Πέρα από την προπαγάνδα και τα φαντάσματα με τα οποία έχει μεγαλώσει η γενιά μας, θέλουμε πραγματικά να δούμε ξεκάθαρα ποιοι πραγματικά είναι οι γείτονές μας οι Τουρκοκύπριοι; Αυτό ακριβώς επιχειρείται μέσω του προγράμματος «Τραγούδια των Γειτόνων Μου», ενός πολιτιστικού προγράμματος της ΕΕ, το οποίο σκοπό έχει να διευκολύνει το διάλογο μεταξύ κοινοτήτων σε ζώνες συγκρούσεων. «Αν τραγουδήσω τα τραγούδια του γείτονά μου, που ζει στη χώρα μου και με τον οποίο είμαι σε σύγκρουση, θα υπάρξει οποιαδήποτε αλλαγή στη σχέση μας;» αναρωτιέται  η Έλενα Αγαθοκλέους, Καλλιτεχνική Διευθύντρια του Κέντρου Παραστατικών Τεχνών ‘Μίτος’, η οποία μαζί με τον ηθοποιό Διομήδη Κουφτερό, με τον οποίο είχαμε μια όμορφη κουβέντα, συντονίζουν το πρόγραμμα. Τι θα συμβεί, λοιπόν, αν ακούσουμε ο ένας τα τραγούδια του άλλου; Τι θα συμβεί αν τραγουδήσουμε ο ένας τα τραγούδια του άλλου;

 

Ποια είναι η σχέση σου με τους γείτονές σου;

Τα τελευταία 4-5 χρόνια ζω σε μια πολυκατοικία στη Λευκωσία, από τις πρώτες που κτίστηκαν, το ’60. Ακριβώς δίπλα μου μένει ο κύριος Γιώργος που είναι γύρω στα 84, ενώ κάτω από μένα είναι οι σπιτονοικοκύρηδές μου. Έχουμε μια καλή σχέση, ενίοτε μοιραζόμαστε το φαγητό μας, ποτίζουμε τα λουλούδια στη σκάλα...

Έτυχε ποτέ να βάλεις δυνατή μουσική και να σου κάνουν σχόλια;

Προσπαθώ να σεβαστώ το γεγονός ότι μένω με κόσμο. Άρα άμα θα έχω κανένα πάρτι, κάνω μια επίσκεψη κάτω, λέω «κυρία Χρύσω σήμερα θα έχω κόσμο, θα αργήσουμε» και η απάντηση συνήθως είναι «εν πειράζει μάνα μου, εν καλά μερικές φορές να φεύκουμε που τη ρουτίνα. Βάλε και καμιά μουσική». Είναι πολύ λογική η κατάσταση.

Και ποια η σχέση σου με τους Τουρκοκύπριους γείτονές μας;

Εγώ μεγάλωσα μετά την εισβολή άρα προσπαθώ να φύγω από τη συνταγή-λογική που μας επιβάλλει η επικρατούσα κατάσταση. Ότι δηλαδή εμείς είμαστε αυτό και οι άλλοι είναι κάτι άλλο, άρα αμέσως μπαίνουμε στη διαδικασία του διαχωρισμού. Δεν είναι καλύτερα να δούμε αυτό που μας ενώνει; Ότι δηλαδή είμαστε όλοι Κύπριοι. Η ταυτότητα δεν χρειάζεται να είναι δυική -είτε Τ/Κ είτε Ε/Κ. Μπορεί να είμαι και Ελληνοκύπριος και Κύπριος και Λευκωσιάτης και Καμπίτης γιατί είναι ο πατέρας μου και Αμμοχωστιανός γιατί είναι η μάνα μου, και όλα αυτά μαζί. Δε χρειάζεται το διαχωρισμό ντε και καλά να τον επιβεβαιώνω με την κάθε μου λέξη. Και η ίδια η ορολογία Ε/Κ και Τ/Κ περιλαμβάνει με κάποιο τρόπο αυτό το διαχωρισμό και καταλαβαίνω γιατί γίνεται, διότι πρέπει να καταλάβουμε τον κόσμο γύρω μας και να βρούμε κάποιες λύσεις μέσα στην κοινωνία των πολιτών. Στην τελική, όμως, το «είμαι Κύπριος» είναι κάτι που ταιριάζει σε πολύ κόσμο στην Κύπρο.

