Μόλις δύο εβδομάδες έχουν απομείνει για τις γερμανικές εκλογές, με το ακροδεξιό κόμμα Alternative für Deutschland (AfD) «Εναλλακτική για τη Γερμανία» να βρίσκεται σταθερά δεύτερο στις δημοσκοπήσεις για περισσότερο από ενάμιση χρόνο. Η διττή πολιτική και κοινωνική κατάσταση στη χώρα δείχνει, από τη μία, τη γερμανική κοινωνία που βγαίνει στους δρόμους και πραγματοποιεί μαζικές διαδηλώσεις κατά της ακροδεξιάς, και από την άλλη, έρευνα που δημοσιεύει το BBC δείχνει την ακροδεξιά ως πόλο έλξης για - κυρίως - νέους άνδρες. Ποιες είναι οι συνέπειες για μια χώρα όπου έχει βαθιά συνείδηση του ναζιστικού της παρελθόντος;

«Θα ήθελα να ζήσω σε μια χώρα όπου δεν χρειάζεται να φοβάμαι». Ίσως η φράση αυτή να περικλείει όσα οδηγούν όλο και περισσότερους νέους άνδρες στη Γερμανία να στραφούν προς την ακροδεξιά και στο AfD, το οποίο έχει ξεσηκώσει εκατοντάδες χιλιάδες Γερμανούς, μετά την αποκάλυψη της συμμετοχής του σε συνάντηση με νεοναζί όπου σχεδίαζαν μαζικές απελάσεις.

Σύμφωνα με έρευνα του Pew Research το 2024, την οποία επικαλείται το BBC, το 26% των Γερμανών ανδρών έχει θετική άποψη για το AfD, έναντι μόλις 11% των γυναικών. Μάλιστα, το ποσοστό αυτό στους άνδρες έχει αυξηθεί κατά 10 μονάδες από το 2022, καταγράφοντας μια σαφή μετατόπιση προς τα δεξιά.

Στις Ευρωεκλογές του 2024, σύμφωνα με τα exit polls στη Γερμανία, το ποσοστό των νέων κάτω των 24 ετών (ανδρών και γυναικών) που ψήφισε AfD ανήλθε στο 16%, σημειώνοντας αύξηση 11 μονάδων σε σχέση με το 2019.

Η άνοδος της ακροδεξιάς έρχεται σε μια περίοδο έντονης ανησυχίας και άγχους για τη νέα γενιά. Έρευνα του Γερμανικού Ινστιτούτου Γενεαλογικής Έρευνας -σε δείγμα 1000 Γερμανών ηλικίας 16 έως 25 ετών- κατέγραψε ότι οι υψηλότεροι δείκτες άγχους εντοπίζονται στους νέους που αυτοτοποθετούνται στην άκρα δεξιά, ενώ οι χαμηλότεροι μεταξύ όσων δηλώνουν ότι ανήκουν στο κέντρο του πολιτικού φάσματος.

Οι γυναίκες εμφανίζονται πιο ανήσυχες για τα δικαιώματά τους και εκείνα των μειονοτήτων, ενώ οι άνδρες τείνουν να επικεντρώνονται σε συντηρητικές αξίες που δεν βασίζονται τόσο σε ζητήματα δικαιωμάτων.

Ο Δρ Rüdiger Maas, από το γερμανικό think tank Institute for Generational Research, επισημαίνει ότι τα κόμματα της αριστεράς εστιάζουν συχνά σε θέματα όπως ο φεμινισμός, η ισότητα και τα δικαιώματα των γυναικών. «Συνολικά, οι άνδρες δεν βλέπουν τον εαυτό τους σε αυτά τα θέματα, γι’ αυτό έχουν την τάση να ψηφίζουν πιο δεξιά», δηλώνει.

Ωστόσο, η άνοδος των σκληρών, λαϊκιστικών δεξιών κομμάτων δεν αφορά μόνο τη Γερμανία, καθώς αντίστοιχη εικόνα καταγράφεται σε χώρες όπως η Γαλλία, η Αυστρία, η Ολλανδία, η Πολωνία, η Ισπανία και η Ιταλία.

