Φωτογραφίες: Γιώργος Χριστοφόρου

Όταν αναφερόμαστε σε καταφύγια εκτάκτου ανάγκης (ίσως) οι πρώτες εικόνες που έρχονται στο μυαλό μας είναι μεγάλοι υπόγειοι χώροι με βαριές μεταλλικές πόρτες και παράθυρα. Χώροι που διαθέτουν μικρά επίσης μεταλλικά κρεβάτια ή ακόμη και καρέκλες, για να μείνει κάποιος όσο χρειαστεί. Πρόκειται για εικόνες που είδαμε στην τηλεόραση ή στο διαδίκτυο από γειτονικές μας χώρες, οι οποίες διαθέτουν ένα τεράστιο σύστημα υπόγειων καταφυγίων. Τι συμβαίνει όμως στην Κύπρο; Μπορούν οι πολίτες να αισθάνονται ασφάλεια σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης;

Οι απορίες αυτές υπήρχαν στο μυαλό μας εδώ και μήνες, λόγω της σοβαρής κρίσης στη Μέση Ανατολή και του πολέμου στη Γάζα, αλλά και πιο πρόσφατα όταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έδωσε οδηγίες προς τους πολίτες να ετοιμάσουν ένα κιτ επιβίωσης διαρκείας 72 ωρών. Έτσι, εξ αφορμής των πιο πάνω συμβάντων επικοινωνήσαμε με το γραφείο της Πολιτικής Άμυνας με σκοπό να ξεναγηθούμε σε ένα από τα μεγαλύτερα καταφύγια εκτάκτου ανάγκης που βρίσκονται στην επαρχία Λευκωσίας, ώστε να διαπιστώσουμε εάν αυτά που κατά καιρούς δημοσιεύονταν με εικόνες από καταφύγια που μετατρέπονταν σε χώρους στάθμευσης ή σε αποθήκες ήταν πραγματικές.

Ένα πρωινό συναντηθήκαμε με τον εκπρόσωπο Τύπου της Πολιτικής Άμυνας, Παναγιώτη Λιασίδη και την αναπληρώτρια Τύπου Πολιτικής Άμυνας, Χαρά Λαζάρου, στην είσοδο των γραφείων της γενικής διοίκησης της υπηρεσίας, στη Λακατάμια. Οι δύο μάς ξενάγησαν στον υπόγειο χώρο του κτηρίου, εκεί όπου στεγάζεται καταφύγιο χωρητικότητας 700 ατόμων.

Πέραν από τη μεγάλη μεταλλική πόρτα στην είσοδο και τα σκαλιά εξόδου, το υπόγειο θυμίζει περισσότερο χώρο στάθμευσης παρά καταφύγιο, ωστόσο, γι’ αυτό υπάρχει εξήγηση. Όπως μας εξήγησε ο κ. Λιασίδης, αυτό συμβαίνει σχεδόν σε όλα τα δημόσια καταφύγια που υπάρχουν στο νησί μας. Στην ουσία η Πολιτική Άμυνα υπογράφει σχετική συμφωνία με ιδιώτες, η οποία προνοεί όπως χρησιμοποιούν τους χώρους των καταφυγίων όπως οι ίδιοι επιθυμούν (π.χ. χώρος στάθμευσης ή αποθήκη), όμως, σε περίπτωση εκτάκτου ανάγκης θα κληθούν να εκκενώσουν τον χώρο και να τον παραδώσουν στην Πολιτική Άμυνα εντός 24 ωρών. Σε περίπτωση που χρειαστεί, η υπηρεσία μπορεί να προχωρήσει σε επίταξη χώρων για να γίνουν καταφύγια.

