Κάποια πράγματα δεν μπορεί κανείς λογικός άνθρωπος να τα εξηγήσει, να δικαιολογήσει ότι συμβαίνουν εν έτει 2015, την ίδια περίοδο μάλιστα που μαθαίνουμε ότι ενδεχομένως και να υπάρχει εξωγήινη ζωή.

Πρώτα η Εκκλησία της Ελλάδος και με αφορμή την καθιέρωση από τον ΟΗΕ της 21ης Ιουνίου ως «Παγκόσμια Ημέρα Γιόγκα», προχωρεί στον αφορισμό της γιόγκα, λέγοντάς μας «εσφαλμένα νομίζετε ότι πρόκειται για ‘είδος γυμναστικής’», ενώ λίγους μήνες μετά η Εκκλησία της Κύπρου αφορίζει έναν θεολόγο (τον πρώτο Κύπριο πολίτη μετά το 1931 και τον Τεύκρο Ανθία), καθώς η συμπεριφορά του, λέει, «ήταν αήθης και άκρως προκλητική».

 

Οι συνέπειες του αφορισμού Πιτσιλλίδη

Εκτός από τον αδιαμφησβήτητο στιγματισμό του από ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας, πλέον ο Ανδρέας Πιτσιλλίδης δεν μπορεί να συμμετάσχει σε ΚΑΝΕΝΑ μυστήριο της εκκλησίας. Δεν μπορεί να λάβει Θεία Κοινωνία, δεν μπορεί να λάβει μέρος σε βάφτιση και σε Χρίσμα (Άγιο Μύρο), δεν μπορεί να εξομολογηθεί, δεν μπορεί να λάβει το Ιερό Ευχέλαιο, δεν μπορεί να παντρευτεί και δεν μπορεί… να γίνει ιερέας. Μπορεί όμως να μπαίνει στην εκκλησία και να παρακολουθεί τη λειτουργία -κανείς δεν έχει το δικαίωμα να του στερήσει την είσοδο. Αν θέλει τώρα να γίνει αναίρεση της απόφασης της Ιεράς Συνόδου, θα πρέπει, όπως μας ενημερώνουν οι Ιεράρχες, ο κ. Πιτσιλλίδης να «ανανήψει και να αποκηρύξει τις πλάνες και τις κακοδοξίες του και να ζητήσει το έλεος του Θεού».

 

Η «ευπρεπώς» γραμμένη ανακοίνωση της Ιεράς Συνόδου

Ο αφορισμός συνοδεύτηκε από μια ανακοίνωση γραμμένη στο πολυτονικό σύστημα, κάτι που αυτομάτως της δίνει μια άλλη -πιο κυριλέ- υπόσταση, αφού και η Εκκλησία της Κύπρου είναι προφανώς όπως η γυναίκα του Καίσαρα, όπου εκτός από το ότι είναι τίμια, πρέπει κιόλας να φαίνεται τίμια -πάνω απ’ όλα η εικόνα:

Ὕστερα ἀπὸ συστηματικὴ καὶ εἰς βάθος μελέτη τῶν θέσεων τοῦ κ. Πιτσιλλίδη ὅπως αὐτὲς ἐκφράστηκαν ἀπὸ τὸν ἴδιο καὶ μὲ βάση τὴ δήλωση ὅτι δὲν ἀρνεῖται καὶ δὲν ἀλλάζει τίποτε ἀπ’ ὅσα κατὰ καιροὺς δημόσια ἐδήλωσε, ἡ Ἐπιτροπὴ κατέληξε στὸ συμπέρασμα ὅτι οἱ θέσεις του καὶ τὸ ἦθος του εἶναι σαφῶς ἀντίθετα πρὸς τὶς θέσεις καὶ τὸ ἦθος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Ὑπάρχουν στὶς θέσεις του κακοδοξίες, ἐσκεμμένες παρερμηνεῖες, διφορούμενες ἑρμηνεῖες καὶ ἀπαξιωτικὸς τρόπος ἀναφορᾶς σὲ πολλὰ θέματα, ὅπως στὰ θέματα: τῶν ἐκτρώσεων, τῆς Ἐξομολόγησης, τῆς Θείας Εὐχαριστίας, τῆς Ὁμοφυλοφιλίας καὶ ἄλλων. Ἡ συμπεριφορὰ τοῦ κ. Πιτσιλλίδη ἦταν ἀήθης καὶ ἄκρως προκλητική.

