Ποιες είναι οι αξίες της σημερινής ειδησεογραφίας και πώς προβάλλονται αυτές μέσα από διάφορα εμπορικά ΜΜΕ; Βρισκόμαστε στο πλαίσιο της «πληροφόρησης» και «επιμόρφωσης» ή μήπως οδεύουμε προς ένα φαύλο κύκλο δημιουργίας ειδήσεων για την διαιώνιση επιχειρήσεων; Τι επιζητεί ο άνθρωπος μέσα από την παρακολούθηση reality και lifestyle ΜΜΕ; Τί επίδραση έχει αυτή η προβολή σε μια σύγχρονη κοινωνία; Ποιες είναι οι δυνάμεις που συμβάλλουν στην διατήρηση της «κακής» δημοσιογραφίας;

Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που πραγματεύεται το «Starsuckers»: ένα ντοκιμαντέρ του Κρίς Άτκινς (Ηνωμένο Βασίλειο, 2009) που υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι έχουν μια φυσική έλξη για την «φήμη» και ότι αυτή έχει διάφορες επιπτώσεις σε μια κοινωνία. Κατά την άποψη του Άτκινς, η αρχή αυτή επιτρέπει σε πολλά ΜΜΕ να έχουν πρόσβαση σε κάθε κομμάτι του προσωπικού μας κόσμου και να χρησιμοποιούν τις ανάγκες και επιθυμίες των ανθρώπων για να τους δίνουν μια αίσθηση «δύναμης» και έτσι να τους ελέγχουν.

 

Ο σκηνοθέτης χρησιμοποιεί οπτικές μεταφορές για να μεταδώσει αυτή την ιδέα. Συγκεκριμένα, δύο χέρια, τυλιγμένα με γάντια λευκά ανήκουν σε ένα αόρατο αφηγητή και είναι απασχολημένα με τεχνάσματα / κόλπα με χαρτιά. Μέσα από τα κόλπα και τα λόγια του αφηγητή ή αλλιώς «μάστορα των ΜΜΕ», ο σκηνοθέτης καταφέρνει να αναδείξει μια πτυχή αυτής της βιομηχανίας που τροφοδοτείται από τις αδυναμίες των ανθρώπων για να λειτουργεί. Ο Άτκινς εξηγεί ότι οι περισσότεροι από εμάς συμμετέχουμε άθελά μας σε μια μεγάλη «απάτη» και βρίσκει ότι είναι απαραίτητο να ξέρουμε τις μεθόδους που χρησιμοποιούν τέτοια μέσα καθημερινά για να μας αιχμαλωτίσουν, να μας παρασύρουν, να μας κινήσουν σε λάθος κατεύθυνση, να μας αποσπάσουν την προσοχή και κατά συνέπεια να μας ελέγχουν.

Ο μάστορας των ΜΜΕ μάς εξηγεί ότι υπάρχουν πέντε μαθήματα που πρέπει να μάθει κανείς για να είναι σε θέση να χρησιμοποιήσει τη «φήμη» ως μέσο ελέγχου:

Μάθημα 1ο : Αρχίζοντας από μικρή ηλικία

Μάθημα 2ο : Καλλιεργώντας τον εθισμό

Μάθημα 3ο : Επικεντρώνοντας στις ανάγκες και επιθυμίες

Μάθημα 4ο : Συλλέγοντας πληροφορίες

Μάθημα 5ο: Δημιουργώντας ειδήσεις

Και τέλος, η μεγάλη ψευδαίσθηση: Κατακτώντας την εξουσία.

«Με διαφορετικούς τρόπους, όλοι μπορούν να επωφεληθούν από τις βασικές ανάγκες και τις επιθυμίες των ανθρώπων. Μόνο μέσα από τον συνδυασμό αυτών των μαθημάτων μπορεί κανείς να ζήσει την μεγαλύτερη ψευδαίσθηση. Και είναι αυτή η μεγάλη ψευδαίσθηση που έχει δώσει στα ΜΜΕ μια θέση στα τραπέζια της εξουσίας σε όλο τον κόσμο και απεριόριστη επιρροή, ιδιαίτερα στη νέα γενιά».

Η αντίδραση του κόσμου όχι μόνο δεν είναι απορριπτική αλλά άκρως «θετική».

