Το τελευταίο διάστημα, έγιναν δύο πολύ σημαντικά βήματα που αφορούν στα εργασιακά δικαιώματα στην Κύπρο με τη συνομολόγηση -για πρώτη φορά- δύο συλλογικών συμβάσεων στο πανεπιστήμιο UNICAF και στον κλάδο διαχείρισης στόλου (ντελιβεράδες/διανομείς). Η συλλογική σύμβαση, μάλιστα, στον κλάδο διαχείρισης στόλου -που καλύπτει σχεδόν 3.000 εργαζομένους- θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως ιστορική καθώς πρόκειται για την πρώτη τέτοια σύμβαση όχι μόνο στην Κύπρο, αλλά και στην Ευρώπη.

Στον απόηχο της υπογραφής αυτών, μιλήσαμε με τον βουλευτή του ΑΚΕΛ και μέλος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Εργασίας, κ. Γιώργο Κουκουμά, για τις πρόνοιές τους, το ευρωπαϊκό πλαίσιο που διέπει τα εργασιακά ζητήματα, αλλά και για την ανάγκη περαιτέρω προστασίας των εργαζομένων στην Κύπρο από συλλογικές συμβάσεις που αποτελούν, κατά γενική ομολογία, έναν εκ των σημαντικότερων τρόπων προώθησης της εργατικής ειρήνης, εξασφάλισης αξιοπρεπούς εργασίας και καταπολέμησης της φτώχειας των εργαζομένων.

Είναι σημαντικό να αναφερθεί στο σημείο αυτό ότι τα τελευταία χρόνια, λόγω του ασταθούς οικονομικού περιβάλλοντος, αλλά και μιας νεοφιλελεύθερης προσέγγισης στα εργασιακά ζητήματα, παρατηρήθηκε σε όλες σχεδόν τις χώρες της Ευρώπης -μεταξύ αυτών και στην Κύπρο- κατακόρυφη πτώση του ποσοστού κάλυψης των εργαζομένων από συλλογικές συμβάσεις και σημαντική αποδυνάμωση των συλλογικών διαπραγματεύσεων με εκατομμύρια ανθρώπους να παραμένουν απογυμνωμένοι από τα οφέλη αυτών.

Στο πλαίσιο αυτό, ευρωπαϊκή Οδηγία για τους επαρκείς κατώτατους μισθούς στην ΕΕ προνοεί, ανάμεσα σε άλλα, την επέκταση της κάλυψης των εργαζομένων από συλλογικές συμβάσεις εργασίας, καλώντας τα κράτη-μέλη «με κάλυψη από συλλογικές διαπραγματεύσεις κάτω του 80% να καταρτίσουν σχέδιο δράσης για την προώθηση των συλλογικών διαπραγματεύσεων». Τονίζεται ότι στην Κύπρο, το ποσοστό κάλυψης από συλλογικές συμβάσεις έχει πέσει κάτω από το 50% με τον κ. Κουκουμά να αναφέρει ότι η κυβέρνηση Χριστοδουλίδη δεν έχει παρουσιάσει μέχρι σήμερα σχετικό σχέδιο δράσης στη βάση της σχετικής ευρωπαϊκής οδηγίας.

Τι προνοούν οι συλλογικές συμβάσεις στο πανεπιστήμιο UNICAF και στους ντελιβεράδες/διανομείς (κλάδος διαχείρισης στόλου);

Πρόκειται για δύο επιτυχίες για να κατοχυρωθούν τα δικαιώματα των εργαζομένων μέσα από την επέκταση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας. Πρόκειται για επιτυχίες πρώτα από όλα των ίδιων των εργαζομένων που έκαναν το βήμα να οργανωθούν και να διεκδικήσουν συλλογικά -και όχι ο καθένας μόνος του- τη ρύθμιση των όρων εργασίας τους.

