Η βία, σωματική και  λεκτική, δεν μπορεί παρά να θεωρείται εξ ορισμού καταδικαστέα. Ειδικά όταν τα θύματα της κακοποίησης είναι γυναίκες και ανήλικα κορίτσια, που εκ των πραγμάτων δυυσκολεύονται περισσότερο να αμυνθούν, τότε το έγκλημα γίνεται ακόμη μεγαλύτερο και η πολιτεία αλλά και οι πολίτες οφείλουν να πάρουν θέση και να καταπολεμήσουν αυτή την αρρώστια. Από τον Ανδρέα Κάτσιη.

Η εκστρατεία #justiceforallgirls, αποτελεί μία πρωτοβουλία του Μεσογειακού Ινστιτούτου Μελετών Κοινωνικού Φύλου (www.medinstgenderstudies.org), η οποία εκπροσωπεί μία συνολική  κατακραυγή ,παρατηρώντας την έξαρση περιστατικών σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης γυναικών και κοριτσιών.

«Το πρόσφατο περιστατικό βιασμού και σεξουαλικής εκμετάλλευσης δύο ανήλικων κοριτσιών, έφερε ξανά στην επιφάνεια την απουσία πολιτικής βούλησης για την καταπολέμηση της σεξουαλικής βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών στην Κύπρο. Αποδεικνύει τις καταστροφικές συνέπειες που έχει η κωλυσιεργία της Πολιτείας να αναλάβει δράση και η καθυστέρηση της να εφαρμόσει τις ευρωπαϊκές συμβάσεις για την προστασία των γυναικών και των παιδιών από τη βία», αναφέρει η Χριστίνα Καϊλή, κοινωνιολόγος και συντονίστρια προγραμμάτων του Ινστιτούτου.

Η καμπάνια αυτή όμως δεν βλέπει βραχυπρόθεσμα, αφού ο βασικός στόχος της είναι να αντιμετωπίσει  σε βάθος χρόνου την κουλτούρα βίας, που αποτελεί την πιο έντονη μορφή έμφυλων διακρίσεων που επικρατεί στον τόπο μας.

Η παιδεραστία ως  παγκόσμιο κοινωνικό φαινόμενο

Η παιδεραστία αποτελεί ένα παγκόσμιο πρόβλημα, που λαμβάνει όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις σε ευρωπαϊκό αλλά και σε εθνικό επίπεδο, για το οποίο εδώ και χρόνια το Ινστιτούτο καθώς και άλλοι Μη Κυβερνητικοί Οργανισμοί (ΜΚΟ) προειδοποιούσαν τους τοπικούς φορείς. Σύμφωνα με τη μελέτη του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε (FRA), μία στις τρεις γυναίκες στην ΕΕ έχει πέσει θύμα σωματικής ή σεξουαλικής επίθεσης. Εντυπωσιακό δε, είναι το γεγονός ότι από στοιχεία που προκύπτουν φαίνεται πώς ο «ρυθμός» της βίας κατά των ενήλικων γυναικών αλλά και των κοριτσιών κάτω των 15 ετών είναι ανάλογος και στις 28 χώρες-μέλη.

Υπολογίζεται ότι 13 εκατομμύρια γυναίκες έχουν υποστεί κάποιο είδος σωματικής βίας. Από αυτές τις γυναίκες ένας αριθμός περίπου 3,7 εκατομμύρια έπεσαν θύματα βιασμού ή σεξουαλικής επίθεσης κατά τους 12 μήνες πριν από τη μελέτη, διευκρινίζει ο FRA. Ταυτόχρονα, «ένα στα πέντε παιδιά» στην Ευρώπη, πέφτει θύμα κάποιας μορφής σεξουαλικής εκμετάλλευσης και κακοποίησης, με βάση τη σχετική Εκστρατεία του Συμβουλίου της Ευρώπης για την κακοποίηση ανηλίκων.

Σοκαριστικά τα στοιχεία και για την Κύπρο

Στην Κύπρο, σύμφωνα με τις στατιστικές της αστυνομίας, 115 βιασμοί και απόπειρες βιασμών καταγγέλθηκαν από το 2010 μέχρι το πρώτο εξάμηνο του 2013. Σύμφωνα με στοιχεία του Συνδέσμου για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια, σε διάστημα τριών μόνο χρόνων, καταγγέλθηκαν 81 περιστατικά σεξουαλικής βίας εις βάρος παιδιών. Το 2011 έγιναν 28 αναφορές για σεξουαλική βία, ενώ καταγράφηκαν 129 περιπτώσεις σωματικής βίας. Την επόμενη χρονιά, το 2012, σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της Αστυνομίας, καταγγέλθηκαν επίσημα 176 υποθέσεις κακοποίησης παιδιών. Από αυτές τις υποθέσεις, οι 41 αφορούσαν σεξουαλική βία σε βάρος ανηλίκων.