Αλήθεια πιστεύεις πως αν τραγουδήσω τα τραγούδια του γείτονά μου, που ζει στη χώρα μου και με τον οποίο είμαι σε σύγκρουση, ότι θα υπάρξει αλλαγή στη σχέση μας;

Δεν ξέρω. Ξεκινούμε κατ’ αρχήν τη διαδικασία της ακρόασης ξέροντας ποιες είναι οι προκαταλήψεις μας. Τι νομίζω ότι είναι οι Τ/Κ, τι νομίζω ότι έκαναν, φταίνε, φταίω… Χωρίς όμως να το κρίνω αν είναι καλό ή κακό. Γνωρίζοντας την προκατάληψή μου, την πολιτική μου ατζέντα, μπορώ πιο εύκολα να ακούσω κάτι με ανοικτό αυτί ή να τραγουδήσω το τραγούδι του γείτονά μου. Και βλέπουμε τι θα γίνει. Η καλλιτεχνική έρευνα που προηγήθηκε μας έδειξε ότι πολλά από τα τραγούδια του γείτονα είναι στην κυπριακή διάλεκτο… Ενώ βρήκαμε και κοινά τραγούδια που τα έλεγαν και οι δυο κοινότητες. Δε σημαίνει κατ’ ανάγκη ότι ακούγοντας τα τουρκικά τραγούδια των γειτόνων μας θα νοιώσουμε αμέσως ότι είμαστε όλοι ένα. Αυτά είναι και λίγο ξεπερασμένα. Εξ ου και το project μας αφορά στον πολυπολιτισμικό διάλογο, όχι μόνο για τον δικοινοτικό. Ο γείτονας δεν είναι μόνο ο Τ/Κ, δεν είναι μόνο ο Μαρωνίτης ή ο Αρμένιος, ο Ρομά, είναι και ο ομοφυλόφιλος, ο μετανάστης, ο αλλόθρησκος, ο φτωχός… Είναι αυτός που δεν είναι «εγώ», είναι αυτός με τον οποίο έμαθα να διαχωρίζω τον εαυτό μου και να κρατώ μια απόσταση. Ελπίζω σε κάποιο σημείο να μπορούμε να απαντήσουμε γιατί μπαίνουμε σε αυτή τη διαδικασία; Γιατί νοιώθουμε τόση ανάγκη να προστατευτούμε; Σημαίνει πως εδώ υπάρχει κάποιος φόβος. Σεβαστός ο φόβος, πρέπει όμως να καταλάβουμε από πού προέρχεται και τι μπορούμε να κάνουμε γι’ αυτόν. Στην τελική, είναι θετικό για όλους να υπάρχουν πολλοί άνθρωποι σε μια κοινωνία και πολλοί διαφορετικοί μεταξύ τους και να γίνονται όλοι αποδεκτοί. Η Κύπρος δεν είναι μόνο το ένα είδος Κύπριου. Αν ήταν μόνο αυτό το είδος, αυτό που μας επιβάλλει η κατάσταση ή το κράτος μέσα από τους θεσμούς του, θα ήμασταν πολύ χάλια σαν κοινωνία και σαν οικονομία και σαν πολιτισμός, αν δεν υπήρχαν οι άλλες επιρροές.

