Οι βιβλιοθήκες έχουν τη δυνατότητα να λειτουργούν ως πρότυπα βιώσιμης ανάπτυξης. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της αειφόρου διαχείρισης των συλλογών και των υπηρεσιών τους, αλλά και μέσω της κατασκευής και λειτουργίας τους.

Μια βιβλιοθήκη ονομάζεται "βιώσιμη" όταν ενσωματώνει αρχές βιωσιμότητας στη λειτουργία της, τη διαχείριση των πόρων και τις προσφερόμενες υπηρεσίες της.

Η γνώση και πληροφορία είναι δύναμη, και οι βιβλιοθήκες λειτουργούν ως κέντρα αυτού του δυναμικού. Προσφέρουν πρόσβαση σε έγκυρες πηγές, διασφαλίζοντας ότι ο δημόσιος διάλογος βασίζεται σε ακριβή στοιχεία. Ειδικά σε περιόδους παραπληροφόρησης, οι βιβλιοθήκες ενισχύουν την κριτική σκέψη και την κοινωνική συνοχή.

Επίσης διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην προώθηση αειφόρων πρακτικών, ενισχύοντας την κοινότητα και παρέχοντας εκπαιδευτικούς πόρους που υποστηρίζουν τη βιώσιμη ανάπτυξη. Προάγουν τη δια βίου μάθηση με προγράμματα που απευθύνονται σε όλες τις ηλικίες, από εκπαιδευτικά προγράμματα ψηφιακής γραμματοσύνης μέχρι αναγνωστικά προγράμματα για παιδιά, ως εκ τούτου παρέχουν εργαλεία και ευκαιρίες για την ανάπτυξη δεξιοτήτων, ενισχύοντας την κοινωνική και οικονομική ευημερία.

Κατά τη γνώμη μου, είναι σημαντικό οι βιβλιοθήκες στην Κύπρο να γνωρίζουν ότι η Εταιρική τους Βιωσιμότητα και Υπευθυνότητα και γενικά η Βιώσιμη Ανάπτυξη αποτελούν πλέον κρίσιμο μέρος της αποστολής τους. Ως εκ τούτου η ενσωμάτωση των βασικών αρχών της αειφορίας στον στρατηγικό σχεδιασμό είναι εκ των ουκ άνευ.

Αυτή η ανάγκη γίνεται πιο επιτακτική λόγω της αυξανόμενης ευαισθητοποίησης για την κλιματική κρίση, την κοινωνική ανισότητα και τις παγκόσμιες προκλήσεις που συνδέονται με τους 17 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (γνωστούς ως ΣΒΑ ή SDGs) αλλά και την νέα Ευρωπαϊκή Οδηγία.

Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε τις απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων βάσει της CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) που είναι η οδηγία αναφοράς για την εταιρική βιωσιμότητα και η οποία αποτελεί πλέον τη νέα πραγματικότητα στο Ευρωπαϊκό Οικονομικό και Κοινωνικό γίγνεσθαι.

Τα πλείστα Πανεπιστήμια εμπίπτουν στα κριτήρια της εφαρμογής αυτής της οδηγίας και οι βιβλιοθήκες αποτελούν αναπόσπαστο μέρος αυτών των οργανισμών.

Επί της ουσίας η οδηγία αυτή είναι το μέσο για να διασφαλιστεί ότι οι εταιρείες και οι οργανισμοί που εμπίπτουν στις πρόνοιες της οδηγίας εφαρμόζουν σωστά τους κανόνες ESG (Environment, Social, Governance) ώστε να έχουν πρόσβαση στην χρηματοδότηση για την πράσινη μετάβαση.

Επίσης η οδηγία αυτή εκσυγχρονίζει και ενισχύει τους κανόνες σχετικά με τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές πληροφορίες που πρέπει να αναφέρουν οι εταιρείες και οι οργανισμοί στους ισολογισμούς τους. Θα πρέπει να διασφαλίσουν τη συμμόρφωσή τους με τα νέα Ευρωπαϊκά πρότυπα υποβολής εκθέσεων βιωσιμότητας τα λεγόμενα ESRS, να ενισχύσουν τη διαχείριση των δεδομένων και να ενσωματώσουν τις πληροφορίες για τη βιωσιμότητα με τις οικονομικές αναφορές.

Υπάρχουν 12 πρότυπα που έχουν εκδοθεί και περιλαμβάνουν δύο (2) πρότυπα που ισχύουν για όλες τις εταιρείες ανεξαρτήτου κλάδου / τομέα δραστηριοποίησης και που αφορούν τις Γενικές Απαιτήσεις και τις Γενικές γνωστοποιήσεις, πέντε (5) Περιβαλλοντικά πρότυπα που αφορούν την Κλιματική αλλαγή τη Ρύπανση, τους Υδάτινους και θαλάσσιους πόρους, τη Βιοποικιλότητα και τα οικοσυστήματα και την Χρήση πόρων και κυκλική οικονομία , τέσσερα (4) Κοινωνικά πρότυπα που αφορούν το εργατικό δυναμικό, τις Επηρεαζόμενες κοινότητες, τους Καταναλωτές και τελικούς χρήστες και που το ένα λειτουργεί στην αλυσίδα αξίας και ένα (1) πρότυπο Εταιρικής Διακυβέρνησης που αφορά την Επιχειρηματική συμπεριφορά.