Από την εις βάθος ανάλυση του Ινστιτούτου στα στοιχεία αυτά, μέσα από την διάσταση του φύλου, προκύπτει ότι η πλειοψηφία των θυμάτων είναι κορίτσια -κατά 80%.

«Το ζήτημα είναι ότι στην Κύπρο (παρά τις πιέσεις μας) δεν υπάρχει ένα ενιαίο σύστημα καταγραφής όλων των μορφών βίας και με βάση το φύλο. Τα στοιχεία τα οποία μας παρέχονται από τον Σύνδεσμο και από την Αστυνομία είναι εξαιρετικά αναγκαία και χρήσιμα. Παρόλα αυτά όμως, η απουσία συστηματικών στατιστικών και μελετών που να αποδεικνύουν το πραγματικό μέγεθος αυτού του προβλήματος δυσχεραίνουν ακόμη περισσότερο το συντονισμό ανάμεσα στους αρμόδιους φορείς και την αποτελεσματική διαμόρφωση/ενημέρωση των κρατικών πολιτικών», τονίζει η κ. Καϊλή.

Φοβάμαι να μιλήσω

Η βία που ασκείται με βάση το φύλο (όπως είναι ο βιασμός, η σεξουαλική εκμετάλλευση κ.α.) έχει τις ρίζες της στις άνισες σχέσεις εξουσίας των δύο φύλων καθώς και στις πατριαρχικές δομές και αντιλήψεις που κυριαρχούν στην κοινωνία μας. Μέσα σε μία καθαρά πατριαρχική κοινωνία όπως η Κύπρος, παρατηρούμε τέτοια περιστατικά να μην αντιμετωπίζονται μέσα από την οπτική των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και μάλιστα πολλές φορές να εκτίθενται τα θύματα  (ειδικότερα στα ΜΜΕ).

Από την μια μεριά, το κοινωνικό κλίμα μέσα στο οποίο ένα κορίτσι καλείται να αποκαλύψει περιστατικό σεξουαλικής βίας εναντίον της δεν είναι καθόλου εύφορο, ενώ αντίθετα στις περισσότερες των περιπτώσεων μια τέτοια αποκάλυψη οδηγεί σε επαναθυματοποίηση και στιγματισμό.

«Πρέπει να έχουμε υπόψη μας, ότι για να μπορέσει ένα θύμα σεξουαλικής βίας να προβεί σε καταγγελία ή έστω σε αναφορά πρέπει πρώτα, να μπορέσει να βγει μέσα από μία ‘σχέση’ κακοποίησης, εκμετάλλευσης στην οποία χρησιμοποιείται ο εκφοβισμός και ο φόβος για άσκηση ελέγχου προς τον άλλο. Συνεπώς, είναι απαραίτητη η ύπαρξη συγκεκριμένων δομών μέσω των οποίων ένα κορίτσι να μπορεί να λάβει άμεση βοήθεια, και καθοδήγηση ώστε να μπορέσει να καταγγείλει τέτοια περιστατικά και να λάβει την απαραίτητη θεραπεία και προστασία»,  συμπληρώνει η κυρία Καϊλή.

 Έρευνες δείχνουν ότι οι περισσότερες γυναίκες και κορίτσια που πέφτουν θύματα βίας, δεν επικοινωνούν με το δικαστικό σύστημα και άλλες υπηρεσίες, καθιστώντας σαφές ότι οι ανάγκες και τα δικαι­ώματα τους δεν καλύπτονται στην πράξη.

Τα θύματα δεν έχουν που να αποταθούν…

Στην Κύπρο δεν υπάρχουν ειδικευμένες υπηρεσίες για θύματα σεξουαλικής βίας. Δυστυχώς, πέρα από το καταφύγιο και τις υπηρεσίες που προσφέρει ο Σύνδεσμος για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια, η απουσία εξειδικευμένων υπηρεσιών παροχής στήριξης, θεραπείας και προστασίας θυμάτων σεξουαλικής βίας αποτελεί τροχοπέδη στην επαρκή και ολοκληρωμένη αντιμετώπιση τέτοιων προβλημάτων. Η απουσία τέτοιων υπηρεσιών, ο αριθμός των θέσεων, η προσβασιμότητα τους και ο καθορισμός προτύπων, είναι σαφείς δείκτες της βούλησης ενός κράτους να προστατεύσει τις γυναίκες από τη βία σε άμεσο πρακτικό επίπεδο. Οι ΜΚΟ και μπορούν να διαδραματίσουν και διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στον εντοπισμό, στην παραπομπή και στην παροχή υποστήριξης σε θύματα σεξουαλικής βίας. Είναι όμως αρκετό;

Το κράτος ακόμη δεν έχει ενσωματώσει το νομοθετικό πλαίσιο με συγκεκριμένες Ευρωπαϊκές Οδηγίες και Συμβάσεις.

