Διαβολικές συμπτώσεις ή όχι, το γεγονός και μόνο ότι για κάθε κοσμοϊστορική αλλαγή ή μετατόπιση βιώνουμε τα τελευταία χρόνια σε παγκόσμιο και πανευρωπϊκό επίπεδο, έχει προηγηθεί ένα επεισόδιο δημοφιλούς σειράς που κατά κάποιο τρόπο προέβλεπε την εν λόγω εξέλιξη, είναι κάπως τρομακτικό ή έστω ακατανόητο.

Μέχρι σήμερα την πρωτοκαθεδρία της σειράς-μέντιουμ κατείχαν οι Simpsons, με τους σεναριογράφους της σειράς να προβλέπουν και να επαληθεύονται σε πολλά από τα γραφόμενά τους, με μία από τις τελευταίες τους «επιτυχίες» την εκλογή του Donald Trump στην προεδρία των ΗΠΑ.

Ωστόσο τα τελευταία χρόνια μία άλλη σειρά, πολύ νεότερη και πολύ πιο δυστοπική, το Black Mirror, έχει καταφέρει να πιάσει τον παλμό της εποχής μας, δημιουργώντας επεισόδια που ομολογουμένως παρουσιάζουν ένα μέλλον ιδιαίτερα δυσοίωνο από κάθε άποψη, για την ανθρωπότητα.

Το χθεσινό αποτέλεσμα των Ευρωεκλογών στην Κύπρο, μας θύμισε ένα ιδιαίτερα σκοτεινό επεισόδιο της σειράς, το «The Waldo Moment» που κυκλοφόρησε το 2013 και είναι το 3ο, της 2ης σεζον. Κεντρικό θέμα του επεισοδίου η δυναμική των social media και οι απολιτίκ πολιτικοί ηγέτες.

Το επεισόδιο «The Waldo Moment» απεικονίζει με μια ανησυχητική και δυστοπική οπτική τον τρόπο που τα Μέσα επηρεάζουν την πολιτική και, περισσότερο από αυτό, τη διαδικασία της πολιτικής εκστρατείας και του εκλογικού ανταγωνισμού μέσω της τεχνολογίας και των μηχανισμών της.

Στο επεισόδιο, η δημιουργία ενός φανταστικού χαρακτήρα, του Waldo (μια μπλε λούτρινη αρκούδα), που δεν έχει καμία πολιτική δέσμευση προκαλεί κρίση. Οι ψηφοφόροι χωρίς ελπίδα στο σύστημα καταφεύγουν σε ανύπαρκτες ή και γελοίες φιγούρες (ως τρόπο ‘καμουφλαρισμένης’ διαμαρτυρίας) και ο χαρακτήρας, που εκθέτει την έλλειψη πολιτικής ιδεολογίας του μέσω ενός υπερβολικά πολωμένου θεάματος, καταφέρνει να ελέγξει αρκετούς έμμεσους τρόπους για να χειραγωγήσει τον πληθυσμό.

Σε αυτό το σενάριο, η μπλε αρκούδα Waldo μπορεί να ερμηνευτεί από δύο διαφορετικές οπτικές γωνίες. Αρχικά, μπορεί να θεωρηθεί ως «βαλβίδα ασφαλείας» που χρησιμοποιείται από τον πληθυσμό που, δυσαρεστημένος με το παραδοσιακό πολιτικό τοπίο, αναζητά μια μη συμβατική απάντηση.

Το απολίτικο αίσθημα που κινητοποιεί αυτή την απόφαση είναι πραγματικά ακομμάτιστο - δηλαδή, μια έννοια των ανθρώπων που απορρίπτουν τον τρόπο «πολιτικής δράσης» εκείνων που βρίσκονται στην εξουσία, δημιουργώντας αδιαφορία για τον τρόπο που δρουν τα πολιτικά κόμματα και έλλειψη ελπίδας στον κρατικό έλεγχο. Ωστόσο, υπάρχει μια άλλη οπτική γωνία που χαρακτηρίζει τον χαρακτήρα ως όπλο μαζικού ελέγχου μέσω της χειραγώγησης της δημόσιας συζήτησης και της δημοφιλούς γνώμης χρησιμοποιώντας άμεσα και έμμεσα/διαμεσολαβητικά κανάλια.