Στην περίπτωση του UNICAF χρειάστηκαν χρόνια δουλειάς της ΠΕΟ μέσα κι έξω από τον χώρο εργασίας. Δεκάδες εργαζόμενοι, κυρίως νέοι πτυχιούχοι επιστήμονες, έκαναν αυτό το βήμα και τελικά πέτυχαν να υπογραφεί συλλογική σύμβαση που περιλαμβάνει σημαντικές αυξήσεις μισθών, βελτίωση στους μισθούς πρόσληψης, εφαρμογή του θεσμού της ΑΤΑ, Ταμείο Προνοίας, Ταμείο Ευημερίας και βελτίωση και άλλων ωφελημάτων. Πρόκειται δηλαδή για πραγματικά και χειροπιαστά αποτελέσματα στους όρους εργασίας, στη ζωή των εργαζομένων.

Εξ όσων έχουμε ενημερωθεί από τους συνδικαλιστές της ΠΕΟ που συμμετείχαν στις διαβουλεύσεις για τη σύμβαση για τους διανομείς, αυτή καθορίζει τον κατώτατο μισθό στο επάγγελμα, ο οποίος μάλιστα είναι και ψηλότερος από τον εθνικό κατώτατο μισθό. Περιλαμβάνεται πρόνοια για την καταβολή ΑΤΑ και επιδόματα για εργασία σε γιορτές και αργίες. Ρυθμίζεται, επίσης, ο μέγιστος αριθμός των ημερών και ωρών που μπορεί να εργάζεται ο εργαζόμενος καθώς επίσης και ο αριθμός των διανομών ανά ώρα που μπορεί να κάνει, ούτως ώστε να αντιμετωπιστεί η ανεξέλεγκτη εντατικοποίηση των ρυθμών εργασίας που προκαλεί αλυσιδωτά προβλήματα όπως η εξάντληση, η μη ασφαλής οδήγηση στους δρόμους κ.ο.κ. Σε σχέση με τα θέματα ασφάλειας, ο εργοδότης θα έχει την ευθύνη να παρέχει τα προστατευτικά μέσα (κράνος, γάντια κ.λπ.) και θα καλύπτει σε περίπτωση τραυματισμού του εργαζόμενου ορισμένα έξοδα που δεν καλύπτονται από το ΓεΣΥ. Σημαντικό είναι, επίσης, ότι δημιουργείται ταμείο ευημερίας, το οποίο ουσιαστικά θα λειτουργεί ως ταμείο αλληλεγγύης για οικονομική στήριξη σε εργαζόμενο που τραυματίζεται σοβαρά κατά την εργασία του.

Αυτήν την περίοδο ανάλογες προσπάθειες γίνονται σε πάρα πολλούς χώρους εργασίας και κλάδους στον τόπο μας.


Πέραν της ΠΕΟ, στις διαδικασίες μέχρι την υπογραφή αυτών των συμβάσεων, συμμετείχαν και άλλες συντεχνίες;

Στη μεν συμφωνία για τους διανομείς συμμετείχαν μαζί με την ΠΕΟ και η ΣΕΚ και η ΔΕΟΚ. Στη σύμβαση στο UNICAF μόνο η ΠΕΟ.

Η συλλογική σύμβαση στον κλάδο διαχείρισης στόλου φέρνει στο προσκήνιο δύο πολύ σημαντικά στοιχεία που θα θέλαμε να μας σχολιάσετε: α) πρόκειται για την πρώτη τέτοια σύμβαση όχι μόνο στην Κύπρο αλλά και στην Ευρώπη και β) ήταν αποτέλεσμα και της μεγάλης απεργιακής κινητοποίησης των ντελιβεράδων που έγινε το προηγούμενο διάστημα.

Πρέπει να πω ότι το ΑΚΕΛ άνοιξε από το 2021 το ζήτημα των συνθηκών εργασίας των ντελιβεράδων, των ανθρώπων δηλαδή που -με εξευτελιστικές αμοιβές- δουλεύουν μέρα-νύχτα μέσα στους δρόμους, σε καύσωνα, ψύχος και βροχή, για να παραδίδουν στα σπίτια μας το φαγητό και τα ψώνια μας.

