Ο Διευθυντής του Τμήματος Δασών Τάκης Τσιντίδη, σε μια προσπάθεια να ενημερώσει τον κόσμο, αλλά και να τον καθησυχάσει σχετικά με το τι μέλλει γενέσθαι με την αναδάσωση και την αποκατάσταση των καμένων εκτάσεων, ετοίμασε ένα ενδιαφέρον άρθρο, στο οποίο καταγράφει και αναλύει τις εργασίες αποκατάστασης οι οποίες αναμένεται να υλοποιηθούν μέσα στους επόμενους μήνες.

«Η ενημέρωση αυτή είναι αναγκαία αφενός, για να καθησυχαστούν όσοι ανησυχούν ότι δεν θα γίνει τίποτα ή θα εφαρμοστούν λανθασμένες πρακτικές και αφετέρου, γιατί έχουν ειπωθεί διάφορα πάνω στο θέμα από γνώστες αλλά και από μη ειδικούς. Σε ένα μικρό ποσοστό, περίπου 10%, τα πεύκα δεν καταστράφηκαν όπου κυρίως η πυρκαγιά ήταν έρπουσα και έκαψε μόνο την παρεδαφιαία βλάστηση, όχι όμως τα δέντρα. Επίσης, αρκετά διάσπαρτα δέντρα έχουν σωθεί, ενώ αντίθετα πολλές εκτάσεις όπου η πυρκαγιά είχε μεγάλη ένταση (μέτωπα που ανέβαιναν στο βουνό) αποτεφρώθηκαν εντελώς. 

Πρόκειται για μια πολύ μεγάλη έκταση για τα δεδομένα της Κύπρου καθώς είναι η τρίτη μεγαλύτερη δασική πυρκαγιά των τελευταίων 20 χρόνων και η δεύτερη μετά του Σαϊτά, όπου θα γίνουν έργα αποκατάστασης πέραν των αναβαθμίδων που γινόντουσαν παλιότερα. Πριν από το 2007, όταν καιγόταν ένα δάσος κατασκευάζονταν κρατόνια τα οποία σπέρνονταν ή φυτεύονταν. Από το 2007 αυτή η πρακτική έχει εγκαταλειφθεί παντελώς και στην Κύπρο.

 

Η βλάστηση στην περιοχή αποτελείτο κυρίως από πεύκα (Pinus brutia) σε ολόκληρη την υψομετρική ζώνη της πυρκαγιάς 450 – 1250 m, στα πιο χαμηλά υψόμετρα χωρίς υπόροφο παρά μόνο ξυσταριές, και στα μεγαλύτερα υψόμετρα (πάνω από 700 m) με υπόροφο Λατζιάς και λίγη Αντρουκλιά. Στα μικρότερα υψόμετρα μεταξύ των πεύκων απαντά η Μοσφιλιά ενώ όσο ανεβαίνουμε αρχίζουν να φαίνονται Αγριοτρεμιθιές που δεν είναι όμως ιδιαίτερα κοινές. Στα ανοίγματα των μεγαλύτερων υψομέτρων υπάρχει και το Ρούδι. 

Στα ποτάμια απαντά ο Πλάτανος και κατά τόπους ο Σκλέδρος. Η βλάστηση ήταν εξ ολοκλήρου φυσική, με εξαίρεση κάποια σημεία στο Καρτερούνι όπου είχαν φυτευτεί Ευκάλυπτοι και Πεύκα ήμερα, ενώ πιο ψηλά ήταν φυτεμένα ένας αριθμός Κέδρων.

Η αποκατάσταση

Σύμφωνα με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου αμέσως μετά την κατάσβεση, το Τμήμα Δασών θα πρέπει να ετοιμάσει και να υποβάλει σε δύο μήνες σχέδιο αποκατάστασης της καμένης περιοχής. Ήδη κλιμάκιο του Τμήματος ετοιμάζει το σχέδιο που θα είναι έτοιμο πριν από το τέλος Ιουλίου 2016. Εν τω μεταξύ, οι εργασίες αποκατάστασης άρχισαν στις 11 Ιουλίου με αντιδιαβρωτικά και αντιπλημμυρικά έργα.

 

Οι εργασίες αποκατάστασης περιλαμβάνουν τα εξής:

(α) διάθεση καμένου ξύλου,

(β) αντιδιαβρωτικά και αντιπλημμυρικά έργα,

(γ) αναδάσωση / αναγέννηση του δάσους,

(δ) διαχείριση άλλων στοιχείων της βιοποικιλότητας και άλλων σημαντικών στοιχείων.

