Η ανασκαφική έρευνα του 2014, έφερε νέα δεδομένα σχετικά με τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα της επιπαλαιολιθικής ορεινής κατασκήνωσης Βρέτσια/Άγιος Ιωάννης-Ρουδιάς στο Τρόοδος και την ακολουθία της λιθοτεχνίας της.
Για πρώτη φορά, συγκεντρώθηκε μια μεγάλη ποσότητα οστών ζώων που θα επιτρέψει τη μελέτη αρχαιοζωολογικών καταλοίπων που μέχρι σήμερα δεν ήταν δυνατή.
Σύμφωνα με το Τμήμα Αρχαιοτήτων, η σημασία της εγκατάστασης αυτής για την πρώιμη προϊστορία του νησιού έχει ήδη επισημανθεί από τη διεθνή βιβλιογραφία και έχει δημιουργήσει μια ενδιαφέρουσα δυναμική, στην οποία η συνεχιζόμενη επιτόπια έρευνα, αν και σύντομη κάθε φορά λόγω περιορισμένων οικονομικών δυνατοτήτων, προσπαθεί να ανταποκριθεί.
Η φετινή ανασκαφική έρευνα ολοκληρώθηκε με επιτυχία τον Νοέμβριο 2014 η πέμπτη ανασκαφική περίοδος στην ορεινή επιπαλαιολιθική κατασκήνωση Βρέτσια/Άγιος Ιωάννης -Ρουδιάς στο Τρόοδος, που διεξάγεται από το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, υπό τη διεύθυνση του Καθηγητή Νικόλαου Ευστρατίου, με τη συμμετοχή του μόνιμου συνεργάτη της έρευνας, αρχαιολόγου Δημήτρη Κυριάκου.
Οι στόχοι της έρευνας του 2014 ήταν η διερεύνηση της έκτασης της επιπαλαιολιθικής αυτής εγκατάστασης στον χώρο της αναβαθμίδας, κυρίως μέσα από την αποκάλυψη των κατασκευαστικών χαρακτηριστικών και της χρήσης της μεγάλης «λίθινης κατασκευής», η οποία είχε αρχίσει σταδιακά να αποκαλύπτεται τα τελευταία χρόνια σε σημαντικό τμήμα του χώρου, και η επιβεβαίωση της στρωματογραφίας της θέσης που ξεπερνά το 1.20 μ. και ιδιαίτερα της αρχαιολογίας των βαθύτερων επιχώσεών της που είχαν αποκαλυφθεί ήδη σε δυο τουλάχιστον ανασκαφικές τομές στη διάρκεια της ανασκαφής του 2013 και είχαν χρονολογηθεί με τη μέθοδο της οπτικής θερμοφωταύγειας (Optically Stimulated Luminescence) στην 11 η-10η χιλ. π.Χ..
Ο εντοπισμός μιας πρώιμης λιθοτεχνίας, ίσως για πρώτη φορά στην Κύπρο σε αδιατάρακτα στρώματα του πρώιμου Ολόκαινου, καταγράφει μια πολύπλευρη χρονολογική και πολιτισμική δυναμική που έπρεπε να ερευνηθεί και να επιβεβαιωθεί στα βασικά της χαρακτηριστικά. Τα ανασκαφικά αποτελέσματα βοήθησαν σημαντικά και προς τις δύο αυτές κατευθύνσεις.
Ανοίχτηκαν συνολικά έξι ανασκαφικά τετράγωνα βόρεια και ανατολικά της «λίθινης κατασκευής», όπου διαπιστώθηκε ότι αυτή συνεχίζεται με τα ίδια ή παρόμοια χαρακτηριστικά σε ακόμα μεγαλύτερη έκταση, με πολλές μικρές πέτρες τοποθετημένες η μια κοντά στην άλλη, δίνοντας την εικόνα λιθόστρωτου, και συγκεντρώσεις μεγάλων πλακών σε οριζόντια και κάθετη θέση που φαίνεται να διαμορφώνουν ένα είδος κατασκευής που βρίσκεται σε ελαφρώς ψηλότερο επίπεδο από αυτό της «λίθινης κατασκευής».