Παρόλο που η Κύπρος, έχει υπογράψει από το 2007, τη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης και  εκμετάλλευσης των παιδιών (Σύμβαση Λανζαρότε), δεν την έχει κυρώσει μέχρι σήμερα, γεγονός που αφήνει τεράστια κενά ως προς την αντιμετώπιση των σεξουαλικών εγκλημάτων κατά των παιδιών, ενώ δημιουργεί σοβαρή έλλειψη αποτρεπτικών ποινών κατά τέτοιων αδικημάτων. Η συγκεκριμένη Ευρωπαϊκή Σύμβαση, παρέχει ένα πολύ αυστηρό νομοθετικό πλαίσιο που αφορά στην καταπολέμηση όλων των μορφών σεξουαλικής κακοποίησης κατά των παιδιών, της παιδεραστίας και της πορνογραφίας.

Το παρόν νομοθετικό πλαίσιο που ισχύει στην Κύπρο, χαρακτηρίζεται από αναχρονιστικές νομοθεσίες, ανίκανες να αποτρέψουν τέτοια εγκλήματα, ενώ  αδυνατούν να παρέχουν την αναμενόμενη στήριξη και προστασία στα θύματα. Ταυτόχρονα το δικαστικό σύστημα καθίσταται προβληματικό, αφού δεν επιτυγχάνονται επαρκής, παραδειγματικές και αποτρεπτικές ποινές.

Πρέπει να προβληματίσει όλους τους αρμόδιους αλλά και κάθε πολίτη το γεγονός ότι η Κύπρος έχει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά καταδίκης για τα περιστατικά βίας κατά των γυναικών και κοριτσιών στην Ευρώπη.

«Μέσα από την εκστρατεία #Δικαιοσύνη για Όλα τα Κορίτσια ζητούμε από τον Υπουργό Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξης  την ολοκλήρωση των διαδικασιών προς άμεση υπογραφή και επικύρωση της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη και καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας (Σύμβαση Κωνσταντινούπολης), η οποία αποτελεί το πρώτο ενιαίο διεθνές νομικά δεσμευτικό κείμενο που προβλέπει την προστασία, την πρόληψη, τη δίωξη και τη χάραξη πολιτικής στον τομέα της καταπολέμησης της βίας κατά των γυναικών», εξηγεί η κυρία Καϊλή.

Πρόσφατα βγήκε στην επιφάνεια μια φρικτή ιστορία κακοποίησης δύο ανήλικων κοριτσιών (15-14ετών) από «επιφανή» οικονομικό παράγοντα του νησιού. Όπως φαίνεται, με τις έως τώρα πληροφορίες, οι δύο ανήλικες, έδωσαν αρκετά ψευδή στοιχεία, αφού τελικά με την θέληση τους συνευρίσκονταν με τον εν λόγω  κατηγορούμενο  για αρκετά χρόνια επί πληρωμή και  με την συνοδεία ναρκωτικών. Το Ινστιτούτο παρατηρεί μια συντονισμένη προσπάθεια μεταφοράς των ευθυνών στα ανήλικα κορίτσια για να ελαφρυνθεί η θέση του κατηγορούμενου.

«Η κυρίαρχη πατριαρχική κουλτούρα επίρριψης ευθυνών στο  θύμα (λόγω χρήσης ναρκωτικών, αλκοόλ κτλ) για να αποτρέψει τις ανεπιθύμητες εμπειρίες βίας, αποτελεί ένα πολύ λανθασμένο τρόπο χειρισμού της κατάστασης. Συγχρόνως, είναι γεγονός ότι στην Κύπρο βία κατά των γυναικών και κοριτσιών αναγνωρίζεται και ερμηνεύεται μονό μέσα από το πλαίσιο των οικογενειακών σχέσεων, ενώ αντίθετα θα έπρεπε να ερμηνεύεται μέσα από το ευρύτερο κοινωνικό φάσμα της ανισότητας των φύλων και των παραδοσιακά δομημένων σχέσεων εξουσίας ανάμεσα στα δυο φύλα», αναφέρει η λειτουργός.

