Συνήθως, καπάκι μετά από μια συνέντευξη ανάβω τσιγάρο. Όχι ότι θεωρούμαι «σοβαρός» καπνιστής αλλά έτσι για τον χαβαλέ της υπόθεσης βγαίνω έξω για ένα μπρέικ. Αυτή τη φορά δεν το έκανα. Ούτε μπρέικ, ούτε τσιγάρο…

Χθες (19/11) ήταν η Παγκόσμια Μέρα της ΧΑΠ. Θυμήθηκα ένα mail που είχα λάβει πριν από κάποιες μέρες, όπου στην ουσία συναντούσα για πρώτη φορά τη συγκεκριμένη λέξη. Δεν μπορούσα να καταλάβω ποιών λέξεων ήταν τα αρχικά. Για ΤΑΠ είχα ακούσει ξανά, για ΦΑΠ το ίδιο, ενώ και το ΦΠΑ είναι κατά κάποιο τρόπο αρκετά κοντά. ΧΑΠ όμως;

Στην πορεία έμαθα ότι η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια είναι η τρίτη αιτία θανάτου παγκοσμίως (πρώτο σοκ), ότι οι μισοί ασθενείς με ΧΑΠ δεν γνωρίζουν ότι την έχουν (δεύτερο), ότι η βλάβη που προκαλείται στους πνεύμονες είναι μη αναστρέψιμη (τρίτο) και ότι η κύρια αιτία που την προκαλεί (για να μην πω η μοναδική) είναι το κάπνισμα. Αρχικά, πριν μιλήσω με τον γιατρό, του οποίου ρώτησα να μάθω το τηλέφωνο για μια συνέντευξη με αφορμή και την εκστρατεία ενημέρωσης της ΧΑΠ που τρέχει από 17 μέχρι 23 Νοεμβρίου -όχι, δεν γίναμε ξαφνικά ιατρικό portal-, δεν έδωσα και τόση σημασία.



Κάνοντας όμως μια σύντομη πλην όμως ουσιαστική κουβέντα με τον Δρ. Ανδρέα Ζαχαριάδη, Πνευμονολόγο και μέλος της Πνευμονολογικής Εταιρείας Κύπρου (photo) έστω κι αν ακόμα δεν έχω πατήσει τα 35 (θα μάθεις πιο κάτω γιατί τα 35 θεωρούνται κομβικό σημείο), έστω κι αν τις περισσότερες φορές είμαι ολίγον δύσπιστος ως προς τα λεγόμενα των γιατρών («κουσούρι» που είχα ανέκαθεν), ειλικρινά προβληματίστηκα πολύ κατά πόσο είναι «αναγκαίο» να καπνίζω -έστω και για σκοπούς «κοινωνικοποίησης».

 

Σκοπός μας δεν είναι να σπείρουμε τον πανικό παραθέτοντας κάποια στοιχεία, ενίοτε σοκαριστικά, αλλά να ενημερώσουμε και να προβληματίσουμε. Εξάλλου, ο καθένας από εμάς έχει το κριτήριο και μπορεί να υιοθετήσει ή να απορρίψει οτιδήποτε διαβάζει και επιπλέον να κρίνει τι είναι σημαντικό και τι όχι για την υγεία του.

 

Γιατρέ, τι είναι η ΧΑΠ;

Η ΧΑΠ είναι μια χρόνια πάθηση των πνευμόνων. ΧΑΠ σημαίνει βασικά ότι οι βρόγχοι, οι αεραγωγοί όπως λέμε στην ιατρική, οι σωλήνες που μεταφέρουν κάτω τον αέρα που αναπνέουμε για να μπει το οξυγόνο στον οργανισμό μας και να βγει το διοξείδιο, αυτοί οι βρόγχοι γίνονται πιο στενοί, παθαίνουν μια φλεγμονή, στενεύουν και με τον καιρό καταστρέφεται ο πνεύμονας.

Ποια τα σοβαρότερα αίτια που την προκαλούν;

Η αρρώστια προκαλείται κυρίως από την εισπνοή κάποιων ουσιών και κυρίως από το κάπνισμα. Το τσιγάρο είναι το αίτιο στο 85-90% των περιπτώσεων, ενώ για το άλλο 10% φταίνε άλλοι παράγοντες, όπως πχ η μόλυνση του περιβάλλοντος ή η εισπνοή καπνών από καυσόξυλα, κάρβουνα, σόμπες. Γενικά, είναι από εισπνοή βλαπτικών ουσιών ενώ υπάρχει και ένα μικρό ποσοστό στο οποίο η καταστροφή των πνευμόνων οφείλεται σε κληρονομικούς παράγοντες.

