Αρχαιολόγοι ανακάλυψαν έναν θησαυρό αρχαίων πήλινων μαριονετών σε αρχαιολογικό χώρο στο Ελ Σαλβαδόρ, που είναι ηλικίας περίπου 2.400 ετών και πρόκειται να ρίξουν άπλετο φως στην αρχαία μεσοαμερικανική κοινωνία.

Τα αντικείμενα αυτά βρέθηκαν από τον Jan Szymański και την Gabriela Prejs, δύο αρχαιολόγους από το Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας, πάνω σε μια ερειπωμένη πυραμίδα στην τοποθεσία San Isidro. Όπως γράφουν σε μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Antiquity, τα ειδώλια είναι γνωστά ως Bolinas: Πρόκειται για σπάνια αντικείμενα που μοιάζουν με μαριονέτες και έχουν βρεθεί και σε άλλες αρχαίες τοποθεσίες της Κεντρικής Αμερικής, όπως η πρώιμη τοποθεσία των Μάγια Tak'alik Ab'aj στη Γουατεμάλα.

Όλα τα Bolinas που ανακαλύφθηκαν πρόσφατα έχουν ανοιχτό στόμα. Οι μικρότερες μαριονέτες έχουν μήκος 10 και 18 εκατοστά, ενώ οι άλλες τρεις έχουν ύψος περίπου ένα μέτρο. Αυτές οι μεγαλύτερες φιγούρες έχουν αποσπώμενα κεφάλια και μικρές τρύπες στο λαιμό και το κρανίο τους. Όπως γράφουν οι ερευνητές, αυτό επιτρέπει «να περάσει ένας σπάγκος μέσα από το λαιμό και να δεθεί στην κορυφή του κεφαλιού».

Οι εντυπωσιακές μαριονέτες υποδηλώνουν ότι οι ιθαγενείς στο σημερινό Ελ Σαλβαδόρ έκαναν τελετουργίες που συνδέονταν περισσότερο με τον υπόλοιπο πολιτισμό της Κεντρικής Αμερικής

«Ανατριχιαστικά λόγω των ζωντανών εκφράσεών τους»

«Είναι ηθοποιοί από πηλό», λέει ο Szymański. «Όταν τα κρατάς στο χέρι σου, μερικές φορές φαίνονται ακόμα και ανατριχιαστικά λόγω των ζωντανών εκφράσεών τους», ανάλογα με τη γωνία από την οποία τα βλέπει κανείς. «Μετατοπίζεις το βλέμμα σου έστω και λίγο και φαίνεται σαν: «Ουφ, αυτό το πράγμα παραλίγο να κουνηθεί»».

Σε σύγκριση με τις γειτονικές χώρες, η προκολομβιανή ιστορία του Ελ Σαλβαδόρ είναι ελάχιστα κατανοητή. Οι ανασκαφές αποτελούν πρόκληση λόγω της μεγάλης πληθυσμιακής πυκνότητας της χώρας και οι ηφαιστειακές εκρήξεις κατά τη διάρκεια χιλιάδων ετών έχουν καταστρέψει και θάψει κατά πολύ τους αρχαιολογικούς χώρους.

«Πολύ λίγα είναι γνωστά για την ταυτότητα και την εθνογλωσσική ένταξη των δημιουργών των αρχαίων οικισμών που προϋπήρχαν της άφιξης των Ευρωπαίων στις αρχές του 16ου αιώνα», αναφέρει ο Szymański στην ανακοίνωση. «Αυτό επιδεινώνεται όσο πιο πίσω στο χρόνο κοιτάμε».

Η τοποθεσία San Isidro είναι ένα σύμπλεγμα κυρίως πήλινων κατασκευών που χτίστηκε από μια άγνωστη ομάδα και παραμένει σε μεγάλο βαθμό ανεξερεύνητη. Οι ερευνητές βρήκαν τα Bolinas ενώ έσκαβαν στην κορυφή της μεγαλύτερης πυραμιδοειδούς δομής του χώρου. Μέσω της χρονολόγησης με άνθρακα, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα πέντε ειδώλια κατασκευάστηκαν μεταξύ 410 και 380 π.Χ.

Οι πέντε κεραμικές φιγούρες φέρουν εκφράσεις που φαίνεται να αλλάζουν ανάλογα με την κατεύθυνση από την οποία τις βλέπει κανείς

«Το εύρημα αυτό είναι μόλις το δεύτερο τέτοιο σύνολο που βρέθηκε επί τόπου και το πρώτο που περιλαμβάνει ανδρική φιγούρα», αναφέρει ο Szymański στην ανακοίνωση. Η ανδρική κούκλα φέρει κάτι που φαίνεται να είναι τατουάζ στο πρόσωπο, ενώ οι άλλες τέσσερις είναι γυναίκες.

Τις τελετουργίες στο Ελ Σαλβαδόρ «φωτίζουν» οι μαριονέτες

Οι ερευνητές πιστεύουν ότι αυτά τα ευέλικτα Bolinas θα μπορούσαν να έχουν χρησιμοποιηθεί κατά τη διάρκεια «τελετουργιών που θα περιλάμβαναν αναπαράσταση κάποιων πραγματικών γεγονότων ή μυθικών γεγονότων», λέει ο Szymański στην Francesca Benson του IFL Science.

«Στη μεσοαμερικανική σκέψη, η οποία είναι ακόμη και σήμερα ορατή, το να αναδημιουργείς κάτι ήταν σαν να το δημιουργείς στην πραγματικότητα», προσθέτει. «Έτσι, αν ένας ηγεμόνας αποφάσιζε να παραγγείλει ένα γλυπτό του εαυτού του, ουσιαστικά κλωνοποιούσε τον εαυτό του, επιτρέποντας στον εαυτό του να επιβλέπει τον λαό του ακόμη και όταν έλειπε».

Η ιδέα ότι τα αντικείμενα αυτά είναι μαριονέτες είναι «σούπερ προκλητική», όπως λέει στο Science η Julia Guernsey, ιστορικός τέχνης της Μεσοαμερικής στο Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Όστιν, η οποία δεν συμμετείχε στην έρευνα. Τέτοια ειδώλια που θα μπορούσαν να «μιλήσουν» κατά τη διάρκεια παραστάσεων μπορεί να ρίξουν φως στο «ποιανού οι φωνές είχαν σημασία σε αυτή την εποχή της αρχόμενης γραφής και της αναδυόμενης πολιτικής εξουσίας».

Τέτοια ειδώλια έχουν βρεθεί στη Γουατεμάλα και αλλού στο Ελ Σαλβαδόρ, ενώ τα μενταγιόν από νεφρίτη που ανακαλύφθηκαν σε κοντινή απόσταση μοιάζουν με παρόμοια αντικείμενα που ανακαλύφθηκαν στη σημερινή Νικαράγουα, τον Παναμά και την Κόστα Ρίκα, σύμφωνα με την ανακοίνωση. Ως εκ τούτου, οι αρχαίοι κάτοικοι του San Isidro μπορεί να είχαν σχέση με μακρινούς λαούς.

«Η ανακάλυψη αυτή αντικρούει την επικρατούσα αντίληψη για την πολιτιστική καθυστέρηση ή την απομόνωση του Ελ Σαλβαδόρ κατά την αρχαιότητα», προσθέτει ο Szymański. «Αποκαλύπτει την ύπαρξη ζωντανών και εκτεταμένων κοινοτήτων ικανών να ανταλλάσσουν ιδέες με αξιοσημείωτα μακρινά μέρη».


ΠΗΓΗ