Οι αφορισμένοι σε Κύπρο και Ελλάδα

Πριν από τον Πιτσιλλίδη, ο τελευταίος που αφορίστηκε στο νησί ήταν ο ποιητής Τεύκρος Ανθίας ο οποίος θεωρήθηκε βλάσφημος για το έργο του «Δευτέρα Παρουσία», ενώ μαζί του αφορίστηκαν οι Π. Παπαλοΐζου και Π. Χριστοδούλου που τον στήριξαν. Αυτό έγινε το 1931, επειδή ο Ανθίας, σαρκάζοντας τη θεία πρόνοια μέσα από το έργο του, σκοτώνει τον Θεό στις συνειδήσεις των ανθρώπων. Η απόφαση θεωρήθηκε τόσο ντροπιαστική για τα χρονικά της Εκκλησίας της Κύπρου, που τα πρακτικά της επίμαχης συνόδου έχουν εξαφανιστεί: σύμφωνα με δημοσιεύματα του Τύπου, δεν υπάρχουν στα αρχεία της Αρχιεπισκοπής, παραπέμποντας στο μυστήριο του αφορισμού ή μη του Νίκου Καζαντζάκη. Σε ότι αφορά στον Έλληνα ποιητή, πολεμήθηκε σκληρά από την εκκλησία, κατηγορήθηκε ως ιερόσυλος και τα έργα του θεωρήθηκαν προσβολή για τα χρηστά ήθη. Στον «Τελευταίο πειρασμό» ο συγγραφέας παρουσίαζε το Χριστό με ανθρώπινες αδυναμίες, ενώ στο  έργο του «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται»  έδειχνε τις αμαρτωλές αδυναμίες των ιερέων. Ο «Καπετάν Μιχάλης» χαρακτηρίστηκε «αντιχριστιανικόν και αντιεθνικόν έργον», που εξευτελίζει τα ιερά και τα όσια του έθνους καθώς και τον αγώνα του κρητικού λαού.... Παρόλο που λόγω της λογικής παρέμβασης του τότε Πατριάρχη Αθηναγόρα, ο συγγραφέας «σώθηκε» τελικά από τον αφορισμό και μαζί σώθηκε και η εκκλησία, εντούτοις κάποιοι πείσμωσαν τόσο πολύ σε βαθμό που όταν πέθανε ο Καζαντζάκης δεν έστελναν παπά να τελέσει τη νεκρώσιμη ακολουθία -είναι αυτό μίσος ή δεν είναι;-, κάτι που έγινε τελικά την τελευταία στιγμή και με την παρέμβαση τρίτων, πιο λογικά σκεπτόμενων. Αρνούνταν να κηδεύσουν τον άνθρωπο που είπε: «Μου δώσατε μια κατάρα, Άγιοι Πατέρες, σας δίνω μια ευχή: Σας εύχομαι να ‘ναι η συνείδησή σας τόσο καθαρή όσο η δική μου και να ‘στε τόσο ηθικοί και θρήσκοι όσο είμαι εγώ…». Στην πρώτη περίπτωση μιλάμε για ένα από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της κυπριακής λογοτεχνίας (ο Ανθίας έχει αναγνωριστεί ως τέτοιος), ενώ και ο Καζαντζάκης αναγνωρίζεται ως ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Έλληνες λογοτέχνες και ως ο περισσότερο μεταφρασμένος παγκοσμίως. Δυο σπουδαίοι και πνευματώδεις άνθρωποι των γραμμάτων που εξέφρασαν χωρίς φόβο και πάθος την άποψή τους (την όποια άποψή τους), μέσω μιας γραφής που εμπνέει πολύ κόσμο ως τις μέρες μας. Και η εκκλησία τους πολέμησε γι’ αυτό.

 