Όταν είχαμε κάνει και μια μελέτη εδώ στην Κύπρο, βρήκαμε ότι οι μισοί από αυτούς που είχαν την ΧΑΠ δεν το ήξεραν, αφού ενδεχομένως να ήταν ακόμα σε αρχικά στάδια.

Όντως η βλάβη που προκαλείται είναι μη αναστρέψιμη;

Η καταστροφή των βρόγχων είναι βλάβη μη αναστρέψιμη. Είναι σημαντικό να μη γίνει η αρχή, να μην αρχίσει η ζημιά. Αν κάποιος συνεχίζει να καπνίζει ή να εκτίθεται σε αυτούς τους παράγοντες που είπα προηγουμένως, η βλάβη θα συνεχίσει να προχωρά.

Πότε να ανησυχήσουμε; Ποια είναι τα συμπτώματα με τα οποία μπορούμε να αναγνωρίσουμε την ΧΑΠ;

Το δυστύχημα είναι ότι η ΧΑΠ δεν δίνει συμπτώματα από την αρχή. Πρέπει να προχωρήσει και να καταστρέψει ένα 50-60% των βρόγχων για να χτυπήσει το καμπανάκι. Όταν είχαμε κάνει και μια μελέτη εδώ στην Κύπρο και ψάξαμε ποια είναι τα στοιχεία στα κυπριακά δεδομένα -είναι από τις λίγες αρρώστιες για τις οποίες έχουμε επίσημα επιδημιολογικά στοιχεία στην Κύπρο-, βρήκαμε ότι οι μισοί από αυτούς που είχαν την ΧΑΠ δεν το ήξεραν, αφού ενδεχομένως να ήταν ακόμα σε αρχικά στάδια.

Συχνά βλέπουμε ότι οι περισσότεροι καπνιστές συνδέουν τον «τσιγαρόβηχα» με το κάπνισμα και αυτό είναι μεγάλη παγίδα.

Δηλαδή μας λέτε ότι όσοι καπνίζουμε θα πρέπει να το κόψουμε άμεσα.

Αυτό εξυπακούεται. Επιπλέον, όταν κάποιος καπνίζει και ειδικά αν είναι άνω των 35, πρέπει μια φορά τον χρόνο να κάνει προληπτικά την σπυρομέτρηση. Μια ειδική εξέταση που γίνεται από πνευμονολόγους και στην ουσία μέσω αυτής γίνεται η διάγνωση της ΧΑΠ, μετρώντας τον όγκο και τις ροές του αέρα που μπαίνει και βγαίνει από τους πνεύμονες. Ο λόγος που γίνεται η σπυρομέτρηση είναι γιατί με αυτό τον τρόπο μπορεί κάποιος να κάνει νωρίς τη διάγνωση, προτού καταστραφεί το 50-60% του πνεύμονα. Αν το προλάβεις σε αρχικά στάδια και εξηγήσεις σε κάποιον τι είναι η ΧΑΠ και τι μπορεί να πάθει, τότε πολύ πιο εύκολα μπορείς να τον πείσεις να κόψει το τσιγάρο.

 

Συχνά βλέπουμε ότι οι περισσότεροι καπνιστές συνδέουν τον «τσιγαρόβηχα» (όπως τον λένε) με το κάπνισμα. Αυτό είναι μεγάλη παγίδα, διότι η ΧΑΠ έχει κάποια συμπτώματα, από τα οποία το πιο συχνό είναι ακριβώς ο βήχας, που στην πορεία γίνεται ξηρόβηχας, μετά έρχονται τα φλέγματα, το επόμενο στάδιο είναι η κούραση σε σκάλες, σε ανήφορο, στο περπάτημα, ακόμα και στη διαδικασία του ντυσίματος ή και του μπάνιου.

Ισχύει ότι η ΧΑΠ είναι η τρίτη αιτία θανάτου παγκοσμίως;

Αυτή τη στιγμή που μιλάμε είναι η τέταρτη αιτία θανάτου και θα γίνει η τρίτη αιτία θανάτου μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια, αφού ακριβώς σήμερα πολλές περιπτώσεις φεύγουν χωρίς να διαγνωστούν. Πολλές φορές κάποιοι πάνε στον παθολόγο και τους λέει πως πρόκειται για κρύωμα, μετά από τρεις μήνες πάλι το ίδιο… Δεν είναι όλες οι εξάρσεις που παθαίνουν κάποιοι απλές ιώσεις ή κρυολογήματα. Μπορεί να πρόκειται για τις λεγόμενες εξάρσεις ή παροξύνσεις της ΧΑΠ. Επίσης, αν κάποιος έχει πολλές παροξύνσεις μέσα σε μια χρονιά, ο πνευμονολόγος θα πρέπει να τον κατατάξει σε πιο ψηλό στάδιο της νόσου και ως εκ τούτου θα παίρνει συνέχεια μια ειδική θεραπεία που θα τον κρατάει έτσι ώστε να μην παθαίνει αυτές τις παροξύνσεις.