Σύμφωνα με τον Δρα Abou-Chadi, καθηγητή Ευρωπαϊκής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, ο οποίος ανέλυσε στοιχεία από την έρευνα των Ευρωεκλογών 2024, «το 60% των νέων ανδρών κάτω των 30 ετών θα σκεφτόταν να ψηφίσει ακροδεξιά κόμματα στις χώρες της Ε.Ε., ποσοστό σημαντικά υψηλότερο από αυτό των γυναικών».

Η κυριαρχία του AfD στο TikTok

Εκτός από το φύλο, τη μετανάστευση και τα οικονομικά ζητήματα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης παίζουν και εκείνα τον δικό τους ρόλο. Πλατφόρμες, όπως το TikTok, επιτρέπουν στις πολιτικές ομάδες να παρακάμπτουν τα κύρια, παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης, τα οποία η ακροδεξιά θεωρεί εχθρικά.

Σύμφωνα με τον Mauritius Dorn από το Institute for Strategic Dialogue (ISD), η AfD «κυριαρχεί» στο TikTok σε σύγκριση με τα υπόλοιπα γερμανικά κόμματα. Ο επίσημος κοινοβουλευτικός της λογαριασμός έχει 539.000 ακολούθους, έναντι μόλις 158.000 του SPD, που είναι το κόμμα με τις περισσότερες έδρες στη γερμανική Βουλή.

Όμως, δεν είναι μόνο οι επίσημοι λογαριασμοί που ενισχύουν την απήχηση της AfD. «Ένας σημαντικός αριθμός ανεπίσημων fan accounts συμβάλλει επίσης στη διάδοση του περιεχομένου του κόμματος», σημειώνει ο Dorn.

Μέσω ενός πειράματος με 10 διαφορετικά accounts βασισμένα σε διαφορετικά προφίλ χρηστών, οι ερευνητές του ISD διαπίστωσαν ότι «οι χρήστες που βρίσκονται πιο κοντά στην ακροδεξιά βλέπουν μεγάλο όγκο περιεχομένου του AfD, ενώ όσοι ανήκουν στον αριστερό χώρο εκτίθενται σε πιο πολυσυλλεκτικό πολιτικό περιεχόμενο».

Από την πλευρά της, η TikTok έχει δηλώσει πως δεν κάνει διαχωρισμό μεταξύ δεξιάς, αριστεράς ή κέντρου και ότι εργάζεται για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης.

Ωστόσο, σύμφωνα με τον Dorn, τα υπόλοιπα κόμματα αντιλήφθηκαν πολύ αργά τη δυναμική της πλατφόρμας, με αποτέλεσμα να προσπαθούν τώρα να καλύψουν το χαμένο έδαφος.

Ένα από τα νέα πρόσωπα της διαδικτυακής προπαγάνδας της AfD είναι η Celina Brychcy, μια 25χρονη influencer στο TikTok με 167.000 ακόλουθους, εκ των οποίων το 53% είναι άνδρες και το 76% ηλικίας 18-35 ετών. Αν και το περιεχόμενό της περιλαμβάνει κυρίως βίντεο με χορό, lifestyle και τάσεις, προωθεί παράλληλα και φιλο-AfD μηνύματα, κερδίζοντας μεγάλη απήχηση στους νέους.

Η Brychcy λέει ότι δεν βγάζει χρήματα από την προώθηση του AfD, αλλά το κάνει επειδή πιστεύει στον αγώνα και θέλει να «περάσει ένα μήνυμα».

Στα πολιτικά της ιδεώδη περιλαμβάνονται η επιθυμία επιστροφής της στρατιωτικής θητείας, η μεγαλύτερη υποστήριξη για τις μητέρες που θέλουν ή πρέπει να μείνουν στο σπίτι και οι αυστηρότεροι έλεγχοι στα σύνορα. «Υπάρχουν ορισμένοι άνθρωποι που απλώς δεν ταιριάζουν με εμάς τους Γερμανούς», πρόσθεσε, επιμένοντας ωστόσο πως δεν έχει «τίποτα εναντίον των ξένων».