Μια άλλη ενδιαφέρουσα εξέλιξη ήταν ο εντοπισμός και ενός δεύτερου λίθινου στρώματος που αναφάνηκε μετά την αφαίρεση τμήματος της «λίθινης κατασκευής» σε ένα από τα τετράγωνα. Όλα αυτά δείχνουν ότι υπάρχουν τουλάχιστον τρεις διαφορετικές φάσεις κατασκευής και χρήσης λίθινων επιφανειών και κατασκευών, η έκταση και τα όρια των οποίων είναι ακόμα αδιάγνωστα. Στην επιφάνεια της «λίθινης κατασκευής», αλλά και μέσα σε αυτή και πιθανότατα σε δεύτερη χρήση, βρέθηκαν όπως κάθε χρονιά πολλά λίθινα εργαλεία, αποστρογγυλεμένες και θραυσμένες από μεγάλη θερμοκρασία πέτρες, κομμάτια πρώτης ύλης πυριτόλιθου και εύθρυπτα οστά.
Σε απόσταση τριών μέτρων ανατολικά της «λίθινης κατασκευής» ανοίχτηκε μια ακόμα δοκιμαστική τομή, με στόχο να αποκαλυφθεί και να μελετηθεί ολόκληρη η αρχαιολογική επίχωση της θέσης. Επιβεβαιώθηκε και εδώ η ακολουθία των τεσσάρων στρωμάτων και ιδιαίτερα η παρουσία των βαθύτερων επιχώσεων και των λιθοτεχνιών του.
Η πρώτη εκτίμηση της συνεργάτιδας της αποστολής Δρ. C. McCartney - με βάση το απολεπισμένο υλικό που συγκεντρώθηκε - είναι ότι πρόκειται για την ίδια μικρολιθική λιθοτεχνία της Προκεραμικής Νεολιθικής Α (PPNA), που έχει ήδη βρεθεί και στις άλλες βαθειές τομές της θέσης.
Συμπερασματικά, η ανασκαφική έρευνα του 2014 πρόσφερε νέα δεδομένα σχετικά με τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα της επιπαλαιολιθικής ορεινής κατασκήνωσης Βρέτσια/Άγιος Ιωάννης-Ρουδιάς στο Τρόοδος και την ακολουθία της λιθοτεχνίας της. Χωρίς να έχει αποσαφηνιστεί η χρήση της λεγόμενης «λίθινης κατασκευής», είναι βέβαιο πλέον ότι αυτή εκτείνεται σημαντικά καταλαμβάνοντας μεγάλο μέρος της αναβαθμίδας, αν και τα όριά της παραμένουν ακόμα αδιευκρίνιστα.
Επίσης, τεκμηριώνεται ανασκαφικά ότι η κατασκευή της περιλαμβάνει τρεις τουλάχιστον φάσεις χρονικά διαφοροποιημένες, ενώ παράλληλα διαφαίνονται πιθανές ομοιότητες με τις λίθινες κατασκευές της θέσης Αγία Βαρβάρα-Ασπρόκρεμνος. Αναμένεται ότι η μελλοντική αφαίρεση των λίθων θα αποκαλύψει ενδεχόμενα την πιθανή ύπαρξη και άλλων υποκείμενων κατασκευών.
Μια άλλη σημαντική εξέλιξη είναι ότι στη διάρκεια της φετινής ανασκαφής συγκεντρώθηκε για πρώτη φορά μια μεγάλη ποσότητα οστών ζώων, ανάμεσα στα οποία δόντια άγριων γουρουνιών, που θα επιτρέψει τη μελέτη αρχαιοζωολογικών καταλοίπων που μέχρι σήμερα δεν ήταν δυνατή.
Τέλος, είναι σημαντικό ότι φέτος επιβεβαιώθηκε η ένταξη της Προκεραμικής Νεολιθικής Α (PPNA) μικρολιθικής λιθοτεχνίας της Κύπρου σε ασφαλείς και αδιατάρακτες στρωματογραφικά επιχώσεις.