Και ο Πιτσιλλίδης την άποψή του εκφράζει

Ο αποκλεισμός του Πιτσιλλίδη και η φίμωσή του από την εκκλησία (ή για να ακριβολογούμε, από την ηγεσία της εκκλησίας) και κατ’ επέκταση ο προδιαγραφόμενος στιγματισμός του από ένα μεγάλο κομμάτι της εκκλησίας, συνεπάγεται αλήθεια κάτι περισσότερο από αδυναμία (αυτών που τον έστειλαν σε Ιερά Εξέταση) να αντιμετωπίσουν την αμφισβήτηση και την αντίθετη άποψη του Πιτσιλλίδη (και του κάθε Πιτσιλλίδη) για κάποια επιμέρους θέματα που τους/μας αφορούν; Αντί να μπούμε σε διάλογο, επιλέγουμε απλώς να επιβάλουμε με το «έτσι θέλω» τη δική μας… «μόνη και πραγματική αλήθεια», διαπομπεύοντας μάλιστα τους «αντιρρησίες». Στο κάτω-κάτω, η απόφαση για αφορισμό Πιτσιλλίδη στηρίχτηκε αποκλειστικά και μόνο στην ΚΑΘΑΡΑ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΚΡΙΣΗ των Ιεραρχών, μεταξύ αυτών και ενός Αρχιεπισκόπου που υποσχέθηκε να κάτσει στον θρόνο μόνο για 5 χρόνια, αλλά αθέτησε την υπόσχεσή του. Πόσο δημοκρατικό και δίκαιο είναι αυτό; Τι έκαναν οι Ιεράρχες με απλά λόγια; Έκαψαν την καλύβα τους να μη τους τρων’ οι ψύλλοι. Αυτό έκαναν. Όλοι. Και αυτοί που συμφώνησαν με την απόφαση και αυτοί που διαφώνησαν αλλά… στα κρυφά, από μέσα τους. Και παρόλο που οι λόγοι για τους οποίους αντιδρά σήμερα η εκκλησία είναι εντελώς διαφορετικοί από τους λόγους που αντέδρασε για τους Ανθία και Καζαντζάκη και παρόλο που τα μεγέθη είναι σαφέστατα ανόμοια και δεν συγκρίνονται, αυτό σε καμιά περίπτωση δεν αφαιρεί καθόλου από το σοβαρό της κατάστασης. Αλήθεια, πως και που βρίσκει το δίκαιο του ένας άνθρωπος που αφορίζεται στις μέρες μας για όλους τους λάθος λόγους;

Η προτομή του Τεύκρου Ανθία, από τον Λεωνίδα Σπανό, στον Δημοτικό Κήπο Λάρνακας

 

«Φοβάστε μήπως σαλευτούν οι θρησκευτικές πεποιθήσεις του κόσμου;»

«Παντού η Τέχνη είν’ ελεύθερη. (…) Ας πούμε πως έχετε τη δύναμη... να καταστρέφετε τον Ανθία και το έργο του, που είχε την τραγική τύχη να εκφράσει ελεύθερα μια γνώμη, που πήρε τον χαρακτήρα κοινού μυστικού -νομίζετε πως έχετε κάθε λόγο να το κάμετε; Για να το κάμετε, πάει να πει πως φοβάστε μήπως σαλευτούν οι θρησκευτικές πεποιθήσεις του κόσμου από το διάβασμα του βιβλίου. Μα για να σαλευτούν σημαίνει πως δεν είναι στέρεα θεμελιωμένες είτε γιατί ο κόσμος που πιστεύει σ’ αυτήν τη θρησκεία δεν μπήκε στο νόημά της, είτε γιατί η ιδεολογία της έπαψε πια να εξυπηρετεί την κοινωνία. Αν είν’ έτσι, γιατί δεν φροντίζετε να τες στηρίξετε ευχαριστώντας τον Ανθία που σας το υποδεικνύει; (…) Το θρησκευτικό μας σύστημα μούχλιασε ύστερας από τόσους αιώνες ακινησίας κι αναερισμού, δεν εξυπηρετεί καθόλου την ομαδική ψυχική της ανάταση στο ανώτερο νόημα της ζωής. Έμεινε χαρακωμένο στον παθολογικό φανατισμό σας και πέθανε, γιατί καθετί που δεν εξελίσσεται πεθαίνει, πολιτικό, κοινωνικό, θρησκευτικό σύστημα κι αν είναι. Η κοινωνία δεν διαπνέεται πια από την ανθρώπινη πνοή του Χριστού -της φωτεινότερης αυτής προσωπικότητας μέσα στους ιδρυτές θρησκειών- σε αιώνες που οι ζητιάνοι κι οι αλήτες θεωρούνται ασχήμια στην αισθητική του δρόμου».

Μόλις διάβασες απόσπασμα από την ανοικτή επιστολή που είχε γράψει προς τον Αρχιεπίσκοπο και τους μητροπολίτες, τον Φεβρουάριο του 1931, ο Προκόπης Παπαλοΐζου (ο ένας εκ των δύο που αφορίστηκαν πακέτο με τον Ανθία), ψέγοντάς τους για την κριτική που ασκούσαν στη «Δευτέρα Παρουσία» του Ανθία. Πόσο εύστοχα τα όσα λέει και πόσο επίκαιρη η επιστολή!