεται με «τιμωρία», για το ότι η κοπέλα είχε μείνει έγκυος.

Αγαλματίδιο της θεάς Αφροδίτης που εντοπίστηκε στο Δάλι επιβεβαιώνει υποθέσεις 130 χρόνων

Ένα ασβεστολιθικό αγαλματίδιο της θεάς Αφροδίτης εντοπίστηκε, ανάμεσα σε αρχιτεκτονικά κατάλοιπα, κατά τη διάρκεια των ανασκαφών στη Μούττη του Αρβύλη στο Δάλι, τη λεγόμενη ανατολική ακρόπολη. Στην περιοχή από τα τέλη του 19ου αιώνα φαίνεται να υπήρχε ιερό της μεγάλης κυπριακής θεάς.

Ο εντοπισμός του αγαλματιδίου, επιβεβαιώνει μετά από περισσότερα από 130 χρόνια έρευνας, την υπόθεση που τοποθετούσε το ιερό της μεγάλης θεάς του Ιδαλίου, που υμνήθηκε στην ελληνιστική και ρωμαϊκή ποίηση, στην κορυφή του λόφου της Μούττης.

Κατά τις φετινές ανασκαφές ανακαλύφθηκαν σημαντικά αρχιτεκτονικά κατάλοιπα, μεταξύ αυτών το μικρό ασβεστολιθικό αγαλματίδιο, το οποίο θα πρέπει να χρονολογείται στην ελληνιστική περίοδο και να αντιπροσωπεύει είτε την ίδια τη θεά Αφροδίτη είτε μια λατρεύτρια.

Σχετικά με τη θεότητα που λατρευόταν στο υπό μελέτη ιερό, η φετινή ανασκαφή πρόσθεσε επιπλέον στοιχεία. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το Τμήμα Αρχαιοτήτων, για την Κυπρο-Αρχαϊκή περίοδο υπάρχουν κάποιες εικονογραφικές πληροφορίες, όπως στεφάνια από αγάλματα τερακότας με σεληνιακά και ηλιακά σύμβολα, αλλά και ειδώλια του τύπου της γυμνής γυναίκας που κρατά το στήθος της. Όπως έχει επισημανθεί από άλλους μελετητές, ο τύπος αυτός είναι πιθανότερο να αναπαριστά μια θεότητα παρά λατρευτές, υποδηλώνοντας, επομένως, μια λατρεία της μεγάλης κυπριακής θεότητας, που περιλαμβάνει πτυχές της Αστάρτης. Ένα άλλο ειδώλιο βρέθηκε επίσης στη ΒΑ γωνία του κτηρίου 1, αλλά σε ένα διαταραγμένο στρώμα χωρίς σχετικό πλαίσιο. Για την Κυπροκλασική ΙΙ και την ελληνιστική περίοδο, η εικονογραφία των αναθημάτων, όπως το υπό αναφορά ασβεστολιθικό αγαλματίδιο, θα υποδείκνυε λατρεία της Αφροδίτης, αλλά όπως είναι γνωστό, η λατρεία (ή οι λατρείες) της μεγάλης θεάς της Κύπρου είναι πλούσια σε παραλλαγές και ονόματα. Βεβαίως, ένα όστρακο, που βρέθηκε κατά τη φετινή ανασκαφή, φέρει υπολείμματα μιας εγχάρακτης ελληνικής αλφαβητικής επιγραφής, που εφαρμόστηκε πριν από την όπτηση και δείχνουν τα γράμματα ᾼΦΡΟΔ[...], που δύσκολα αφήνουν αμφιβολίες ως προς την κύρια θεότητα του ιερού.

Ο παιδικός τάφος από τη Χαλκολιθική εποχή στη Χλώρακα

Με ανακαλύψεις που προσφέρουν νέες προοπτικές για την κατανόηση της Χαλκολιθικής ζωής στην Κύπρο ολοκληρώθηκε η ανασκαφική έρευνα του 2024 στη θέση Χλώρακα-Παλλούρες. Μεταξύ άλλων, εντοπίστηκε η ταφή ενός παιδιού ηλικίας έξι χρόνων, δύο αντικείμενα από χαλκό και στοιχεία που αναμένεται να δώσουν πληροφορίες για διατροφικές συνήθειες πριν από 5000 χρόνια.

Η αποστολή επικεντρώθηκε στην ανασκαφή ενός αριθμού «καμένων κυκλικών οικιών» που χρονολογούνται στη Χαλκολιθική περίοδο (3500 - 2500 π.Χ.). Στα δάπεδά τους εντοπίστηκε μεγάλη ποσότητα τέφρας και αγγεία ολόκληρα αλλά θρυμματισμένα. Οι οικίες αυτές ανασκάφηκαν και τεκμηριώθηκαν πολύ προσεκτικά με τη χρήση των καλύτερων διαθέσιμων ψηφιακών τεχνολογιών, ώστε να μπορεί να γίνει κατανοητό το τι συνέβη και πώς τα κτίρια αυτά πήραν φωτιά, προστίθεται.