 

Διάθεση ξύλου

Σημαντικές ποσότητες ξύλου θα διατεθούν ως τεχνική ξυλεία, αν και η ζήτηση είναι περιορισμένη λόγω της οικονομικής κρίσης. Μια πιο μεγάλη ποσότητα ξύλου θα πωληθεί ως καυσόξυλο με προτεραιότητα στους κατοίκους ορεινών περιοχών. Υπολογίζεται ότι η μισή ποσότητα ξύλου θα χρησιμοποιηθούν για κατασκευή αντιδιαβρωτικών έργων, ενώ κάποια δέντρα θα παραμείνουν ιστάμενα για τις ανάγκες της άγριας ζωής. 

Τονίζεται ότι όσα δέντρα δεν έχουν καεί ολοκληρωτικά, δηλαδή φέρουν έστω και λίγο πράσινο θα διατηρηθούν με την ελπίδα να επιβιώσουν. Η διάθεση ξύλου έχει ήδη αρχίσει και θα συνεχιστεί μέχρι τον επόμενο χρόνο τουλάχιστον.

 

Αντιδιαβρωτικά – αντιπλημμυρικά έργα

Ένας από τους πιο μεγάλους κινδύνους μετά από μια πυρκαγιά σε ορεινές δασικές περιοχές είναι η έντονη διάβρωση που δημιουργεί διάφορα προβλήματα στις χαμηλότερες περιοχές και οδηγεί σε υποβάθμιση της παραγωγικότητας του οικοσυστήματος.

 

Τα αντιδιαβρωτικά και αντιπλημμυρικά μέτρα περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:

Λιθοπλήρωτα συρματόπλεκτα κιβώτια (gabions) σε βαθιά ρέματα, φραγμάτια με κορμούς (κορμοφράγματα), πέτρες ή σανό σε ρέματα, ξερολιθιές κοντά σε δρόμους στην κατάληξη ρεματιών, κορμοδέματα σε πλαγιές, αυλάκια στις ισοϋψείς με πέτρες στην κάτω πλευρά πάνω στις πλαγιές και σε μικρά, αβαθή ρέματα, κάλυψη με φυτικές ίνες (mulching) – με τη χρήση του υδροσπορέα που χρησιμοποιείται στο Μεταλλείο Αμιάντου σε πλαγιές κοντά σε υφιστάμενους δρόμους, χρήση πολυμερών ουσιών σε πλαγιές (δοκιμαστικά σε μικρή έκταση). 

Τα πιο πάνω είναι συνήθη μέτρα που λαμβάνονται από όλες τις δασικές υπηρεσίες στην Ευρώπη, στις ΗΠΑ και στην Αυστραλία.

Αναδάσωση – Αναγέννηση του δάσους

Καταρχήν, πρέπει να αναφερθεί ότι όλα τα πλατύφυλλα είδη, δηλαδή ο Πλάτανος, ο Σκλέδρος, η Τρεμιθιά, η Λατζιά, η Αντρουκλιά, η Μοσφιλιά, Ρούδι κ.ά. έχουν την ικανότητα να αναβλαστάνουν μετά την πυρκαγιά και επομένως δεν χρειάζεται να γίνει οποιαδήποτε φύτευση για την επαναφορά τους. 

Μάλιστα τα φυτά που θα αναγεννηθούν, έχουν πιο γρήγορη και ζωηρή ανάπτυξη από οποιοδήποτε νέο φυτό. Το ίδιο ισχύει και για πιο μικρά φυτά την Ξυσταριά, τον Πτεροκέφαλο, την Αγριοτριανταφυλλιά, το Βάτο κ.ά.  

Επομένως, η προσοχή επικεντρώνεται στον Πεύκο, την Τραχεία πεύκη δηλαδή. Το είδος αυτό χαρακτηρίζεται ως πυρόφιλο, δηλαδή διαθέτει προσαρμογές που διασφαλίζουν τη φυσική του αναγέννηση μετά από μια πυρκαγιά. Ο μηχανισμός αυτός είναι εν ολίγοις η ικανότητά του να διατηρεί έναν αριθμό κώνων κλειστούς, με τα σπέρματα να περιμένουν να απελευθερωθούν, πράγμα που γίνεται αμέσως μετά από μια πυρκαγιά. 

Ο σπόρος που πέφτει στο έδαφος δίδει νέα φυτά τον χειμώνα από τα οποία πολλά επιβιώνουν χωρίς καμιά περιποίηση, για να αναπτυχθούν σταδιακά στο μελλοντικό πευκοδάσος. 