Η «αντίσταση» στην αντιστροφή ρόλων

Ανάμεσα σε όσα βρίσκουν την Celina Brychcy αντίθετη είναι και η «αντιστροφή των ρόλων», όσον αφορά το ντύσιμο ανδρών και γυναικών, στηρίζοντας παραδοσιακές αντιλήψεις για τη βιολογική ταυτότητα των φύλων.

Η αντίδραση απέναντι στη λεγόμενη «έμφυλη ιδεολογία» αποτελεί έναν ακόμη παράγοντα που τροφοδοτεί τη στροφή των νέων προς την ακροδεξιά, όπως εξηγεί ο Tarik Abou-Chadi, καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Παρόμοια συμπεράσματα καταγράφει και το Γερμανικό Ινστιτούτο Γενεαλογικής Έρευνας.

Σε σχετική έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε άτομα που θα ψηφίσουν για πρώτη φορά, ζητήθηκε από τους ερωτηθέντες να εκφράσουν τη γνώμη τους για την LGBTQ+ τάση, χρησιμοποιώντας τη γερμανική λέξη «übertrieben» – που σημαίνει «υπερβολική» ή «ακραία». Οι ψηφοφόροι που συμφώνησαν περισσότερο με αυτήν τη δήλωση ήταν όσοι σχεδίαζαν να στηρίξουν το AfD.

Όταν η Brychcy ρωτήθηκε για το αν αυτές οι απόψεις θεωρούνται οπισθοδρομικές, απάντησε ότι «βιολογικά μιλώντας, είμαστε άνδρες και γυναίκες» και πιστεύει ότι το ντύσιμο θα πρέπει να αντανακλά αυτόν τον διαχωρισμό.

Η ίδια, σύμφωνα με το BBC, παραδέχεται ότι έχει χάσει φίλους εξαιτίας των πολιτικών της απόψεων, αλλά πλέον συναναστρέφεται κυρίως άτομα με παρόμοιες πεποιθήσεις.

Όσο για εκείνους που θεωρούν το AfD ως ένα επικίνδυνο πολιτικό μόρφωμα, η Brychcy διαφωνεί, λέγοντας ότι πρόκειται για ένα κόμμα που προσφέρει «γνήσια, ριζοσπαστική αλλαγή».

Σε ερώτηση για το αν αυτοπροσδιορίζεται ως ακροδεξιά, απαντά ξεκάθαρα: «Σε συγκεκριμένα ζητήματα, όπως ο έλεγχος των συνόρων και το έγκλημα, ναι, απολύτως».

Η τοποθέτησή της είναι χαρακτηριστική, καθώς οι περισσότεροι υποστηρικτές της AfD αποφεύγουν να υιοθετήσουν τον όρο «ακροδεξιά», μεταξύ αυτών και η επικεφαλής του κόμματος Alice Weidel, η οποία επιμένει ότι η AfD είναι ένα «συντηρητικό, φιλελεύθερο» κίνημα.

Με τις φρικαλεότητες των Ναζί να ανήκουν όλο και πιο πολύ στο παρελθόν, μία νέα γενιά στη Γερμανία έχει μεγαλώσει θεωρώντας το AfD ως κομμάτι του πολιτικού τοπίου – είτε μέσα από τηλεοπτικές συζητήσεις είτε στη Bundestag, όπου το κόμμα απέκτησε για πρώτη φορά έδρες το 2017.

Ο καθηγητής Tarik Abou-Chadi εκτιμά ότι η ακροδεξιά έχει πλέον «κανονικοποιηθεί» σε τέτοιο βαθμό που «δεν φαίνεται πια τόσο ακραία».