Ένα παράδειγμα που χρησιμοποιεί ο σκηνοθέτης για να μας δείξει την έκταση αυτής της «φυσικής ανάγκης» για φήμη, είναι η άνοδος μιας δημοφιλούς υπηρεσίας στην Νέα Υόρκη, όπου μπορεί οποιοσδήποτε να απολαύσει την εμπειρία του να είσαι διάσημος, για μια μέρα και με μόνο 300 δολάρια ανά ώρα. Σε αυτή την εμπειρία, ο πελάτης έχει την ευκαιρία να καταδιώκεται από τους προσωπικούς του «paparazzi» και να έχει τα βλέμματα περαστικών στραμμένα πάνω του. Υπάρχουν μάλιστα διαφορετικά πακέτα και τιμές, για να καλύπτουν τις ανάγκες του κάθε πελάτη!

 

Το πιο πάνω παράδειγμα, απευθύνεται σε ενήλικες. Πως όμως προωθείται αυτή η μαζική προπαγάνδα σε μικρά παιδιά; Με το να βρίσκουν διάφορα ΜΜΕ τρόπους να πείθουν παιδιά ότι το κλειδί της ευτυχίας βρίσκεται στη βιομηχανία του θεάματος. Με το να μεταμορφώνουν παιδιά σε ναρκισσιστές, διαιωνίζουν την ιδέα ότι μπορούν και αυτά μια μέρα να είναι στην τηλεόραση. Και έτσι δημιουργήθηκε η ριάλιτι tv, για να τροφοδοτεί αυτή τη φιλοδοξία.

Σε ευρωπαϊκές χώρες όπως η Μεγάλη Βρετανία, τα προγράμματα ριάλιτι αυξάνονται ραγδαία. Σκηνοθέτες, παραγωγοί και λογής-λογής εμπειρογνώμονες, απλώνονται πια σαν μύκητες σε διάφορα εμπορικά κέντρα για να προωθήσουν παιδιά σε εκπομπές με πραγματικά απίστευτα θέματα. Στο ντοκιμαντέρ δοκιμάζεται αυτή η ιδέα μέσω ενός πειράματος, όπου στήνονται «νέα ριάλιτι» με θέματα όπως: κόρες στο σφαγείο (take your daughters to the slaughter... house) ή μωρά αλκοολικά (baby boozers). Η αντίδραση του κόσμου όχι μόνο δεν είναι απορριπτική αλλά άκρως «θετική».

Να σημειώσουμε ότι οι φόρμες συναίνεσης που υπογράφουν οι γονείς, στα πλαίσια τέτοιων εκπομπών, παρέχουν το δικαίωμα να χρησιμοποιηθεί η εικόνα των παιδιών τους σε οποιοδήποτε θέμα, σε όλα τα ΜΜΕ, σε όλο τον κόσμο χωρίς περιορισμούς. Και όσο μακριά και αν πάει αυτή η ιστορία, μοναδικοί κατηγορούμενοι, κατά τα συγκεκριμένα ΜΜΕ, θα είναι πάντα οι γονείς.

 

Στην περίπτωση της Κύπρου, η διαστρεβλωμένη στάση των ΜΜΕ ενσαρκώνεται για παράδειγμα μέσα από αχρείαστα συχνά και υπερβολικά ριάλιτι-καλλιστεία, που βάζουν νεαρές γυναίκες στο φως της δημοσιότητας και τις παρουσιάζουν ως αντικείμενα του σεξ. Πολλά περιοδικά δε με «lifestyle» περιεχόμενο, προσφέρονται για να αυξήσουν την κυκλοφορία εφημερίδων και σπάνια έχουν κάτι να προσφέρουν σε μορφωτικό ή πολιτιστικό επίπεδο. Αν μη τι άλλο, ενισχύουν μια νοοτροπία επιφανειακή και υλιστική.

Εδώ θέτουμε το εξής ερώτημα: Ποιος έχει την ευθύνη τελικά; οι ενορχηστρωτές-παραγωγοί αυτής της βιομηχανίας, ή μήπως ένα μερίδιο ευθύνης έχει και ο απλός, αφελής κοσμάκης που κάθεται και παρακολουθεί ή διαβάζει δίχως να προβληματιστεί; Μήπως θα ήταν γόνιμο να ήμασταν πιο προσεκτικοί στο τι καταναλώνουμε υπό καθημερινή βάση;

Το ντοκιμαντέρ αυτό, σίγουρα δεν δίνει απαντήσεις σε τέτοιου είδους ερωτήματα. Παρουσιάζοντας όμως τέτοιες διαχειριστικές συμπεριφορές ανθρώπων που ανήκουν στο χώρο, αντιλαμβανόμαστε ότι ο σκηνοθέτης, ασκώντας την κριτική του, μας καλεί ως θεατές να αποκτήσουμε και εμείς κριτική σκέψη, πέραν από την επιφάνεια και το αστραφτερό περιεχόμενο που μας υπνωτίζει καθημερινά, πίσω από ένα γυαλί, ή μέσα από ένα έντυπο κλπ.