Κάποιος ο οποίος έχει καπνίσει στη ζωή του συνολικά 100 τσιγάρα, δηλαδή πέντε πακέτα, θα πρέπει να κάνει σπυρομέτρηση.

Δεν υπάρχει καμιά θεραπεία;

Υπάρχει θεραπεία συμπτωματική. Υπάρχουν φάρμακα τα οποία βοηθούν τους αρρώστους να μην υποφέρουν από τα συμπτώματα και να βελτιώνουν κάπως την ποιότητα ζωής τους. Για κάθε στάδιο της ΧΑΠ υπάρχει συγκεκριμένη θεραπεία με βάση τις διεθνείς κατευθυντήριες γραμμές. Πολλοί δεν παίρνουν συστηματικά κάποια θεραπεία για να μειώνουν τις εξάρσεις μες στον χρόνο. Επίσης, κάποιες φορές οι εξάρσεις αποδίδονται λανθασμένα σε απλές ιώσεις και κρυολογήματα, ενώ ουσιαστικά στην περίπτωση ενός καπνιστή βρίσκεται από πίσω η ΧΑΠ, με τους γιατρούς να του λένε ‘είναι απλά μια βρογχίτιδα’. Αν ήταν το ήξεραν πως είναι η ΧΑΠ και δεν ανήκαν σε αυτό το 50% της υποδιάγνωσης, θα έπρεπε να λαμβάνουν θεραπεία. Οι βλάβες είναι μη αναστρέψιμες, από την αρχική τους φάση, αλλά αυτό που έχει σημασία είναι ότι όσο πιο νωρίς διαγνώσουμε τη νόσο, τόσο πιο νωρίς κι εμείς, επιθετικά, θα πάμε ως γιατροί να εφαρμόσουμε την θεραπεία αλλά και να πείσουμε τον ασθενή να αποφύγει τον παράγοντα που προκαλεί την ΧΑΠ. Επιπρόσθετα, να πω ότι τα άτομα που έχουν ΧΑΠ παρουσιάζουν πολύ συχνά ως επιπλοκή της ασθένειάς τους καρδιαγγειακά επεισόδια, δηλαδή έχουν αυξημένο κίνδυνο να πάθουν και εγκεφαλικά και καρδιαγγειακά προβλήματα.

Ποιοι πρέπει να ανησυχήσουν περισσότερο;

Κάποιος ο οποίος έχει καπνίσει στη ζωή του συνολικά 100 τσιγάρα, δηλαδή πέντε πακέτα, θα πρέπει να κάνει σπυρομέτρηση. Επίσης, πρέπει ανησυχήσει κάποιος που απλώς εκτίθεται σε αυτές τις ουσίες, είτε είναι το τσιγάρο είτε οι σκόνες και έχει συμπτώματα βήχα, λαχανιάσματος, δύσπνοιας, βγάζει φλέγματα, παθαίνει συχνά μες στον χρόνο δύο ή και περισσότερα επεισόδια που αποδίδονται σε οξεία βρογχίτιδα ή κρυολόγημα, αλλά και κάποιος που είχε ιστορικό στην οικογένεια με πνευμονοπάθειες. Επίσης, πολύ συχνά η ΧΑΠ συγχύζεται με το άσθμα, κυρίως λόγω λάθος διάγνωσης κάποιου γιατρού.

Το κάπνισμα λοιπόν είναι η σοβαρότερη αιτία του κακού...

Σίγουρα και όχι μόνο για την ΧΑΠ. Οι ασθενείς με ΧΑΠ έχουν επιπλέον και αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα. Έρευνες έδειξαν ότι οι ασθενείς με ΧΑΠ, σε σχέση με άτομα που δεν την είχαν, είχαν αυξημένη πιθανότητα να αναπτύξουν καρκίνο παρότι και οι δύο κάπνιζαν την ίδια ποσότητα τσιγάρων και αυτό έχει να κάνει μάλλον με την φλεγμονή που αναπτύσσεται στους βρόγχους και μέσω της οποίας κάποιες ουσίες που παράγονται εκεί περνάνε και στο αίμα μας.