Για παράδειγμα στο πρότυπο που αφορά την κλιματική αλλαγή οι Βιβλιοθήκες μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στην εκπαίδευση του κοινού και στην υιοθέτηση πρακτικών που συμβάλλουν στην περιβαλλοντική βιωσιμότητα. Μέσα από τη δημιουργία ενός βιώσιμου χώρου, χρησιμοποιώντας οικολογικά υλικά και ενεργειακά αποδοτικά συστήματα, οι βιβλιοθήκες μπορούν να λειτουργήσουν ως πρότυπα για την κοινότητα.

Στον κοινωνικό άξονα μπορούμε να αναφέρουμε με βεβαιότητα ότι οι βιβλιοθήκες είναι παραδοσιακά κέντρα γνώσης και πολιτισμού που προάγουν την κοινωνική ενσωμάτωση και εκπαίδευση. Μέσω της Εταιρικής Κοινωνικής τους Ευθύνης (ΕΚΕ), οι βιβλιοθήκες μπορούν να εστιάσουν περισσότερο στην προσβασιμότητα και την παροχή υπηρεσιών που εξυπηρετούν διάφορες κοινωνικές ομάδες, ιδιαίτερα τις ευάλωτες.

Οι βιβλιοθήκες συμβάλλουν σημαντικά στους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης, όπως για παράδειγμα ο Στόχος 4 (Ποιοτική Εκπαίδευση), που προάγει την ίση πρόσβαση στην εκπαίδευση μέσω της δια βίου μάθησης, ο Στόχου 10 (Μείωση Ανισοτήτων) που δημιουργεί συμπεριληπτικά περιβάλλοντα για όλους και ο Στόχος 16 (Ειρήνη, Δικαιοσύνη και Ισχυροί Θεσμοί) που προάγει την παροχή αξιόπιστων πληροφοριών, ενισχύοντας τη διαφάνεια και την ενεργό συμμετοχή των πολιτών.

Πολλές βιβλιοθήκες παγκοσμίως έχουν υιοθετήσει βιώσιμες πρακτικές. Για παράδειγμα, η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας χρησιμοποιεί ενεργειακά αποδοτικές υποδομές και προάγει εκπαιδευτικές και πολιτιστικές δραστηριότητες για τη βιωσιμότητα. Οι βιβλιοθήκες στη Σκανδιναβία συνεργάζονται με τις κοινότητές τους για την επίτευξη βιώσιμων στόχων.

Επιπλέον οι βιβλιοθήκες μπορούν να ενσωματώσουν τεχνολογίες που προάγουν τη βιωσιμότητα, όπως ψηφιακές πλατφόρμες για τη διαχείριση πόρων και την προσφορά υπηρεσιών, μειώνοντας έτσι το περιβαλλοντικό αποτύπωμα τους.

Κλείνοντας θα ήθελα να αναφέρω ότι υπάρχει αξιοσημείωτο περιθώριο συνεργασίας και ανάπτυξης κοινών πολιτικών μεταξύ βιβλιοθηκών και άλλων οργανισμών στην Κύπρο για την προώθηση των 17 Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης. Μέσω τέτοιας μορφής συνεργασιών, οι βιβλιοθήκες μπορούν να λειτουργήσουν ως καταλύτες αλλαγής, ενισχύοντας τη διάχυση γνώσεων και την ομαδική δράση.

Αν οι βιβλιοθήκες δεν ανήκουν ήδη στα Ανώτερα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, μπορούν να συνεργαστούν μαζί τους ή/και με μη κυβερνητικές οργανώσεις, με τοπικές αρχές και επιχειρήσεις για την ανάπτυξη και εφαρμογή πρωτοβουλιών που στηρίζουν κοινές αξίες, όπως η περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση, η κοινωνική ένταξη και η διά βίου μάθηση.

Κατά την άποψη μου η ενίσχυση αυτών των συνεργασιών αποτελεί πρόκληση με μεγάλη πιθανότητα επιτυχίας, η οποία μπορεί να επιτευχθεί μέσω της δημιουργίας κοινών πλατφορμών για συζητήσεις, της υιοθέτησης κοινών μέτρων αξιολόγησης των επιδόσεων και της ανάπτυξης στρατηγικών που εστιάζουν στην κοινή ωφέλεια και στην επίτευξη μακροπρόθεσμων στόχων.