Τεχνητό ανθρώπινο DNA από το μηδέν έχουν ξεκινήσει να δημιουργούν επιστήμονες στο Κέμπριτζ.

Πρόκειται για ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα επιστημονικά εγχειρήματα των τελευταίων δεκαετιών καθώς αφορά στη δημιουργία των δομικών στοιχείων της ανθρώπινης ζωής από το μηδέν - κάτι που δεν έχει γίνει ποτέ ως σήμερα.

Η έρευνα είχε μέχρι σήμερα αντιμετωπιστεί ως ταμπού, εξαιτίας ανησυχιών ότι θα μπορούσε να οδηγήσει στη δημιουργία «σχεδιασμένων μωρών» ή να προκαλέσει απρόβλεπτες αλλαγές για τις μελλοντικές γενιές.

Πλέον, όμως, το Wellcome Trust, το μεγαλύτερο ιατρικό φιλανθρωπικό ίδρυμα στον κόσμο, ενέκρινε αρχική χρηματοδότηση ύψους 10 εκατομμυρίων λιρών για την εκκίνηση του έργου. Όπως δηλώνει, η πρωτοβουλία έχει τη δυνατότητα «να κάνει περισσότερο καλό παρά κακό», συμβάλλοντας στην επιτάχυνση θεραπειών για πολλές ανίατες ασθένειες.

Ο Δρ Τζούλιαν Σέιλ, του Εργαστηρίου Μοριακής Βιολογίας του MRC στο Κέιμπριτζ και μέλος της ερευνητικής ομάδας, δήλωσε στο BBC News ότι το εγχείρημα αποτελεί το «επόμενο γιγάντιο άλμα στη βιολογία». «Ο ουρανός είναι το όριο. Εξετάζουμε θεραπείες που θα βελτιώσουν τη ζωή των ανθρώπων καθώς μεγαλώνουν, που θα οδηγήσουν σε πιο υγιή γήρανση με λιγότερες ασθένειες. Επιδιώκουμε να χρησιμοποιήσουμε αυτήν την προσέγγιση για να δημιουργήσουμε ανθεκτικά στις ασθένειες κύτταρα που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για να ανασυστήσουμε τα κατεστραμμένα όργανα, για παράδειγμα στο ήπαρ και την καρδιά, ακόμη και στο ανοσοποιητικό σύστημα», είπε.

Ωστόσο, η πρωτοβουλία έχει ήδη προκαλέσει έντονες αντιδράσεις, καθώς επικριτές προειδοποιούν ότι μπορεί να ανοίξει τον δρόμο για αδίστακτους επιστήμονες που θα επιχειρήσουν να δημιουργήσουν γενετικά «βελτιωμένους» ανθρώπους. Ο Δρ Πατ Τόμας, διευθυντής της ομάδας εκστρατείας Beyond GM, δήλωσε: «Μας αρέσει να πιστεύουμε ότι όλοι οι επιστήμονες είναι εκεί για να κάνουν το καλό, αλλά η επιστήμη μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί για να κάνει κακό και σε ενδεχόμενο πόλεμο».

Η χαρτογράφηση του ανθρώπινου DNA και τα επόμενα βήματα

Οι λεπτομέρειες του έργου αποκαλύφθηκαν στο BBC News με αφορμή την 25η επέτειο από την ολοκλήρωση του Προγράμματος Ανθρώπινου Γονιδιώματος - της ιστορικής επιστημονικής προσπάθειας που χαρτογράφησε τη δομή του ανθρώπινου DNA και χρηματοδοτήθηκε επίσης σε μεγάλο βαθμό από το Wellcome Trust.

Κάθε κύτταρο του ανθρώπινου σώματος περιέχει DNA, το μόριο που φέρει τις γενετικές πληροφορίες. Το DNA αποτελείται από τέσσερα βασικά «δομικά στοιχεία» - A, G, C και T - τα οποία επαναλαμβάνονται σε συνδυασμούς, κωδικοποιώντας όλα όσα μας κάνουν αυτό που είμαστε.

Το Πρόγραμμα Ανθρώπινου Γονιδιώματος έδωσε τη δυνατότητα στους επιστήμονες να «διαβάσουν» αυτόν τον γενετικό κώδικα. Το νέο έργο, με τίτλο Synthetic Human Genome Project, φιλοδοξεί να κάνει το επόμενο βήμα: να κατασκευάσει εξ αρχής κομμάτια DNA – και ίσως στο μέλλον ολόκληρα ανθρώπινα γονιδιώματα.