Επομένως, στη μεγαλύτερη έκταση θα αφήσουμε τη φύση να αναδασώσει την περιοχή από μόνη της υποβοηθώντας την με επιπρόσθετη σπορά, ιδιαίτερα σε θέσεις με μεγάλη ένταση πυρκαγιάς και με πολύ νεαρά πεύκα που δεν παράγουν σπέρματα. Το Τμήμα Δασών διαθέτει ικανά αποθέματα σπόρου με γνωστή προέλευση και γενετικά κατάλληλο. 

Σε κάποιες εκτάσεις, όπως πλατείες κατά μήκος κύριων δρόμων, στα Λημέρια πάνω από το Κούρδαλι και σε μερικά κρατόνια που προϋπήρχαν, θα γίνουν φυτεύσεις από τις 15 Οκτωβρίου και μετά. 

Τα είδη που θα χρησιμοποιηθούν είναι κυρίως Πεύκο και σε πολύ μικρότερο ποσοστό λίγα κέδρα, θάμνοι, χαρουπιές, λίγα κυπαρίσσια κ.ά. Τα φυτά που θα χρησιμοποιηθούν θα προέρχονται αποκλειστικά από τα φυτώρια του Τμήματος Δασών. Εκτιμάται ότι θα φυτευτούν γύρω στις 15.000 φυτά, ενδεχομένως και περισσότερα, από τις 15 Οκτωβρίου 2016 μέχρι τον Ιανουάριο 2017.

Βιοποικιλότητα

Ο αρμόδιος Κλάδος του Τμήματος Δασών έχει ήδη υποβάλει τις εισηγήσεις του για ένταξή τους στο Σχέδιο Αποκατάστασης και περιλαμβάνουν παρακολούθηση της αναβλάστησης του υποπληθυσμού του σπάνιου ενδημικού Κρόκου του Χάρτμαν που απαντά στην περιοχή Ροτσιά, τη διατήρηση δέντρων που έχουν καεί και φέρουν φωλιές αρπακτικών, την τοποθέτηση ποτίστρων και τεχνητών φωλιών για πουλιά και νυχτερίδες, τη δημιουργία θέσεων τροφής, την κατασκευή ξερολιθιών κ.ά. 

Ένα δέντρο δρυός που προστατευόταν δεν κάηκε και πιστεύεται ότι θα επιβιώσει, αφού ήδη έχει ποτιστεί από τοπικό προσωπικό.

 

Πόροι

Ακόμη δεν είναι γνωστές οι απαιτούμενες δαπάνες για τα πιο πάνω μέτρα, αλλά ήδη έχουν εξασφαλιστεί αρκετοί πόροι για το μεγαλύτερο μέρος των εργασιών που ξεπερνούν το μισό εκατομμύριο ευρώ, καθώς και πολλές δωρεές η μεγαλύτερη από τις οποίες φτάνει τις 200.000 ευρώ από διεθνή εταιρεία που εδρεύει στην Κύπρο. 

Το κύριο πρόβλημα είναι ο μικρός χρόνος μέσα στον οποίο θα πρέπει να ολοκληρωθούν τα αντιδιαβρωτικά / αντιπλημμυρικά έργα, δηλαδή πριν από τις πρώτες βροχές. Αυτό αντιμετωπίζεται με την πρόσληψη επιπρόσθετων εργατών από την περιοχή και με την προκήρυξη πολλών διαγωνισμών ώστε να εργάζονται πολλοί μικροεργολάβοι ταυτόχρονα.

 

Εθελοντισμός

Ο εθελοντισμός είναι καλοδεχούμενος, αλλά πρέπει να τονιστεί ότι αυτό που χρειαζόμαστε είναι πραγματικοί εθελοντές που θα ενταχθούν στα συνεργεία του Τμήματος Δασών και θα δουλεύουν 5-6 ώρες τουλάχιστον την ημέρα ή τις μέρες που θα έλθουν. Αυτό που δεν είναι επιθυμητό, είναι κάποιοι απλώς να έλθουν το Σαββατοκύριακο, να φυτέψουν 5-6 δέντρα σε ανοιγμένους λάκκους και μετά από τη φωτογράφηση να πάνε για φαγητό. 

Επίσης, η εθελοντική εργασία θα είναι πολύ πιο χρήσιμη τώρα που εκτελούνται τα αντιδιαβρωτικά έργα παρά στη φύτευση που θα αρχίσει τα μέσα Οκτωβρίου. 

Σε συνεννόηση του Τμήματος Δασών με άλλους φορείς έχει αποφασιστεί όπως οι εθελοντές καταγράφονται και συντονίζονται από την Επίτροπο Περιβάλλοντος, την Αναπτυξιακή Εταιρεία Τροόδους, τον Φιλοδασικό Σύνδεσμο Κύπρου και το Γραφείο του Επιτρόπου Εθελοντισμού και Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων.