Ήταν ένα νωχελικό πρωινό του Ιουνίου 2024 και κατά μήκος της ακτής της Baja California στο Μεξικό, οι επιστήμονες στο ερευνητικό πλοίο Pacific Storm τελείωναν τον καφέ τους και ετοιμάζονταν για μια μεγάλη μέρα αναζήτησης μερικών από τα πιο δυσεύρετα πλάσματα στον πλανήτη. Ξαφνικά ακούστηκε μια φωνή από τη γέφυρα: «Φάλαινες! Στη δεξιά πλευρά!»

Τις επόμενες ώρες, δύο νεαρά κήτη που έμοιαζαν με φάλαινες με ράμφος συνέχισαν να εμφανίζονται και να εξαφανίζονται, μέχρι που τελικά ο Robert Pitman, ένας πλέον συνταξιούχος ερευνητής του Πανεπιστημίου του Όρεγκον, έριξε ένα μικρό βέλος από ένα τροποποιημένο τόξο στο πίσω μέρος ενός από αυτά.

Η άκρη του βέλους αφαίρεσε ένα μικρό κομμάτι δέρματος στο μέγεθος της γόμας ενός μολυβιού. Ήταν αυτό που αργότερα θα αποδείκνυε στους επιστήμονες στο πλοίο ότι έβλεπαν ένα είδος που ποτέ πριν δεν είχε παρατηρηθεί στην άγρια φύση: μια φάλαινα με την ονομασία Μεσοπλόδοντας Γκινγκόδοντος (ginkgo-toothed beaked whale - ονομασία που αναφέρεται στα δόντια του ζώου, τα οποία θυμίζουν το σχήμα των φύλλων του φυτού γκίνγκο ).

«Δεν μπορώ καν να περιγράψω το συναίσθημα, γιατί ήταν κάτι προς το οποίο εργαστήκαμε τόσο πολύ καιρό», είπε η Ελίζαμπεθ Χέντερσον, ερευνήτρια στο Naval Information Warfare Center του αμερικανικού στρατού και κύρια συγγραφέας της σχετικής μελέτης που δημοσιεύτηκε στο Marine Mammal Science, η οποία ήταν επίσης εκεί εκείνη την ημέρα. «Όλοι στο πλοίο πανηγύριζαν γιατί τα καταφέραμε, τελικά τα καταφέραμε».

Η ανακάλυψη είχε πάρει πέντε χρόνια για να πραγματοποιηθεί. Από το 2020, η Χέντερσον και οι συνάδελφοί της από το Μεξικό και τις ΗΠΑ παρακολουθούσαν μια ομάδα φαλαινών που εξέπεμπε έναν χαρακτηριστικό ήχο, με κωδική ονομασία BW43, θεωρώντας αρχικά ότι ανήκε σε μια φάλαινα τύπου Perrin – ένα ακόμη είδος που ποτέ πριν δεν είχε παρατηρηθεί στην άγρια φύση.

Η ομάδα επέστρεφε στο ίδιο σημείο για τρία χρόνια, αρχικά με ένα ιστιοφόρο και στη συνέχεια με ένα μισθωμένο μεξικανικό αλιευτικό, χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Τότε, το 2024, συνεργάστηκαν με το Πανεπιστήμιο του Όρεγκον και ξεκίνησαν με το ερευνητικό του πλοίο, που αποδείχτηκε καθοριστικό για την επιτυχία τους. Το πλοίο τράβαγε ένα σύνολο υδροφώνων για να καταγράφει τους υποβρύχιους ήχους και διέθετε κατάστρωμα παρατήρησης με ισχυρά κιάλια, ικανά να εντοπίζουν φάλαινες σε εκατοντάδες μέτρα απόσταση.

Όταν πρόκειται για την ανεύρεση φαλαινών τύπου beaked (ραμφοφάλαινες), τέτοιες υψηλής τεχνολογίας βοήθειες είναι απολύτως απαραίτητες. Υπάρχουν 24 γνωστά είδη, αλλά εκτός από λίγα, ελάχιστα είναι γνωστά για αυτά, όπως μεταδίδει ο Guardian.

Είναι τα θηλαστικά που βουτάνε πιο βαθιά στη Γη, περνώντας το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους στους ωκεανούς, ανεβαίνοντας στην επιφάνεια μόνο για λίγα λεπτά κάθε φορά, συνήθως μακριά από τις ακτές. Είναι εξαιρετικά ντροπαλά και τρομάζουν εύκολα όταν πλησιάζει ένα πλοίο. Πολλά είδη έχουν περιγραφεί μόνο βάσει νεκρών ζώων που ξεβράστηκαν στις ακτές, και νέα είδη εξακολουθούν να ανακαλύπτονται, με το πιο πρόσφατο να εντοπίζεται μόλις το 2021.

«Η Society for Marine Mammalogy έχει μια λίστα με 94 αποδεκτά είδη κητών», είπε ο Πίτμαν. «Το ένα τέταρτο αυτών είναι φάλαινες τύπου beaked, αλλά οι περισσότεροι άνθρωποι δεν έχουν καν ακούσει για αυτές. Αυτά είναι τα μεγαλύτερα και πιο άγνωστα ζώα που έχουν απομείνει στον πλανήτη».

Ωστόσο η κατανόησή τους είναι κρίσιμη. Αυτές οι φάλαινες είναι ιδιαίτερα ευαίσθητες σε στρατιωτικά σόναρ, τα οποία επηρεάζουν το κυνήγι τους και, σε ορισμένες περιπτώσεις, τις αναγκάζουν να ανέβουν πολύ γρήγορα, υποφέροντας από θανατηφόρα τραύματα παρόμοια με την ασθένεια αποσυμπίεσης των δυτών. Η γνώση τού πού ζουν αυτές οι φάλαινες μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των πιθανών κινδύνων από τα σόναρ, αποφεύγοντας στρατιωτικές ασκήσεις σε σημαντικά καταφύγια ραμφοφαλαινών.

Η ανακάλυψη των επιστημόνων έξω από την ακτή του Μεξικού εκείνη την ημέρα του Ιουνίου παραλίγο να μη συμβεί. Πριν το πλήρωμα προλάβει να μαζέψει το βέλος από την επιφάνεια του νερού, ένα άλμπατρος πετάχτηκε και άρχισε να τσιμπάει το πολύτιμο κομμάτι του αποδεικτικού στοιχείου. Πανικοβλημένοι, οι επιστήμονες και το πλήρωμα άρχισαν να φωνάζουν, κάποιοι πετώντας τα ψωμάκια του πρωινού τους για να αποσπάσουν την προσοχή ή να διώξουν τον ευκαιριακό κλέφτη.

«Με την καθαρή ματιά του χρόνου, είναι πολύ αστείο, αλλά εκείνη τη στιγμή ήταν πολύ αγχωτικό», είπε η Χέντερσον.

Η ανακάλυψη φαλαινών τύπου beaked με δόντια σαν ginkgo κοντά στο Μεξικό ήταν μια μεγάλη έκπληξη. Οι ερευνητές ανέλυσαν υπάρχουσες ακουστικές βάσεις δεδομένων για το BW43, την πλέον επιβεβαιωμένη κλήση των φαλαινών τύπου ginkgo-toothed beaked, και διαπίστωσαν ότι αυτά τα ζώα πιθανότατα ζούσαν στα ανοικτά των ακτών της Καλιφόρνια και της βόρειας Baja California.

«Είχαν σημειωθεί δύο προσαράξεις στη δυτική ακτή της Βόρειας Αμερικής στο παρελθόν, αλλά πάντα θεωρούνταν ανωμαλίες – ζώα που ξεβράστηκαν ή ήταν άρρωστα», δήλωσε η Χέντερσον. «Αλλά τώρα ξέρουμε ότι αυτό δεν ισχύει και ότι στην πραγματικότητα κατοικούν σε αυτά τα νερά όλο τον χρόνο».

Υπάρχουν πολλά άλλα καλέσματα φαλαινών χωρίς γνωστή πηγή, καθώς και διάφορα είδη χωρίς γνωστό κάλεσμα και χωρίς παρατηρήσεις στη θάλασσα. Έτσι, ένα βασικό σημείο εστίασης της έρευνας τα τελευταία χρόνια ήταν η αντιστοίχιση των καλεσμάτων των φαλαινών με τα είδη, κάτι που θα επιτρέψει στους επιστήμονες να δημιουργήσουν χάρτες της κατανομής των ζώων από ακουστικά δεδομένα – ο μόνος τρόπος για να εντοπιστούν τέτοια αόρατα είδη.

Με προσωπική «λίστα επιθυμιών» να δει κάθε είδος φάλαινας στον πλανήτη, και τώρα φτάνοντας σε εντυπωσιακό αριθμό 90 από τα 94, ο Πίτμαν έχει εντοπίσει αρκετά δύσκολα ζώα. Αλλά πλέον πιστεύει ότι η φάλαινα τύπου Perrin ίσως είναι η πιο δύσκολη στην ανεύρεση. Έχουν καταγραφεί μόνο έξι ξεβρασμένες, όλες κατά μήκος των ακτών της Καλιφόρνια και όλες σε έντονα αποσυντεθειμένη κατάσταση.

«Πιστεύω ότι αυτά είναι απλώς περιπλανώμενα ζώα. Βρίσκονται κάπου αλλού, και δεν είμαστε ακριβώς σίγουροι πού να ψάξουμε για αυτό το είδος», ανέφερε.

Με πληροφορίες από Guardian