Ήταν το 2013 όταν ο εντομολόγος Gerard Talavera είδε κάτι εξαιρετικά ασυνήθιστο. Ένα σμήνος από πεταλούδες του είδους «ζωγραφιστή κυρία» (vanessa cardui) να βρίσκονταν σε μια παραλία στη Γαλλική Γουιάνα (στη βόρεια Ατλαντική ακτή της Νότιας Αμερικής).

Η «ζωγραφιστή κυρία», ή Vanessa cardui όπως λέγεται αυτό το είδος πεταλούδας, είναι μια από τις πιο διαδεδομένες πεταλούδες στον κόσμο, αλλά δεν απαντάται στη Νότια Αμερική. Κι όμως, ήταν εκεί, ξαπλωμένες στην άμμο των ανατολικών ακτών της ηπείρου, με τα φτερά τους κουρελιασμένα και γεμάτα τρύπες. Κρίνοντας από την κατάστασή τους, ο εντομολόγος Gerard Talavera, ο οποίος εργάζεται στο Institut Botànic de Barcelona στην Ισπανία, υπέθεσε ότι οι πεταλούδες αναρρώνουν από μια μακρά πτήση.

Οι πεταλούδες είναι πρωταθλήτριες στα ταξίδια μεγάλων αποστάσεων, διασχίζοντας τακτικά τη Σαχάρα σε ένα ταξίδι που ξεκινά από την Ευρώπη και καταλήγει στην υποσαχάρια Αφρική, καλύπτοντας έως και 14.000 χιλιόμετρα.

Θα μπορούσαν όμως να έχουν κάνει ένα ταξίδι που υπερβαίνει τα 4.000 χλμ. διασχίζοντας τον Ατλαντικό Ωκεανό χωρίς να έχουν κανένα μέρος για να σταματήσουν και να ανεφοδιαστούν; Αυτό ήταν ένα ερώτημα στο οποίο ο Δρ Talavera ήθελε να απαντήσει.

Η παρακολούθηση των μακρινών μετακινήσεων των εντόμων είναι μια πρόκληση. Εργαλεία όπως οι συσκευές ραδιοεντοπισμού που χρησιμοποιούνται στην παρακολούθηση των πτηνών, είναι πολύ μεγάλα για τα μικρά και ευαίσθητα έντομα, και το ραντάρ επιτρέπει την παρακολούθηση μόνο συγκεκριμένων θέσεων. Οι επιστήμονες έπρεπε να βασιστούν σε εικασίες και σε παρατηρήσεις επιστημόνων και πολιτών για να συνθέσουν τα κομμάτια του ταξιδιού.

«Βλέπουμε πεταλούδες που εμφανίζονται και εξαφανίζονται, αλλά δεν αποδεικνύουμε άμεσα τους δεσμούς, απλώς κάνουμε υποθέσεις», δήλωσε ο Talavera.

Το 2018 ο ίδιος ανέπτυξε έναν τρόπο να χρησιμοποιεί ένα εργαλείο ανάλυσης της γενετικής αλληλουχίας του DNA της γύρης. Οι κόκκοι γύρης κολλάνε σε έντομα όπως οι πεταλούδες, όταν τρέφονται με νέκταρ από τα λουλούδια. Ο Gerard Talavera χρησιμοποίησε μια μέθοδο που ονομάζεται DNA metabarcoding για να καθορίσει την αλληλουχία του DNA της γύρης και να καθορίσει από ποιο φυτό προέρχεται. Αργότερα, το DNA μπορούσε να ανιχνευθεί στη γεωγραφική χλωρίδα για να χαρτογραφηθεί η πορεία του εντόμου.

Σε μια εργασία που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature Communications, ο Talavera και η ομάδα του περιγράφουν ένα κρίσιμο στοιχείο για τη λύση του μυστηρίου των πεταλούδων: Η γύρη που ήταν πάνω στις πεταλούδες στη Γαλλική Γουιάνα αντιστοιχούσε σε ανθισμένους θάμνους που βρίσκονταν σε χώρες της Δυτικής Αφρικής.

