Από το Ξυνιστέρι μέχρι το Μαραθεύτικο, οι κυπριακές ποικιλίες κρασιού έχουν χρώμα, άρωμα και ιστορία που αξίζει να ανακαλύψεις.

Η ραχοκοκαλιά του κυπριακού αμπελώνα

Η Κύπρος αποτελεί έναν από τους αρχαιότερους οινοπαραγωγικούς τόπους στον κόσμο. Μέχρι και τη δεκαετία του 1960, ο κυπριακός αμπελώνας χαρακτηριζόταν από την απόλυτη κυριαρχία δύο ποικιλιών: του Μαύρου και του Ξυνιστεριού. Οι δύο αυτές ποικιλίες κάλυπταν σχεδόν το σύνολο των καλλιεργειών — το Μαύρο περίπου το 80% και το Ξυνιστέρι το 20%.

Δίπλα τους συνυπήρχαν και άλλες γηγενείς ποικιλίες, λιγότερο διαδεδομένες αλλά ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες, όπως το Όφθαλμο, το Μαραθεύτικο, το Σπούρτικο, το Γιαννούδι, η Μαλάγα και η Πρωμάρα.

Η σύγχρονη εικόνα

Η εισαγωγή νέων ποικιλιών και η αναβίωση παλαιών, οδήγησαν στη μείωση της κυριαρχίας του Μαύρου και του Ξυνιστεριού, τα οποία σήμερα καταλαμβάνουν περίπου το 60% και το 15% αντίστοιχα. Ωστόσο, παραμένουν θεμέλιοι λίθοι της κυπριακής οινοπαραγωγής και αποτελούν τη βάση για Οίνους Ελεγχόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ), ιδίως σε περιοχές όπως τα Κρασοχώρια Λεμεσού, η Πιτσιλιά, το Βουνί Παναγιάς – Αμπελίτης και η Λαόνα Ακάμα.

Οι σημαντικότερες γηγενείς ποικιλίες

Μαύρο

Η κυρίαρχη ερυθρή ποικιλία του κυπριακού αμπελώνα. Προσαρμόζεται σε ποικιλία εδαφών και υψομέτρων, αλλά είναι ευαίσθητη στη βοτρύτιδα. Παράγει ισορροπημένους οίνους χαμηλής οξύτητας, οι οποίοι, με προσεγμένη οινοποίηση, μπορούν να αποκτήσουν πιο έντονο χρώμα, άρωμα και δυνατότητα παλαίωσης 2-3 ετών. Αποτελεί βασικό συστατικό της ιστορικής Κουμανδαρίας.

Ξυνιστέρι

Η κυρίαρχη λευκή ποικιλία. Ζωηρή και γόνιμη, ανθεκτική στη στάχτη, ευδοκιμεί σε ξηρά, ασβεστώδη εδάφη. Δίνει κρασιά ανοιχτόχρωμα, με ήπια αρώματα και χαμηλή οξύτητα, γεγονός που απαιτεί πρώιμο τρύγο. Το Ξυνιστέρι είναι επίσης βασικό συστατικό της Κουμανδαρίας.

Μαραθεύτικο

Θεωρείται η ποιοτικά ανώτερη ερυθρή γηγενής ποικιλία. Η καλλιέργειά του είναι περιορισμένη λόγω της έντονης ανθόρροιας, αλλά όταν οι συνθήκες είναι ευνοϊκές παράγει οίνους πλούσιους σε χρώμα και σώμα, με χαρακτηριστικά αρώματα κόκκινων φρούτων. Οι οίνοι ΠΟΠ από Μαραθεύτικο απαιτούν παλαίωση τουλάχιστον έξι μηνών σε δρύινα βαρέλια.

Σπούρτικο

Μικρότερης διάδοσης λευκή ποικιλία με φρεσκάδα και αρωματικό χαρακτήρα, που ταιριάζει ιδανικά με τη μεσογειακή γαστρονομία.

Όφθαλμο

Ερυθρή ποικιλία με ιδιαίτερο ποικιλιακό άρωμα, συχνά με νότες βασιλικού ή δάφνης. Δίνει οίνους ικανοποιητικού χρώματος, ιδίως σε ξηρές συνθήκες.

Μαλάγα (Μοσχάτο Αλεξανδρείας)

Αρωματική λευκή ποικιλία που χρησιμοποιείται κυρίως για γλυκούς ή ημίγλυκους οίνους, αλλά και για την αρωματική ενίσχυση ξηρών λευκών.

Πρωμάρα

Λευκή ποικιλία η οποία παράγει αρωματικό οίνο. Τα δείγματα που συλλέγονται προέρχονται από τους αμπελώνες του Ομόδους και της Κυπερούντας. Η ποικιλία που είναι γνωστή ως Μπαστάρτικο και βρίσκεται στην περιοχή της Παναγίας είναι πανομοιότυπη με αυτήν της Πρωμάρας. Το τσαμπί της ποικιλίας αυτής είναι μεσαίου μεγέθους, κωνικό, και αρκετά συμπαγές και τα σταφύλια της μικρά, ωοειδή και πρασινοκίτρινα.

Η σημασία της διατήρησης

Οι γηγενείς ποικιλίες της Κύπρου δεν αποτελούν μόνο μέρος της οινολογικής παράδοσης του νησιού, αλλά και της πολιτιστικής του ταυτότητας. Η ανάδειξή τους συμβάλλει στην ενίσχυση της τοπικής οικονομίας, στη διατήρηση της βιοποικιλότητας και στην προώθηση ενός μοναδικού προϊόντος που δεν μπορεί να αναπαραχθεί αλλού.

Στο ποτήρι, η κάθε γουλιά είναι ένα ταξίδι στον χρόνο και στον τόπο — από τις πλαγιές της Πιτσιλιάς μέχρι τις ακτές της Λαόνας.

Το άρθρο αποτελεί μέρος του προγράμματος «Μάθε για την ΚΑΠ – Μια Συμπεριληπτική ΚΑΠ», το οποίο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και στοχεύει στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών – και ιδιαίτερα των νέων – γύρω από την Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) και τη σημασία της για ένα βιώσιμο και ανθεκτικό αγροδιατροφικό σύστημα στην Ευρώπη.

Μάθε περισσότερα για την ΚΑΠ εδώ:

https://learnaboutcap.com/

https://www.facebook.com/LearnAboutCap

https://www.instagram.com/learnaboutcap/

https://x.com/learnaboutcap