Αυτή η προσπάθεια αντιμετώπισης των γυναικών και κοριτσιών θυμάτων σεξουαλικής βίας ως αναξιόπιστοι μάρτυρες στις δικαστικές διαδικασίες παρατηρείται και στο πλαίσιο της εμπορίας γυναικών με σκοπό την σεξουαλική εκμετάλλευση. Εδώ ακριβώς βρίσκεται και η ουσία του προβλήματος.

«Ένα πατριαρχικό σύστημα στο οποίο (για παράδειγμα) η παρουσία των γυναικών στα κέντρα λήψης των αποφάσεων είναι ελάχιστη, παραμένει ένα σύστημα το οποίο αγνοεί τις ανάγκες των γυναικών και κοριτσιών που κακοποιούνται, με την απουσία καταφυγίων, υπηρεσιών και μηχανισμών στήριξης και θεραπείας, καθώς και διαδικασιών που να ενδυναμώνουν τα κορίτσια να ανταπεξέλθουν στον δικαστικό αγώνα. Συνεπώς, είναι ζήτημα πολιτικής βούλησης. Είναι ζήτημα κοινωνικής συνείδησης αναφορικά με τις παραβιάσεις δικαιωμάτων συγκεκριμένων ομάδων του πληθυσμού, και αντιλήψεων για την θέση των γυναικών και των κοριτσιών σε μια κοινωνία», καταλήγει η κυρία Καϊλή.

Οι ευθύνες του κράτους απέναντι στα θύματα

Το Ινστιτούτο ζητά την ανάληψη της πολιτικής ευθύνης από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και από τους αρμόδιους υπουργούς, για τη συστηματική βία κατά των γυναικών και κοριτσιών στη χώρα μας. Όπως αναφέρουν στην ήδη, δημοσιευμένη ανακοίνωση που εξέδωσαν, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας οφείλει να δεσμευτεί δημόσια για την καταδίκη όλων των μορφών ανδρικής βίας , κατά των γυναικών και κοριτσιών και να απαιτήσει την παραδειγματική τιμωρία των ενόχων. Ένα απόσπασμα της ανακοίνωσης λέει: «Απαιτούμε τη συμβολή του υπουργού Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως, του Γενικού Εισαγγελέα, της Αστυνομίας, της Νομικής Υπηρεσίας και άλλων αρμόδιων τμημάτων στην άμεση εκδίκαση της υπόθεσης που βρίσκεται σήμερα στην επικαιρότητα, με στόχο την απόδοση δικαιοσύνης μέσα από επαρκείς και παραδειγματικές ποινές».

«Αυτή τη φορά δεν θα ανεχθούμε όποια κάλυψη του θέματος»

«Δεν είναι λίγες οι φορές όπου σε ανάλογα περιστατικά δεν αποδόθηκε δικαιοσύνη. Κατά διαστήματα γινόμαστε μάρτυρες διαφόρων περιστατικών κακοποίησης γυναικών, κοριτσιών αλλά και ανήλικων αγοριών, είτε από συγγενικά πρόσωπα, είτε από φιλικά είτε από αγνώστους. Σε πολλές περιπτώσεις , γείτονες, φίλοι και οικεία πρόσωπα, γνωρίζουν για την κατάσταση αλλά το αποσιωπούν. Η σωστή ενημέρωση παιδιών και γονιών γύρω από τα θέματα έμφυλης βίας, διακρίσεων και διαδικτύου καθίσταται πλέον απαραίτητη», τονίζει η κυρία Καϊλή.

Τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν τα κορίτσια και οι γυναίκες που βιώνουν σεξουαλική βία, για πρόσβαση στη δικαιοσύνη, είναι πολλά. Οι εμπλεκόμενοι φορείς αλλά και οι πολίτες, οφείλουμε να απαιτήσουμε, ανεμπόδιστη  πρόσβαση για τα κορίτσια, δικαιοσύνη, καταδίκη και αποτρεπτικές ποινές.  Εξάλλου εξαρτάται από εμάς ως κοινωνία τι μηνύματα θέλουμε να δώσουμε στο ζήτημα της ατιμωρησίας των θυτών σεξουαλικών εγκλημάτων. Ας μην ξεχνάμε ότι πέρα από τους αριθμούς των αναφερομένων περιστατικών υπάρχει ένα άλλος γκρίζος πολύ μεγαλύτερος αριθμός όσων κοριτσιών και γυναικών δεν έχουν μιλήσει ακόμα.

