«Πείτε μας, είναι μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας; Το βλέπουμε ότι είναι όμορφα, αλλά είναι πραγματικά έργα τέχνης;» ρωτούσαμε λίγο μετά το τέλος της μαραθώνιας παρουσίασης της ανασκαφής στην Αμφίπολη. Η απάντηση ήταν απόλυτη και σαφής «Είναι αριστουργήματα. Μοναδικές δημιουργίες αττικών εργαστηρίων».

 

Παρά τις αντιρρήσεις, τις ασάφειες, τις απορίες, τα ερωτήματα που περισσότερο φούντωσαν παρά ταϊστηκαν με στοιχεία στο ανασκαφικό οδοιπορικό για την Αμφίπολη που έκανε η Κατερίνα Περιστέρη μαζί με τον αρχιτέκτονα Δημήτρη Λεφαντζή και τον πολιτικό μηχανικό Δημήτρη Εγγλέζο, η αδιαμφισβήτητη διαπίστωση είναι πως πρόκειται για ένα μοναδικό στο κόσμο μνημείο. Δεν υπάρχει όμοιό του και αυτό είναι προφανές ακόμα και τώρα που δεν έχει αποκαλύψει κανένα μυστικό του. Εχει αποκαλύψει μόνο την ομορφιά του.

 

Μια ομορφιά που θα συνεχίσει να ξετυλίγεται όπως έγινε σαφές το περασμένο Σάββατο στην παρουσίαση στο υπουργείο Πολιτισμού. Οι ειδικοί εργάζονται εντατικά για να συναρμολογήσουν ή να επαναφέρουν στη ζωή παραστάσεις και εικόνες: Η Καρυάτιδα χωρίς πρόσωπο, το ψηφιδωτό με την αρπαγή της Περσεφόνης αλλά και τα φτερά της Σφίγγας θα συνεχίσουν να αποκαλύπτονται αν αποκτούν σώμα. Και να προκαλούν ακόμα και συγκίνηση στον θεατή τους.

 

Οι ψηφίδες της Αρπαγής της Περσεφόνης.

Με τις εικασίες για το πού οφείλεται η μεγάλη τρύπα στο κέντρο του ψηφιδωτού που αναπαριστά την αρπαγή της Περσεφόνης να συνεχίζονται (υπήρχε βωμός, έψαχναν κάτι οι τυμβωρύχοι κ.ο.κ.) η  ανασκαφέας Κατερίνα Περιστέρη αποκάλυψε πως έχουν βρεθεί αρκετές ψηφίδες. Εχουν καθαριστεί μελετηθεί και ήδη έχει αρχίσει η διαδικασία συναρμολόγησης, τοποθέτησής τους στη σωστή τους θέση. Το ψηφιδωτό θα αποκαλύψει κι άλλα μυστικά, αν και δεν είναι σαφές ακόμα σε ποια έκταση. Σημειώνεται ότι το ψηφιδωτό και δη η μπορντούρα του είναι ένα από τα στοιχεία που χρησιμοποιεί η ανασκαφική ομάδα για τη χρονολόγηση του μνημείου στο τελευταίο τέταρτο του 4ου αιώνα π.Χ.

 

Η Καρυάτιδα χωρίς πρόσωπο

Απέσπασαν το πρόσωπο της Καρυάτιδας οι τυμβωρύχοι; Όχι, δεν συνέβη αυτό, διαβεβαιώνει η Κατερίνα Περιστέρη και ο Δημήτρης Λεφαντζής. Η πτώση ενός δοκαριού έσπασε το πρόσωπο. Αν είχε αφαιρεθεί με καλέμι ή κάποιο άλλο εργαλείο θα υπήρχαν ρωγμές οριζόντιες στο γλυπτό. Προφανώς πέφτοντας το δοκάρι χτύπησε στο νεύρο του μαρμάρου και αφαίρεσε όλο το κομμάτι.

 

Όμως βρέθηκαν θραύσματα και κομμάτια του, συγκεντρώθηκαν, μελετώνται και θα ακολουθήσει μια προσπάθεια να ενταχθούν στο πρόσωπο, να συμπληρώσουν την εικόνα.

Οι Σφίγγες θα «πετάξουν»

Ηταν το πρώτο εύρημα που προκάλεσε δέος, και παγκόσμιο ενδιαφέρον και αγωνία: Οι Σφίγγες φύλακες στην είσοδο του μνημείο. Εκεί που είδαμε τον πρωθυπουργό να σκύβει με θαυμασμό. Η κυρία Περιστέρη εξήγησε πως έχουν βρεθεί πολλά θραύσματα των φτερών τα οποία ήδη γίνεται η συγκόλληση τους προκειμένου να δημιουργηθεί κατά το δυνατόν το ανάπτυγμα των φτερών (χωρίς να αποκλείεται πλήρης αποκατάσταση) και να συμπληρώσουν την ομορφιά και την τέχνη των Σφιγγών. Θυμίζουμε πως ύψος των αγαλμάτων είναι 1,45 μ ενώ στο σώμα τους που είναι  δουλεμένο με ψιλό ντισιλίδικο, αποτυπώνεται η πλαστικότητα και η υψηλή τέχνη των γλυπτών της εποχής.

 

Τα μυστικά που θα μας πουν οι ανθρώπινες μορφές

Και για το τέλος κρατήσαμε ένα εύρημα το οποίο ποτέ δεν είδαμε και αποκάλυψε ο ίδιος ο υπουργός Κώστας Τασούλας στην πρόσφατη επίσκεψή του στην Αμφίπολη: Τις παραστάσεις με τις ανθρώπινες μορφές στα επιστύλια, που εντοπίστηκαν πριν από περίπου δύο μήνες και μεταφέρθηκαν με μυστικότητα στο Μουσείο της Αμφίπολης (σημαίνοντας έναν τοπικό συναγερμό και φουντώνοντας φήμες πως εντοπίστηκαν επιγραφές). Γνωρίζουμε ότι πρόκειται για αχνές ανθρώπινες μορφές σε κόκκινο και μπλε χρώμα, χωρίς να αποκλείεται σύμφωνα με κάποιους αρχαιολόγους να «δείχνουν», να περιλαμβάνουν και τον νεκρό. Δυστυχώς επί του παρόντος δεν έχει καμία διαδικασία ανάδειξης και μελέτης, ούτε καν μια φωτογράφηση με ultraviolet για να μάθουμε περισσότερα στοιχεία για την παράσταση. Οταν αποκαλυφθεί όμως θα είναι σίγουρα ένα ακόμα δυνατό στοιχείο αφήγησης αυτού του μνημείου, του τάφου που μέχρι στιγμής μας μιλά με σύμβολα ομορφιάς, δέους και κύρους.