Οι θάμνοι αυτοί ανθίζουν από τον Αύγουστο έως τον Νοέμβριο, γεγονός που ταιριάζει με το χρονοδιάγραμμα της άφιξης των πεταλούδων. Αυτό υποδηλώνει ότι οι πεταλούδες είχαν διασχίσει τον Ατλαντικό. Η ιδέα ήταν δελεαστική. Αλλά ο Talavera και η ομάδα του ήταν προσεκτικοί στο να μην βγάλουν βιαστικά συμπεράσματα.

Εκτός από τη μελέτη της γύρης, οι ερευνητές προχώρησαν στη μελέτη του γονιδιώματος των πεταλούδων για να εντοπίσουν την καταγωγή τους και διαπίστωσαν ότι έχουν ευρωπαϊκές- αφρικανικές ρίζες. Αυτό απέκλεισε την πιθανότητα να είχαν έρθει από τη Βόρεια Αμερική.

Στη συνέχεια, χρησιμοποίησαν ένα εργαλείο εντοπισμού εντόμων για να επιβεβαιώσουν ότι η γενέθλια προέλευση των πεταλούδων ήταν στη Δυτική Ευρώπη, τη Βόρεια Αφρική και τη Δυτική Αφρική. Προσθέτοντας καιρικά δεδομένα που έδειχναν ευνοϊκούς ανέμους που έπνεαν από την Αφρική προς την Αμερική, έφτασαν σε ένα μνημειώδες εύρημα.

«Η ιχνηλάτηση που κατάφερε να κάνει ο Talavera σαν ντετέκτιβ οδήγησε στο συμπέρασμα ότι οι πεταλούδες του είδους ‘’ζωγραφιστή κυρία’’ έκαναν το πρώτο υπερωκεάνιο ταξίδι που έχει καταγραφεί ποτέ από έντομο», δήλωσε ο David Lohman επιστήμονας στο City College της Νέας Υόρκης, ο οποίος δεν συμμετείχε στην έρευνα.

Είναι πιθανό να ήταν στην τυπική τους διαδρομή μέσω της Αφρικής όταν παρασύρθηκαν από έναν δυνατό άνεμο που τις εξέτρεψε της καθορισμένης πορείας τους. Μόλις πάνω από τον ωκεανό, οι πεταλούδες συνέχισαν να πετούν μέχρι να φτάσουν στην ακτή.

Οι μεταναστεύσεις εντόμων είναι η μεγαλύτερη μετακίνηση βιομάζας σε όλο τον κόσμο. Μόνο στη νότια Αγγλία, 3,5 τρισεκατομμύρια έντομα μεταναστεύουν ετησίως. Η ικανότητά τους να μεταφέρουν γύρη, μύκητες και ακόμη και ασθένειες των φυτών σε τεράστιες αποστάσεις υπογραμμίζει τον παγκόσμιο αντίκτυπο αυτών των μικροσκοπικών πλασμάτων. Με την ωκεάνια μετανάστευση των «ζωγραφισμένων κυριών», οι επιστήμονες μπορεί να έχουν έναν καλύτερο τρόπο παρακολούθησης αυτών των ταξιδιών.

Το εύρημα έδειξε ότι τα ευαίσθητα πλάσματα θα μπορούσαν να αντέξουν ένα δύσκολο και επικίνδυνο ταξίδι, το οποίο πιθανότατα διήρκεσε μεταξύ πέντε και οκτώ ημερών. Δείχνει επίσης πόσα πολλά πρέπει ακόμη να μάθουν οι επιστήμονες. Η Jessica Ware, εξελικτική βιολόγος στο Αμερικανικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, η οποία δεν συμμετείχε στη μελέτη, χαρακτήρισε τις μεθόδους της μελέτης «καινοτόμες», προσθέτοντας ότι θα «μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τις μεταναστεύσεις».

Πηγή: New York Times