Ως απόδειξη ότι η χειραγώγηση συμβαίνει μέσω των μέσων πρόσβασης στα μυαλά των ψηφοφόρων, βλέπουμε ότι η Μπλε Αρκούδα, δεν υποστηρίζει καμία ιδεολογία, καμία πολιτική ατζέντα εκτός από την απολίτικη (η οποία από μόνη της είναι πολιτική) και, λαμβάνοντας υπόψη τα αποτελέσματα - ακόμα κι αν αυτό ακούγεται υπερβολικό, είναι αλήθεια - η απολίτικη προσέγγισή του και η επιθετική του συμπεριφορά αποκαλύπτονται ως οι πιο επικίνδυνες ιδεολογίες.

Αυτός ο λόγος που αποσυνδέεται από οποιαδήποτε πραγματική δημόσια πολιτική και επικεντρώνεται μόνο στα μέσα ενημέρωσης, μπορεί να διακριθεί, για παράδειγμα, τόσο στην εκλογική προπαγάνδα που γίνεται από τους υποψηφίους όσο και στις καμουφλαρισμένες διαφημίσεις στα κοινωνικά δίκτυα από τα μέσα. Το τελευταίο είναι αυτό που πραγματικά κάνει τους ψηφοφόρους να αναθεωρήσουν τα θεμέλια της ζωής τους, πιστεύοντας ότι δεν είναι αρκετά και έτσι, ικανοί να αλλάξουν σύμφωνα με τις κενές υποσχέσεις που γίνονται μέσω αυτών των καναλιών.

Το επεισόδιο «The Waldo Moment» στην ουσία προέβλεψε πώς η δυσφήμιση των πολιτικών και η κουλτούρα της δημοσιότητας δημιούργησαν την αντιδημοκρατική καταιγίδα που διανύουμε, προκαλώντας τον έλεγχο του ψηφιακού λαϊκισμού και τη χειραγώγηση της δημόσιας γνώμης μέσω τρολ. Για παράδειγμα, όταν ο Ντόναλντ Τραμπ διεκδικούσε την προεδρία της Αμερικής την πρώτη φορά, ο επίσημος λογαριασμός Twitter του Black Mirror προειδοποίησε ότι αυτό που συνέβαινε δεν ήταν ούτε επεισόδιο, ούτε διαφημιστικό κόλπο, αλλά η πραγματικότητα καθαυτή.

Ακόμη κι αν υπάρχουν διαφορές μεταξύ του Waldo και του Τραμπ, η εξέλιξη των γεγονότων που οδήγησαν τότε στην εκλογή του Τραμπ και η νέα άνοδος του λαϊκισμού και της απολίτικης σκέψης σε άλλες χώρες κάνουν αυτό το επεισόδιο το πλησιέστερο στην πραγματικότητά μας. Και όχι μόνο στις ΗΠΑ, αλλά όπως βλέπουμε και σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο, με την Ευρώπη να ακολουθεί κατά πόδας. Ποιος ξεχνά την πόλωση που βίωσε η Αγγλία την περίοδο του Brexit, ή την Γαλλία που και επίσημα πλέον τοποθετείται στα άκρα δεξιά — όλα αυτά καταδεικνύουν \την αστάθεια και τους κινδύνους που προκαλούνται από την πολιτική χειραγώγηση και το trolling της διεθνούς δημοκρατίας, την οποία είναι ευθύνη όλων μας να διατηρήσουμε γιατί αν την αφήσουμε να συνεχίσει να παραπαίει και να λοιδορείται, όλοι μαζί θα υποστούμε τις συνέπειες αυτού που έρχεται.

Κείμενο/Ανάλυση: Ανδρέας Κάτσιης, Isabella de Castro Satiro Aragão, Walter Farneze