Τι είναι το πιο σημαντικό πράγμα που κέρδισες μέχρι στιγμής μέσω αυτής της διαδικασίας;

Γνώρισα και συνεργάστηκα με αρκετό κόσμο που δεν θα πλησίαζα υπό άλλες συνθήκες. Τους Monsieur Doumani, τους Nava, τους Cyprus Jazz Quintet. Γνώρισα ωραίο κόσμο και πήγαμε σε πολύ ωραία clubs για να δούμε μουσικούς και να αποφασίσουμε με ποιους θέλουμε να συνεργαστούμε. Σήμερα ξέρω πολλά περισσότερα πράγματα για το νέυ και τον ζουρνά απ’ ότι ήξερα παλιά. Όλους τους συνεργάτες τους επιλέξαμε με το σκεπτικό του γείτονα αλλά και το σκεπτικό της παράδοσης. Το πρότζεκτ ξεκίνησε από αυτή τη βάση, ότι δηλαδή ακούμε τα τραγούδια τα παραδοσιακά στην Κύπρο, και τα αντίστοιχα στην Πολωνία και την Ιταλία. Στην πορεία φάνηκε ότι η Παράδοση είναι κάτι μουσειακό που δεν έχει από μόνο του ιδιαίτερη ζωή. Είναι πολύ διαφορετική η Παράδοση εκείνη από την παράδοση την καθημερινή, αυτή που τη ζει ο κόσμος, που νοιώθει άνετα μαζί της ακόμα και αν αλλάξει ένα στίχο ή μια μελωδία. Οπότε, προτιμήσαμε αυτό το είδος παρά το άλλο το μουσειακό, το λαογραφικό. Ποιος από τους νέους θα ήξερε το «Δασονόμο» και τη «Μουζουρού του Μόρφου» αν δεν ήταν οι Monsieur Doumani, η πόσο πιο δύσκολα θα άκουγαν κάποια τραγούδια παραδοσιακά κάποιοι αν δεν τα έπαιζαν με jazz ήχο οι Cyprus Jazz Quintet; Εξαιρετικό είναι και αυτό που κάνουν οι Nava που παίζουν μουσική από Κύπρο, Αίγυπτο, Συρία, Περσία, Τουρκία, Ελλάδα . Οπότε, για να καταλήξω στην ερώτησή σου, η γνωριμία με τους μουσικούς είναι το πιο σημαντικό πράγμα που κέρδισα αλλά και με τον υπόλοιπο κόσμο με τον οποίο δουλέψαμε μαζί για την καλλιτεχνική έρευνα.

Ποιος ο ρόλος ο δικός σου και της Έλενας Αγαθοκλέους σε αυτό το πρόγραμμα;

Το Κέντρο Παραστατικών Τεχνών Μίτος ηγείται ολόκληρου του προγράμματος. Η Έλενα είχε την ιδέα, μαζί με την Έλενα δουλέψουμε και δημιουργήσαμε ολόκληρη την πρόταση, κάναμε αίτηση στην Ε.Ε., κερδίσαμε το κονδύλι, το φέραμε στην Κύπρο, δώσαμε δουλειά σε πολύ κόσμο, κάνουμε συντονισμό και για τις τρεις χώρες (Κύπρο, Πολωνία, Ιταλία) αλλά τρέχουμε και την υλοποίηση του στην Κύπρο. Απ’ αυτό το κονδύλι, μόνο από την Κύπρο βγαίνουν γύρω στις 15 πρωτότυπες παραστάσεις. Βγαίνουν πολλά πολιτιστικά «προϊόντα», τόσο από τις εκδηλώσεις του Παραμαλιού και του Κάστρου όσο και μια θεατρική παράσταση που θα γίνει Οκτώβριο-Νοέμβριο.

Θα περάσω καλά αν πάω σε μια από τις εκδηλώσεις, θα ψυχαγωγηθώ;

Το Παραμάλι είναι πανέμορφο, τόσο το κομμάτι που είναι εγκαταλελειμμένο και το οποίο είναι λες και επανέρχεται ξανά στη φύση αφού τα κτίσματα μοιάζουν να «κατεβαίνουν» για να γίνουν ξανά ένα με τη γη, όσο και το κομμάτι που είναι κατοικημένο από Ε/Κ πρόσφυγες, σε μεταφέρει στην Κύπρο του χθες και βρίσκεται πολύ κοντά στην θάλασσα.