Αρχικά ζητήσαμε από το Υπουργείο Εργασίας να καταθέσει στοιχεία για το τι συμβαίνει στον τομέα και στη συνέχεια με αυτεπάγγελτη συζήτηση που ζητήσαμε οι βουλευτές του ΑΚΕΛ στην Επιτροπή Εργασίας. Από τότε ζητήσαμε να ληφθούν μέτρα ασφάλειας για τους ντελιβεράδες, απαιτήσαμε να κατοχυρωθούν νομοθετικά οι εργαζόμενοι γενικά στις ψηφιακές πλατφόρμες ως εργαζόμενοι και όχι ως αυτοεργοδοτούμενοι «συνεργάτες» (με το βάρος απόδειξης του αντίθετου, στον εργοδότη) και από τότε υπογραμμίσαμε ότι η πιο ισχυρή ασπίδα προστασίας θα ήταν μια συλλογική σύμβαση εργασίας στον κλάδο.

Για τους ντελιβεράδες ωστόσο, ήταν και είναι πιο δύσκολο να γίνουν βήματα οργάνωσης δεδομένου ότι πρόκειται για έναν κλάδο, στον οποίο κατά βάση απασχολείται ξένο εργατικό δυναμικό, που εναλλάσσεται διαρκώς, ενώ μεγάλη μερίδα τους δουλεύει σε καθεστώς αδήλωτης εργασίας και άρα μεγαλύτερης ανασφάλειας. Αυτά ήρθαν στο προσκήνιο όταν έγινε η απεργία στη Wolt τον Δεκέμβρη του 2022, που είχε και την καθοριστική στήριξη και συμπαράσταση της ΠΕΟ. Μάλιστα τότε αποκαλύφθηκαν και πρακτικές σύγχρονου δουλεμπορίου αφού οι ντελιβεράδες «ενοικιάζονταν» από εργολαβικές εταιρείες που τους απέκοπταν μέχρι και το 40% του μισθού τους.

Είναι λοιπόν πρωτίστως εκείνη η απεργία -σε συνδυασμό με την πίεση της κοινωνίας και της δικής μας μέσα από τη Βουλή- που οδήγησε να αρχίσουν διαπραγματεύσεις για συλλογική σύμβαση στον κλάδο διαχείρισης στόλου, η οποία ως τέτοια θα είναι η πρώτη, όχι μόνο στην Κύπρο αλλά και στην Ευρώπη. Αξίζει να σημειωθεί ότι μόνο η Wolt συμμετείχε στη διαπραγμάτευση ενώ οι υπόλοιπες πλατφόρμες αρνήθηκαν να συμμετέχουν.


Σε επίπεδο ΕΕ τι συμβαίνει με τη ρύθμιση των εργασιακών ζητημάτων μέσω και των συλλογικών συμβάσεων;

Στην Ευρώπη επικρατεί ένα αντίξοο για τους εργαζόμενους κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον, λόγω των πολιτικών που εφαρμόζει και ενσαρκώνει η ΕΕ. Όσον αφορά στις συλλογικές συμβάσεις εργασίας ειδικά, υπάρχουν μεγάλες διαφορές μεταξύ των κρατών μελών αφού υπάρχουν κράτη στα οποία οι εργαζόμενοι καλύπτονται σε ποσοστό που φτάνει το 80% και άλλα κράτη που περιορίζεται μόνο στο 10%.

Εξέλιξη ήταν η ευρωπαϊκή Οδηγία για τους Επαρκείς Κατώτατους Μισθούς που ανάμεσα σε άλλα προνοεί την προώθηση των συλλογικών διαπραγματεύσεων για τον καθορισμό των μισθών. Συγκεκριμένα, απαιτεί για τα κράτη-μέλη που η κάλυψη των εργαζομένων με συλλογικές συμβάσεις είναι κάτω από το 80% των εργαζομένων να αναπτύξουν δράσεις για προώθηση των συλλογικών συμβάσεων ώστε να αυξηθεί αυτό το ποσοστό.

Ωστόσο, η κυβέρνηση Χριστοδουλίδη μέχρι σήμερα δεν έχει παρουσιάσει τέτοιο σχέδιο για τις συλλογικές συμβάσεις, δεδομένου ότι στην Κύπρο το ποσοστό κάλυψης των εργαζομένων από συλλογικές συμβάσεις από το 80%, στα χρόνια της κρίσης έπεσε κάτω από 50%. Και υπάρχουν πολλά που θα μπορούσε η κυβέρνηση να πράξει αν πράγματι θέλει. Για παράδειγμα, για τα ιδιωτικά νηπιαγωγεία στα οποία επιδοτούνται τα δίδακτρα από το κράτος και για τα ΣΚΕ που λαμβάνουν κρατικές χορηγίες για να λειτουργούν κοινωνικές υποδομές θα μπορούσε να θέσει ως προϋπόθεση για την χρηματοδότησή τους να έχουν και να εφαρμόζουν συλλογική σύμβαση εργασίας για όλο το προσωπικό.