Τα ΜΜΕ και η υπερέκθεση θυτών και θυμάτων

«Η δημοσιότητα μπορεί να είναι θετική και αρνητική ανάλογα με τον τρόπο που παρουσιάζεται το θέμα. Δυστυχώς, παρατηρήσαμε στα ΜΜΕ κακή προβολή του θέματος. Αντί να πέσει το βάρος της συζήτησης στους θύτες και το πραγματικό γεγονός που ήταν το έγκλημα σε βάρος ανηλίκων πολλές φορές δόθηκε έμφαση στα ίδια τα θύματα με αποτέλεσμα να αποπροσανατολιστεί η κοινή γνώμη και να επαναθυματοποιηθούν τα κορίτσια», υπενθυμίζει η κυρία Καϊλή 

«Ως κοινωνία, λοιπόν, έχουμε καθήκον (πλέον και μέσα από Ευρωπαϊκό νομοθετικό πλαίσιο) να ενδυναμώσουμε τα κορίτσια και τις γυναίκες να καταγγέλλουν την βία που διαπράττεται εναντίον τους, και να φροντίσουμε να πιέσουμε το σύστημα να λειτουργήσει με τρόπο που θα της βοηθήσει να έχουν πρόσβαση στην δικαιοσύνη. Μπορεί να είναι η κόρη σου, η σύντροφος, η σύζυγος, η φίλη σου».



Τι επιδιώκει η εκστρατεία #ΔικαιοσύνηγιαΌλαταΚορίτσια;

Το Μεσογειακό Ινστιτούτο Μελετών Κοινωνικού Φύλου καλεί όλους τους μη-κυβερνητικούς οργανισμούς (ΜΚΟ), τις γυναικείες οργανώσεις και όλα τα οργανωμένα σύνολα που ασχολούνται με ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σε συμμαχία με την κοινή απαίτηση για δράση, δικαιοσύνη και τερματισμό της ένοχης απάθειας.  Το ινστιτούτο επίσης τάσσεται ως σύμμαχος σε πολιτικούς, οργανισμούς και άλλα οργανωμένα σύνολα που ασκούν πίεση προς αυτή την κατεύθυνση.

Η εκστρατεία #ΔικαιοσύνηγιαΌλαταΚορίτσια καλεί επίσης:

-Το κράτος να κυρώσει άμεσα τη Σύμβαση για την Προστασία των Παιδιών ενάντια στη Σεξουαλική Εκμετάλλευση και τη Σεξουαλική Κακοποίηση (Σύμβαση Λανζαρότε) που προβλέπει τη θέσπιση ειδικής νομοθεσίας και μέτρων για την πρόληψη της σεξουαλικής βίας, την προστασία των παιδιών-θυμάτων και τη δίωξη των θυτών.

-Την καταπολέμηση της αδράνειας της Πολιτείας στα φαινόμενα σεξουαλικής βίας ανηλίκων. Ζητούμε από όλους τους φορείς μηδενική ανοχή στη βία.

-Μαζί με την Κοινοβουλευτική Επιτροπή Νομικών τη δημιουργία Εποπτικής Αρχής στην οποία να συμμετέχουν όλες οι υπηρεσίες που εμπλέκονται στο ζήτημα με κατάλληλο συντονισμό, η οποία θα έχει υπό την παρακολούθησή τους αποφυλακισθέντες ώστε να μην προβούν ξανά σε αποτρόπαιες πράξεις έναντι ανηλίκων κοριτσιών. Απαιτούμε την άμεση και επείγουσα ψήφιση σχετικού νομοσχεδίου.

-Να καταδικάσουμε τη διαχρονική αμέλεια από τις κρατικές υπηρεσίες και την εκτελεστική εξουσία στη ρύθμιση αυτών των θεμάτων νομοθετικά, ώστε να κλείσουν τα κενά και οι ελλείψεις που υπάρχουν σήμερα.



Οργανισμοί οι οποίοι στηρίζουν την εκστρατεία #ΔικαιοσύνηγιαΌλαταΚορίτσια:

-Μεσογειακό Ινστιτούτο Μελετών Κοινωνικού Φύλου

-Κυπριακός Σύνδεσμος Οικογενειακού Προγραμματισμού

-Hope for Children

Επικοινωνία

Μεσογειακό Ινστιτούτο Μελετών Κοινωνικού Φύλου

Τηλ: 22842035, 22842036, 22742037

Email: info@medinstgenderstudies.org

Twitter: @MIgsCY #ΔικαιοσύνηΓιαΌλαΤαΚορίτσια #JusticeForAllGirls