Όλα αυτά μάλιστα, ενώ το κόμμα βρίσκεται συνεχώς αντιμέτωπο με σκάνδαλα. Ο Björn Höcke, μία από τις πιο ακραίες φιγούρες της AfD, καταδικάστηκε δύο φορές την περασμένη χρονιά επειδή χρησιμοποίησε ναζιστικό σύνθημα, αν και ο ίδιος ισχυρίστηκε ότι δεν το έκανε εν γνώσει του.

Σε τρεις γερμανικές πολιτείες, συμπεριλαμβανομένης της Σαξονίας, το AfD έχει χαρακτηριστεί επισήμως ως «ακροδεξιά εξτρεμιστική οργάνωση» από τις αρχές, μια κατηγορία που το κόμμα προσπάθησε ανεπιτυχώς να αμφισβητήσει στα δικαστήρια.

Σύμφωνα με έκθεση της εγχώριας υπηρεσίας πληροφοριών της Σαξονίας που δημοσιεύτηκε πέρυσι, ο αριθμός των «ακροδεξιών εξτρεμιστών» στην περιοχή έχει φτάσει σε νέο ιστορικό υψηλό, με τα στοιχεία να καταγράφονται από το 2015.

Η ψήφος στο AfD δεν είναι ψήφος διαμαρτυρίας

Με την ασφάλεια, τα σύνορα και την εγκληματικότητα των μεταναστών να αποτελούν τους βασικούς πυλώνες της ατζέντας του AfD, η «Εναλλακτική για τη Γερμανία» προωθεί τώρα την «παλιννόστηση» (remigration), έναν όρο – κλειδί της ευρωπαϊκής ακροδεξιάς που παραπέμπει σε μαζικές απελάσεις.

Μιλώντας με ανθρώπους στη Γερμανία, γίνεται σαφές ότι η υποστήριξη προς το AfD δεν μπορεί να ερμηνευθεί απλώς ως ψήφος διαμαρτυρίας, ακόμα κι αν υπάρχει έντονη απογοήτευση από τα κόμματα που κυβέρνησαν παραδοσιακά τη χώρα. Οι Celina, Dominic και Nick – και πολλοί άλλοι – δεν βλέπουν την AfD ως μία αντίδραση, αλλά ως τη δύναμη που μπορεί να φέρει ριζική αλλαγή στη Γερμανία.

Παρότι τα υπόλοιπα κόμματα εξακολουθούν να αποκλείουν οποιαδήποτε κυβερνητική συνεργασία με το AfD, τον Ιανουάριο καταγράφηκε ένα σημαντικό πολιτικό προηγούμενο: Για πρώτη φορά, μη δεσμευτική πρόταση εγκρίθηκε στη γερμανική Βουλή χάρη στις ψήφους του AfD.

«Μόλις τα mainstream κόμματα αρχίσουν να εγκαταλείπουν το ‘τείχος προστασίας’ απέναντι στην ακροδεξιά, αυτή θα αρχίσει να κανιβαλίζει τη συντηρητική παράταξη», τονίζει ο καθηγητής Tarik Abou-Chadi.

Και προσθέτει: «Είναι πολύ πιθανό ότι σε πολλές – αν όχι στις περισσότερες – ευρωπαϊκές χώρες, τα ακροδεξιά κόμματα θα είναι η κύρια δύναμη της δεξιάς. Ήδη σε κάποιες περιπτώσεις, αυτό συμβαίνει».

Τα κόμματα όπως το AfD έχουν επενδύσει στρατηγικά στην «κανονικοποίηση» της εικόνας τους, επιδιώκοντας να γίνουν αποδεκτά από το ευρύ κοινό, αναφέρει το BBC.

Αν και πολλοί στη Γερμανία και την Ευρώπη εξακολουθούν να βλέπουν την ακροδεξιά ως εξτρεμιστική και αντιδημοκρατική δύναμη, είναι φανερό ότι η προσπάθειά της να εμφανιστεί ως μια συνηθισμένη πολιτική επιλογή αποδίδει καρπούς – ειδικά στις νεότερες γενιές.

Mε πληροφορίες από BBC