Παίρνω την ευκαιρία να σημειώσω ακόμα κάτι για το οποίο το ΑΚΕΛ έχει διαφορετική άποψη από την κυβέρνηση και τα υπόλοιπα κόμματα. Ο κατώτατος μισθός που έχει θεσπιστεί δεν ικανοποιεί τις σημερινές ανάγκες ενός χαμηλόμισθου εργαζόμενου που πιέζεται από την ακρίβεια, τις δόσεις, τα ενοίκια, το ρεύμα, τα καύσιμα. Για αυτό διεκδικούμε αύξηση στον κατώτατο μισθό και να ρυθμιστούν τα ελάχιστα δικαιώματα για τους εργαζόμενους που καλύπτονται από αυτόν, όπως η ΑΤΑ, ανώτατος χρόνος εβδομαδιαίας εργασίας στις 38 ώρες και ωριαία απόδοση του κατώτατου μισθού.

Αρκετοί εργαζόμενοι, λοιπόν, στην Κύπρο εξακολουθούν να μην προστατεύονται από συλλογικές συμβάσεις. Μεταξύ αυτών και οι δημοσιογράφοι.

Το ΑΚΕΛ έχει πλήρη αντίληψη τι συμβαίνει στον δημοσιογραφικό κλάδο και ευρύτερα στα ΜΜΕ της Κύπρου ιδιαίτερα την τελευταία δεκαετία. Και η περίπτωση του δημοσιογραφικού κλάδου είναι πολύ χαρακτηριστική απόδειξη της σημασίας της συλλογικής σύμβασης.

Είναι γνωστό ότι η συλλογική σύμβαση στον έντυπο Τύπο της Κύπρου είναι ουσιαστικά ανενεργή εδώ και 12 χρόνια με ευθύνη της εργοδοτικής πλευράς ενώ κυριαρχούν σχεδόν παντού τα ατομικά συμβόλαια που ελάχιστα κατοχυρώνουν από τους όρους εργασίας. Ως αποτέλεσμα, σε πολλά ΜΜΕ οι μισθοί είναι καθηλωμένοι και κουτσουρεμένοι εδώ και μια δεκαετία. Η καταβολή ΑΤΑ τερματίστηκε μονομερώς. Ταμείο Προνοίας δεν υπάρχει για τη συντριπτική πλειοψηφία των δημοσιογράφων. Η υπερωριακή εργασία τις Κυριακές και τις αργίες δεν αμείβεται. Πολλαπλασιάζεται η αδήλωτη εργασία, η εκμετάλλευση φοιτητών δημοσιογραφίας, αλλά και η γνωστή πρακτική μετατροπής συντακτών σε «αυτοεργοδοτούμενους συνεργάτες» για να τους συρρικνώσουν δικαιώματα.

Είναι για όλους αυτούς τους λόγους που το ΑΚΕΛ στηρίζει την εκστρατεία της Ένωσης Συντακτών Κύπρου για ανανέωση και εφαρμογή της συλλογικής σύμβασης στον έντυπο Τύπο, για συνομολόγηση συλλογικών συμβάσεων στον ηλεκτρονικό και διαδικτυακό Τύπο, για καταβολή της ΑΤΑ σε όλους τους δημοσιογράφους και για συνολικά για αξιοπρεπείς εργασιακές συνθήκες στα μέσα ενημέρωσης.

Οι δημοσιογράφοι, όπως κάθε εργαζόμενος, δικαιούται δίκαιες απολαβές και αξιοπρεπείς όρους εργασίας. Επιπρόσθετα, στην περίπτωση των εργαζομένων στα ΜΜΕ οι όροι και οι συνθήκες δουλειάς τους έχουν άμεσο αντίκτυπο στην ποιότητα της ενημέρωσης και της ελευθεροτυπίας στον τόπο. Ένας δημοσιογράφος που δουλεύει σε συνθήκες εργασιακής ανασφάλειας πολύ πιο δύσκολα θα αντισταθεί στις εργοδοτικές ή άλλες πιέσεις που αφορούν το περιεχόμενο της δουλειάς του και πολύ πιο εύκολα θα αυτολογοκριθεί.