Σημειώνεται πως η Κύπρος διαθέτει 2,200 καταφύγια. Τα δημόσια και τα κοινά καταφύγια –που συνήθως βρίσκονται στον υπόγειο χώρο πολυκατοικιών ή άλλων κτιρίων– είναι δηλωμένα στην Πολιτική Άμυνα ως χώροι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως καταφύγια. Επίσης, όπως μάς λέχθηκε, σε περίπτωση που πολίτες διαθέτουν υπόγειο χώρο στην οικία τους θα ήταν καλύτερο να παραμείνουν εκεί από το να προστρέξουν σε κάποιο κοντινό καταφύγιο. Ο λόγος για τον οποίο τα καταφύγια στην Κύπρο διαφέρουν από τα καταφύγια άλλων χωρών, είναι διότι πρόκειται ουσιαστικά για χώρους προσωρινής παραμονής, δηλαδή οι πολίτες θα καταφύγουν εκεί μόνο για κάποιες ώρες – κάτι που δεν χρειάστηκε να γίνει στη χώρα μας εδώ και 50 χρόνια, δηλαδή από τα τραγικά γεγονότα της εισβολής του 1974.

Τα καταφύγια στην ουσία μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο σε περίπτωση πολεμικής σύρραξης. Ως εκ τούτου δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε περιπτώσεις σεισμού, πυρκαγιών ή πλημμυρών. «Αυτό είναι κάτι που πρέπει να αποσαφηνιστεί. Σε έκτακτες περιπτώσεις φυσικών καταστροφών οι πολίτες θα πρέπει να ακολουθούν τα μέτρα αυτοπροστασίας, τα οποία δημοσιεύονται μέσα από ανακοινώσεις της Πολιτικής Άμυνας στα ΜΜΕ και υπάρχουν, επίσης, αναρτημένα στην επίσημη σελίδα της υπηρεσίας. Η χρήση των καταφυγίων προνοείται μόνο κατά τη διάρκεια πολεμικών συρράξεων», εξήγησε ο κ. Λιασίδης.

Το κιτ επιβίωσης

Εάν και εφόσον χρειαστεί οι πολίτες να μεταβούν σε κάποιο καταφύγιο θα πρέπει να έχουν μαζί τους τα απαραίτητα. Δηλαδή θα πρέπει να ετοιμάσουν το δικό τους κουτί επιβίωσης, στο οποίο θα τοποθετήσουν μπουκαλάκια νερό, μη ευπαθή τρόφιμα (πχ. μπισκότα), φανάρι, φορητό ραδιόφωνο, πολυεργαλείο, σημαντικά έγγραφα, προσωπικά είδη περιποίησης (π.χ. χαρτί υγείας) και άλλα. Το κιτ επιβίωσης υπάρχει αναλυτικά εδώ.

Το Κέντρο Ελέγχου Επιχειρήσεων

Η ξενάγησή μας συνεχίστηκε στον πάνω όροφο της γενικής διοίκησης της Πολιτικής Άμυνας, εκεί όπου στεγάζονται τα γραφεία, αλλά και το Κέντρο Ελέγχου Επιχειρήσεων. Ένα από τα πιο σημαντικά κέντρα που διαθέτει ο κρατικός μηχανισμός για αξιολόγηση κινδύνων εκτάκτων καταστάσεων, αλλά και οργάνωσης παροχής πιθανής βοήθειας σε άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ.

Το κέντρο λειτουργεί όλο το 24ωρο και είναι συνδεδεμένο με το ευρωπαϊκό σύστημα πολιτικής προστασίας. Στον χώρο υπάρχουν τέσσερις μεγάλες οθόνες. Η μία είναι συντονισμένη με τα διεθνή μέσα ενημέρωσης ώστε να ενημερώνονται οι λειτουργοί για πιθανά έκτακτα περιστατικά που συμβαίνουν σε άλλα κράτη. Από άλλη οθόνη δίνεται η δυνατότητα στους λειτουργούς να παρακολουθούν τις σεισμικές δονήσεις που σημειώνονται ανά τον κόσμο, ενώ η τρίτη οθόνη είναι συνδεδεμένη με το σύστημα ασφαλείας του κτηρίου. Από την τέταρτη οθόνη οι λειτουργοί ενημερώνονται σε αληθινό χρόνο από χάρτη για τα σημεία όπου υπάρχουν καταφύγια στην Κύπρο, καθώς επίσης και για τις τοποθεσίες που βρίσκονται τα υπηρεσιακά οχήματα σε περίπτωση που χρειαστεί η παρέμβασή τους σε ένα έκτακτο συμβάν.