Άλλη σπουδαία ανακάλυψη που μας παρέχει σημαντικές πληροφορίες για την ανάπτυξη της πρώιμης μεταλλουργίας στο νησί ήταν η ανεύρεση δύο αντικειμένων από χαλκό, ενός περιάπτου και μιας σμίλης, σύμφωνα με το Τμήμα Αρχαιοτήτων.

Τέλος, αναφέρεται πως μια σπουδαία ανακάλυψη κατά τις φετινές ανασκαφές στις Παλλούρες ήταν η ανεύρεση περίπου 30 coprolites – απολιθωμένων ζωικών περιττωμάτων – οι οποίοι μπορούν να δώσουν σημαντικές πληροφορίες για τις διατροφικές συνήθειες και το επίπεδο υγείας της κοινότητας που έζησε στην περιοχή αυτή 5000 χρόνια πριν.

Το μαρμάρινο άγαλμα της Αρτέμιδος στο Κούριο

Κατά τη διάρκεια της φετινής ανασκαφικής περιόδου στο Κούριο, η ερευνητική ομάδα ολοκλήρωσε την ανασκαφή του Κτηρίου 4, ενός μεγάλου και επιβλητικού κτηρίου πλησίον της «Οικίας του Σεισμού» στην αρχαία πόλη του Κουρίου. Το Κτήριο 4 θα είχε καταστραφεί από τους σεισμούς των μέσων του 4ου αιώνα που έπληξαν το Κούριο και άλλες πόλεις της Μεσογείου, χωρίς, ωστόσο, να επιδιορθωθεί ποτέ μετά την κατάρρευσή του.

Η ομάδα ανέσκαψε συνολικά εννέα εσωτερικά δωμάτια στο Κτήριο 4. Ιδιαίτερης σημασίας είναι το δωμάτιο το οποίο βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του κτηρίου το οποίο πιθανότατα θα είχε δημόσια χρήση.

Όπως σημειώνεται, το 2022 ένα μαρμάρινο άγαλμα του Απόλλων-Αρποκράτη είχε εντοπιστεί στο δωμάτιο αυτό. Κατά τη φετινή ανασκαφική περίοδο εντοπίστηκε ένα μαρμάρινο άγαλμα της δίδυμης αδερφής του Απόλλωνα, της Αρτέμιδος, το οποίο χρονολογείται στον 4ο αι. μ.Χ, συμπληρώνοντας το ζευγάρι που γεννήθηκε από τη σύζευξη του Δία και της Λητούς.

Σύμφωνα με την περιγραφή που αναφέρεται στην ανακοίνωση, η Άρτεμις έχει ύψος 80 εκ και παρουσιάζεται όρθια σε ενεργή στάση με ελαφρώς λυγισμένα γόνατα και ένα πόδι μπροστά από το άλλο. Φορεί ένα αέρινο χιτώνα δεμένο στη μέση και σανδάλια με λουριά. Το δεξί της χέρι αγγίζει πάνω από τον ώμο της όπου βρίσκει τη φαρέτρα ενώ με το αριστερό της χέρι κρατεί το τόξο της. Τη συνοδεύει ένας σκύλος που καθιστός ακουμπά στο αριστερό της γόνατο. Στα χείλη της υπάρχουν ίχνη κόκκινου χρώματος γεγονός που σημαίνει ότι θα ήταν αρχικά ζωγραφισμένη με έντονα χρώματα. Φαίνεται ότι το άνω τμήμα του τόξου, ανάμεσα στον αριστερό ώμο και το αριστερό χέρι, θα είχε σπάσει σε τρία σημεία κατά την αρχαιότητα και στη συνέχεια επιδιορθώθηκε χρησιμοποιώντας σιδερένιους συνδέσμους και φύλλα μόλυβδου.

Κατά τη φετινή ανασκαφική περίοδο εντοπίστηκαν επίσης τα οστά τεσσάρων ατόμων, θυμάτων του σεισμού, που εικάζεται ότι θα έπεσαν από το δεύτερο όροφο.

«Η ανασκαφή του Κτηρίου 4 έχει συνεισφέρει σημαντικά στην κατανόηση της ζωής στο Κούριο κατά τον 4ο αιώνα μ.Χ. και για τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν κατά το φονικό σεισμό μετά τον οποίο είχε αλλάξει ο χαρακτήρας της πόλης», τονίζει το Τμήμα Αρχαιοτήτων.