Πόσο σημαντική είναι γενικά η ύπαρξη συλλογικών συμβάσεων στους χώρους εργασίας;

Θα ήθελα με αυτήν την ευκαιρία να τονίσω πρώτα από όλα τα εξής: πολλοί έχουν την εντύπωση ότι όταν μιλούμε για συντεχνίες, συνδικάτα, συλλογικές συμβάσεις, απεργίες κ.λπ. αυτά αφορούν μόνο τους εργαζόμενους στις σκαλωσιές και στα χειρωνακτικά επαγγέλματα. Όμως η πραγματικότητα επιβεβαιώνει ότι αυτά είναι πραγματικά αναντικατάστατα για κάθε εργαζόμενο -είτε δουλεύει σε εργοτάξιο είτε στο γραφείο μιας πολυεθνικής, είτε πάει δουλειά με τη φόρμα είτε με το κουστούμι, είτε είναι Κύπριος είτε ξένος, είτε δημόσιος είτε ιδιωτικός υπάλληλος.

Το πιο σημαντικό είναι να συνειδητοποιήσουν όλοι οι εργαζόμενοι τη δύναμη που έχουν οι ίδιοι στους χώρους εργασίας, στους κλάδους και στα επαγγέλματά τους όταν οργανωθούν και διεκδικήσουν συλλογικά. Το γεγονός ότι την τελευταία δεκαετία οι μισθοί στον τόπο μας μειώθηκαν ή έμειναν στάσιμοι συνδέεται άμεσα με το γεγονός ότι σε αυτά τα χρόνια μειώθηκε δραματικά η κάλυψη των εργαζομένων από συλλογικές συμβάσεις. Αυτό είναι που πρέπει να αντιπαλέψουμε και το ΑΚΕΛ είναι δίπλα στο εργατικό κίνημα σε αυτές τις προσπάθειες.

Η αξία της συλλογικής σύμβασης είναι χειροπιαστή και αποδεικνύεται σε πολλά ζητήματα. Για παράδειγμα, με βάση τα στοιχεία που υπήρχαν μέχρι πέρσι, μέσα από την ανανέωση 205 συλλογικών συμβάσεων που καλύπτουν 63 χιλιάδες εργαζόμενους επιτεύχθηκαν αυξήσεις και ωφελήματα κατά μέσο όρο 2,5%. Επίσης, οι πλείστοι εργαζόμενοι με συλλογική σύμβαση απολαμβάνουν ΑΤΑ κι έτσι σήμερα προστατεύεται σε έναν βαθμό η αγοραστική δύναμη των μισθών τους απέναντι στο κύμα ακρίβειας. Ακόμα, μέσα από τις συλλογικές συμβάσεις επιτυγχάνονται ωφελήματα όπως η συμπληρωματική πληρωμή από τον εργοδότη του επιδόματος μητρότητας/πατρότητας και γονικής άδειας των εργαζόμενων γονέων ώστε να παίρνουν πλήρη μισθό όταν βρίσκονται σε άδεια μητρότητας, πατρότητας κ.λπ. και όχι μόνο το 72% του μισθού που καλύπτει το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό για τους νέους γονείς που καλούνται να αντεπεξέλθουν στις υποχρεώσεις και τα έξοδα που φέρνει η απόκτηση παιδιού. Άλλο παράδειγμα, είναι ο Κώδικας για την αντιμετώπιση της Σεξουαλικής Παρενόχλησης στην Εργασία που μέσα από τις διαπραγματεύσεις ενσωματώνεται στις συλλογικές συμβάσεις και αποτελεί αναντικατάστατο εργαλείο για την προστασία εργαζομένων -κατά κανόνα γυναικών- από αυτό το φαινόμενο.