Ναι, την ερχόμενη Κυριακή (4/5), θα περάσει καλά ο κόσμος, με ζωντανή μουσική, τραγούδια, αφηγήσεις, παραμύθια, ενώ στο τέλος θα γίνει και ένα πικνίκ όπου θα προσφέρουμε κουπέπια της κυρίας Άννας της καφετζίνας, χαλούμια της περιοχής, ελιές της κυρίας Ανθής, ψωμιά φρέσκα από την Πάχνα, σπιτικές λεμονάδες. Βασικά, στο Παραμάλι γίνεται μια επιμέλεια μνήμης. Τι είναι η μνήμη, πόσο ρευστή είναι και πόσο εμείς μπορούμε να δημιουργήσουμε εκεί κάτι θετικό;

Την Κυριακή στο Παραμάλι, 17.00 ξεκινά ο περίπατος στο χωριό όπου θα γίνονται οι παραστάσεις σε 5-6 σημεία και μετά θα είναι το φαγητό. Σε ότι αφορά στην εκδήλωση στο Κάστρο στις 18/5, θα αρχίσουμε το πρωί με μια ανθρώπινη βιβλιοθήκη, όπου ο περαστικός θα μπορεί να σταματήσει και να δανειστεί για 5-10 λεπτά ένα βιβλίο (έναν άνθρωπο), τον «άλλο», για να έχει μια συνομιλία μαζί του (κάτι που υπό άλλες συνθήκες δεν θα το έκανε ποτέ), το απόγευμα θα έχουμε κάποιες προβολές στο Παλιό Ξυδάδικο, με 4 κυπριακές ταινίες που έχουν σχέση με το γείτονα και το διαχωρισμό μας, ενώ μετά θα γίνουν οι συναυλίες στην Πλατεία Κάστρου. Αυτό που προσπαθούμε είναι να κινήσουμε τον κόσμο να κάνει κάτι, να έρθει να ακούσει με ενεργή ακρόαση και όχι παθητικά, έτσι ώστε να σκεφτεί, να κρίνει, να απολαύσει, να διασκεδάσει και να χορέψει. Μετά τους Jazz Quintet, τους Nava και τους Monsieur Doumani, κάποιοι απ’ τους μουσικούς θα βρεθούν μαζί με ένα DJ και θα το «τραβήξουν» ως τις 22.00.

Ποια θα είναι η συνέχεια του προγράμματος πέραν από τις δράσεις του Μαΐου στην Κύπρο;

Θα κάνουμε ένα ντοκιμαντέρ στο τέλος για το τι έγινε και στις 3 χώρες, μια έκδοση με παρόμοιο περιεχόμενο, ενώ σε ένα χρόνο από σήμερα θα γίνει και ένα συμπόσιο για να δούμε τα αποτελέσματα της δράσης των τελευταίων δύο χρόνων. Με μια κριτική προσέγγιση θα δούμε τι πετύχαμε. Αυτό που ενδεχομένως θα έχουμε καταφέρει με το πέρας του προγράμματος είναι να πείσουμε την πλειοψηφία των Κύπριων που είναι μεν ανοικτόμυαλοι αλλά είναι σιωπηλοί, να κινηθούν, να κάνουν κάτι, να ακούσουν. Σε αυτή τη μερίδα απευθυνόμαστε κυρίως, ζητώντας τους να ανοίξουν λίγο μάτια και αυτιά και να βοηθήσουν.

Κυριακή 4 Μαΐου, 16.30, χωριό Παραμάλι, επαρχία Λεμεσού.

Κυριακή 18 Μαΐου, Πλατεία Κάστρου, Λεμεσός.

Περισσότερες πληροφορίες 99985232 / http://songsofmyneighbours.eu.