Το Κέντρο Ελέγχου θεωρείται από τα πιο σημαντικά του κρατικού μηχανισμού μιας και από αυτό συντονίζονται όλες οι διαδικασίες για εμπλοκή των υπηρεσιών σε έκτακτα περιστατικά που σημειώνονται σε άλλες χώρες, αλλά και το αντίθετο. Το πιο πρόσφατο περιστατικό ήταν όταν το περσινό καλοκαίρι, ζητήθηκε βοήθεια από την Ελλάδα για να σταλθούν αεροπλάνα κατάσβεσης για τη μεγάλη πυρκαγιά στην Άλασσα.

Στον χώρο υπάρχει και σύστημα ελέγχου ραδιενέργειας, αλλά και χάρτης με τα σημεία όπου βρίσκονται οι σειρήνες στην Κύπρο. Από εκεί, με χειροκίνητο μέσο, ενεργοποιούνται οι 174 σειρήνες στις μαύρες επετείους, ενώ δίπλα υπάρχει ένα μικρόφωνο από το οποίο μπορεί να μεταδοθεί κάποιο μήνυμα, ανάλογα με το περιστατικό. Όπως μας εξήγησαν οι λειτουργοί του Κέντρου, στο σύστημα αυτό υπάρχουν 12 ηχογραφημένα μηνύματα, τα οποία ευτυχώς δεν χρειάστηκε ποτέ να μεταδοθούν.

Είδαμε, επίσης, και το σύστημα ασυρμάτων, από το οποίο επικοινωνούν μεταξύ τους οι υπηρεσίες τους κράτους σε περίπτωση κρίσεων.

Είμαστε σε ετοιμότητα;

Η Πολιτική Άμυνα διαθέτει σήμερα περίπου 800 εθελοντές. Στον αριθμό αυτό συμπεριλαμβάνονται οι εθελοντές-διασώστες και το μόνιμο προσωπικό της υπηρεσίας. Πρόκειται για έναν μεγάλο αριθμό που, ωστόσο, οι αρμόδιοι επιθυμούν να αυξηθεί μέσα από την περαιτέρω γνωστοποίηση του ρόλου και τρόπου, με τον οποίο συμβάλει η Πολιτική Άμυνα στην ασφάλεια των πολιτών, όπως επίσης και της ανάδειξης της σημαντικότητας του εθελοντισμού. Παράλληλα, η υπηρεσία εστιάζει περισσότερο μέσα από διάφορες δράσεις, ώστε να αναπτυχθεί η κουλτούρα αυτοπροστασίας.

Πριν ολοκληρώσουμε την ξενάγηση ρωτήσαμε αν θεωρούν ότι η Πολιτική Άμυνα προσφέρει όσα χρειάζεται ένας πολίτης για να νιώθει ασφάλεια σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. «Είμαστε σε ένα καλό σημείο, όμως υπάρχουν σημεία βελτίωσης. Γίνονται συνεχώς προσπάθειες, μέσα και από τις διαδικασίες εγκατάστασης του νέου συστήματος 112, την αναδιοργάνωση του συστήματος Πολιτικής Προστασίας της Κύπρου, αλλά και την εγκατάσταση συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης που θα αποστέλλει μήνυμα έκτακτης ανάγκης στα κινητά των πολιτών. Όταν γίνουν και αυτά θα είμαστε σε ακόμη καλύτερο επίπεδο, ωστόσο, το κράτος διαθέτει μεγάλο αριθμό σχεδίων για το πώς θα πρέπει να λειτουργήσει σε κάθε κίνδυνο που έχουμε να αντιμετωπίσουμε, σε συνεργασία πάντοτε με όλες τις συναρμόδιες ουσιώδεις υπηρεσίες του κράτους», είπε ο κ. Λιασίδης.