Ταυτόχρονα, όσο σημαντική είναι η ύπαρξη των συλλογικών συμβάσεων άλλο τόσο είναι η εφαρμογή, ο σεβασμός τους από τους εργοδότες. Πληθαίνουν οι περιπτώσεις που οι εργοδότες δεν τιμούν την υπογραφή των συνδέσμων τους και καταπατούν πρόνοιες των συμβάσεων. Πέραν από τα όπλα που έχουν οι ίδιοι εργαζόμενοι για να προστατεύσουν τα δικαιώματά τους, το κράτος δεν μπορεί να επιτρέπει αυτήν την αυθαιρεσία. Χρειάζεται να εισαχθούν θεσμικά μέτρα που να καθιστούν νομικά υποχρεωτική την εφαρμογή των βασικών όρων των συλλογικών συμβάσεων από όλους τους εργοδότες που δραστηριοποιούνται σε τομείς που καλύπτονται από συμφωνημένες κλαδικές συμβάσεις. Το ΑΚΕΛ έχει καταθέσει στη Βουλή πρόταση νόμου που θα κατοχυρώνει τη νομική ισχύ και τη δυνατότητα επέκτασης μιας συλλογικής σύμβαση σε όλο τον κλάδο και στα συναφή επαγγέλματα.

Οι συλλογικές συμβάσεις έχουν ακόμα μια καθοριστική αποστολή. Με την κάλυψη των εργαζομένων, Κύπριων και ξένων, με τις ίδιες συλλογικές συμβάσεις αποτρέπεται η υπερεκμετάλλευση των μεταναστών εργαζομένων από τμήμα της εργοδοσίας. Όταν οι ξένοι εργαζόμενοι δουλεύουν με χαμηλότερους μισθούς και λιγότερα δικαιώματα, αυτό σπρώχνει τους μισθούς και τα δικαιώματα όλων των εργαζομένων προς τα κάτω γιατί εργοδότες προτιμούν το φτηνότερο εργατικό δυναμικό ή πιέζουν τον Κύπριο εργαζόμενο να δουλέψουν με λιγότερο. Εδώ λοιπόν το θέμα δεν είναι απλά ανθρωπιστικό. Είναι και προς το συμφέρον των Κύπριων εργαζομένων να μην επιτρέψουν την εκμετάλλευση των μεταναστών που δουλεύουν δίπλα τους.

Ένα καταληκτικό σχόλιο για τη θεσμοθέτηση της εξαήμερης εργασία στην Ελλάδα. Υπάρχει περίπτωση να ανοιχθεί αντίστοιχη συζήτηση και στη χώρα μας;

Είναι αδιανόητο το γεγονός ότι θεωρείται «εκσυγχρονισμός» και «πρόοδος» το πισωγύρισμα στις συνθήκες δουλειάς του 19ου αιώνα και η κατάργηση του 8ώρου που είναι μια από τις ακρογωνιαίες κατακτήσεις των εργαζομένων όλου του κόσμου.

Σήμερα θα έπρεπε -και στον τόπο μας και σε όλο τον κόσμο- να μιλούμε για τη μείωση του εργάσιμου χρόνου, χωρίς βέβαια μείωση απολαβών. Η πρόοδος της τεχνολογίας, η ψηφιοποίηση, η ρομποτοποίηση κ.ο.κ. ωθούν σε τέτοια άλματα στην οικονομία και στην παραγωγή που επιτρέπουν αφ’ ενός να πολλαπλασιαστεί η παραγωγικότητα κι αφ’ ετέρου να εκτελούνται για παράδειγμα χειρωνακτικές, μονότονες κι επικίνδυνες εργασίες με ελάχιστη ή μηδαμινή ανθρώπινη παρέμβαση. Στην εποχή που ζούμε λοιπόν, προοδευτικό και σύγχρονο θα έπρεπε να θεωρείται η 35ωρη εργασία.

Στην πράξη όμως τι γίνεται; Οι συνθήκες εργασίας επιδεινώνονται, οι ρυθμοί και τα ωράρια είναι εξαντλητικά, ο ελεύθερος χρόνος του εργαζόμενου του 21ου αιώνα μειώνεται. Αντί η ιλιγγιώδης επιστημονική πρόοδος των ημερών μας να οδηγεί σε μείωση του εργάσιμου χρόνου των εργαζομένων, δηλαδή της μεγάλης πλειοψηφίας του πληθυσμού του πλανήτη, απλά αξιοποιείται για να πολλαπλασιαστούν τα κέρδη των λίγων.