Τεχνητό DNA: Οι στόχοι των επιστημόνων και η «συνθετική ζωή»

Πρώτος στόχος των επιστημόνων είναι να καταφέρουν τη συνθετική δημιουργία ολοένα και μεγαλύτερων τμημάτων ανθρώπινου DNA, με απώτερο σκοπό την κατασκευή ενός πλήρους ανθρώπινου χρωμοσώματος, που φέρει τα γονίδια που είναι υπεύθυνα για την ανάπτυξη, επιδιόρθωση και διατήρηση του οργανισμού.

Αυτά τα συνθετικά τμήματα θα χρησιμοποιηθούν για τη μελέτη της λειτουργίας του DNA, με στόχο την κατανόηση και αντιμετώπιση γενετικών ασθενειών.

Όπως εξηγεί ο καθηγητής Μάθιου Χερλς, διευθυντής του Ινστιτούτου Wellcome Sanger: «Η κατασκευή DNA από την αρχή μας επιτρέπει να δοκιμάσουμε πώς λειτουργεί πραγματικά το DNA και να δοκιμάσουμε νέες θεωρίες, γιατί προς το παρόν μπορούμε να το κάνουμε αυτό μόνο τροποποιώντας το DNA σε DNA που υπάρχει ήδη σε ζωντανά συστήματα».

Σημειώνεται ότι το έργο θα περιοριστεί σε εργαστηριακά περιβάλλοντα (δοκιμαστικοί σωλήνες και πιάτα Petri) και δεν θα υπάρξει προσπάθεια δημιουργίας συνθετικής ζωής. Ωστόσο, η τεχνολογία παρέχει στους επιστήμονες άνευ προηγουμένου έλεγχο σε βασικά στοιχεία της ανθρώπινης βιολογίας.

Και παρόλο που το έργο στοχεύει σε ιατρικά οφέλη, τίποτα δεν εγγυάται ότι η τεχνολογία δεν θα χρησιμοποιηθεί και για αμφιλεγόμενους ή καταστροφικούς σκοπούς. Όπως υπογραμμίζει ο καθηγητής Μπιλ Έρνσο, διεθνούς φήμης γενετιστής στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, που έχει σχεδιάσει μεθόδους δημιουργίας τεχνητών ανθρώπινων χρωμοσωμάτων: «Το τζίνι βγήκε από το μπουκάλι», δήλωσε στο BBC News. «Θα μπορούσαμε να έχουμε ένα σύνολο περιορισμών τώρα, αλλά αν ένας οργανισμός που έχει πρόσβαση σε κατάλληλα μηχανήματα αποφάσιζε να αρχίσει να συνθέτει οτιδήποτε, δεν νομίζω ότι θα μπορούσαμε να τον σταματήσουμε».

Η Δρ Τόμας, από την Beyond GM, εκφράζει ανησυχίες για το πώς η τεχνολογία αυτή θα εμπορευματοποιηθεί από φαρμακευτικές εταιρείες και ιδιώτες: «Αν καταφέρουμε να δημιουργήσουμε συνθετικά μέρη του σώματος ή ακόμα και συνθετικούς ανθρώπους, τότε ποιος τα κατέχει; Και ποιος κατέχει τα δεδομένα από αυτές τις δημιουργίες;».

Απέναντι σε αυτές τις ανησυχίες, το Wellcome Trust δηλώνει ότι έλαβε υπόψη όλα τα ηθικά διλήμματα προτού προχωρήσει στη χρηματοδότηση. Όπως εξηγεί ο Δρ Τομ Κόλινς: «Αναρωτηθήκαμε ποιο ήταν το κόστος της αδράνειας», δήλωσε στο BBC News. «Αυτή η τεχνολογία θα αναπτυχθεί κάποια μέρα, οπότε κάνοντάς την τώρα προσπαθούμε τουλάχιστον να την κάνουμε με όσο το δυνατόν πιο υπεύθυνο τρόπο και να αντιμετωπίσουμε τα ηθικά και δεοντολογικά ζητήματα με τον πιο άμεσο τρόπο».

Για τον σκοπό αυτό, προβλέπεται η λειτουργία παράλληλου προγράμματος κοινωνικών επιστημών, με επικεφαλής την καθηγήτρια κοινωνιολογίας Τζόι Ζανγκ από το Πανεπιστήμιο του Κεντ: «Θέλουμε να λάβουμε τις απόψεις ειδικών, κοινωνικών επιστημόνων και ιδιαίτερα του κοινού σχετικά με το πώς σχετίζονται με την τεχνολογία και πώς μπορεί να τους είναι ωφέλιμο και, το σημαντικότερο, ποιες ερωτήσεις και ανησυχίες έχουν», είπε.

ΠΗΓΗ: LIFO (Με πληροφορίες από BBC)