Εξ ου και το ξωκλήσι του Αποστόλου Πέτρου και της Αγίας Ελένης της Μάρτυρος, στην Πάφο, κατάφερε να ξεχωρίσει αμέσως, αφού σαφέστατα προχωρά την κυπριακή εκκλησιαστική αρχιτεκτονική ένα βήμα παραπέρα.

Ο λόγος φυσικά για το ξωκλήσι που έγινε viral και συζητήθηκε πολύ το τελευταίο διάστημα, λόγω της ασυνήθιστης εμφάνισης του.

Από την ημέρα που κυκλοφόρησαν οι φωτογραφίες στο διαδίκτυο, κάτοικοι της Πάφου και μη, έψαχναν να βρουν την τοποθεσία του, άλλοι για να το θαυμάσουν από κοντά, ενώ ορισμένοι απλώς για να πειστούν πως όντως το συγκεκριμένο αρχιτεκτόνημα δεν βρίσκεται σε κάποια χώρα του εξωτερικού αλλά στην Κύπρο.

Την πρωτοβουλία για τη δημιουργία του ξωκλησιού, ανέλαβε ο συνταξιούχος εκπαιδευτικός, Πέτρος Γεωργίου (βλέπε φωτογραφία πιο κάτω), ο οποίος αποφάσισε πως αυτό το εκκλησάκι θα είναι η προσφορά του προς την κοινωνία.

 

Έτσι, εις μνήμη της γυναίκας του Ελένης, αποφάσισε να χτίσει το εκκλησάκι στη γειτονιά του και να το αφιερώσει στους ομώνυμους Αγίους -Απόστολο Πέτρο και Αγία Ελένη.

Το έργο ανέθεσε στην ακόλουθη σχεδιαστική ομάδα, η οποία ερεύνησε και χρησιμοποίησε νέες μεθόδους και υλικά για την κατασκευή του, με κύριο στόχο την μείωση του κόστους.

Αρχιτεκτονικός Σχεδιασμός: Μιχάλης Γεωργίου

Πολιτικός Μηχανικός: Οδυσσέας Γεωργίου

Επιμετρητής Ποσοτήτων: Δανάη Κυνηγού

Μηχανολογικός Σχεδιασμός: Σάββας Λεωνίδου

Μελέτη Φωτισμού: Κυριακή Παφίτου

Φιλοτέχνηση: Κωνσταντίνος Ζαννέτος

Φωτογράφηση: Χάρης Σολωμού

Γραφήματα: Μιχάλης Γεωργίου και Οδυσσέας Γεωργίου

Εργολάβος: Ά. Ιωάννου Construction LTD

Εργολάβος Μεταλλικών Κατασκευών: Makico Metal Constructions LTD

Η CITY συνάντησε τον νεαρό αρχιτέκτονα του έργου, Μιχάλη Γεωργίου, με τον οποίο κάναμε μια σύντομη αλλά περιεκτική συζήτηση, τόσο για το αρχιτεκτόνημά του στην Πάφο όσο και για την εκκλησιαστική αρχιτεκτονική αλλά και για την ευρύτερη αρχιτεκτονική στο νησί.

Τα πάντα εξελίσσονται, εξαρτάται όμως πως αντιλαμβάνεται ο κάθε ένας την εξέλιξη. Δεν θεωρώ πως κάναμε κάτι καινούργιο.

Περιμένατε σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, το έργο σας να συζητηθεί τόσο πολύ και να αποσπάσει τόσα πολλά και ποικίλα σχόλια;

Όχι, δεν το περιμέναμε καθόλου, αλλά ελπίζουμε αυτό να βοηθήσει στην αποπεράτωση του. Το ξωκλήσι δεν έχει ακόμη τελειώσει. Δουλεύουμε στο εσωτερικό του με πολύ περιορισμένο προϋπολογισμό. Αυτή τη στιγμή αναζητούμε χορηγίες για την τοιχογραφία του εσωτερικού και την επίπλωση. Ελπίζω, η προβολή να μας βοηθήσει.

Κακά τα ψέματα, η εκκλησιαστική κτιριολογία αποτελεί ένα είδος ταμπού για την αρχιτεκτονική παραγωγή. Πως αντιμετωπίζετε την κριτική εκείνων οι οποίοι πιστεύουν ότι η τυπολογία της ορθόδοξης εκκλησίας πρέπει να παραμένει σε συγκεκριμένα «συντηρητικά πλαίσια», χωρίς να παρουσιάζει εξέλιξη;

Πιστεύω πως τίποτα δεν μένει παγιωμένο, εκτός ίσως από τα μουσεία και τους αρχαιολογικούς χώρους. Πιστεύω επίσης, πως όλα τα πράγματα πρέπει φυσιολογικά να εξελίσσονται. Τα πάντα εξελίσσονται, εξαρτάται όμως πως αντιλαμβάνεται ο κάθε ένας την εξέλιξη. Δεν θεωρώ πως κάναμε κάτι καινούργιο. Προσπαθήσαμε να κάνουμε κάτι επίκαιρο και σίγουρα το κάναμε με αγάπη.

 

Σου ζητήθηκε να σχεδιάσεις έτσι την εκκλησία;

Όχι. Εάν αποταθείς σε αρχιτέκτονα, και θέλεις να εκμεταλλευτείς πλήρως τις υπηρεσίες του, συμβουλή μου είναι να είσαι ανοικτός σε προτάσεις, ιδέες και πειραματισμούς. Η αρχιτεκτονική απαιτεί συνεργασία μεταξύ εργοδότη και σχεδιαστικής ομάδας. Η έκβαση της συνεργασίας αντικατοπτρίζεται στο έργο. Στην προκειμένη περίπτωση, παρόλη την χρονική και οικονομική πίεση καθώς και ορισμένα αρνητικά σχόλια του κόσμου, ο εργοδότης έδειξε πλήρη εμπιστοσύνη με καθοριστικά αποτελέσματα γι το έργο.

Κατά τη διάρκεια υλοποίησης του έργου συναντήσατε καθόλου δυσκολίες από εξωγενείς παράγοντες;

Η μεγαλύτερη δυσκολία ήταν το οικονομικό και ιδιαίτερα η περίοδος στην οποία σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε το έργο. Ξεκινήσαμε κατασκευή ένα μήνα μετά το «κούρεμα».

 

Στην Κύπρο θεωρώ πως έχουμε πρόβλημα με την ανάδειξη του πολιτισμού μας.

Στην Κύπρο του 2015, πόσο εύκολο είναι ένας νέος αρχιτέκτονας να προτείνει ένα κτίριο εκκλησιαστικό που δεν ακολουθεί τη «συνηθισμένη φόρμουλα» με την οποία είμαστε εξοικειωμένοι;

Δεν είναι καθόλου εύκολο επειδή καταρχήν πρέπει να έχεις την ανάθεση του έργου. Το γεγονός ότι πρόκειται για  ιδιωτικό έργο, διευκόλυνε κάπως την κατάσταση καθώς έγινε απευθείας ανάθεση από τον εργοδότη πού «τυγχάνει» να είναι συγγενικό πρόσωπο. Το έργο, παρόλο που είναι μικρό, καθυστέρησε αρκετά να υλοποιηθεί λόγω αφενός του μικρού προϋπολογισμού και αφετέρου λόγω της εξεζητημένης γεωμετρίας. Αν θέλεις να φύγεις από το κατεστημένο δεν υπάρχει δρόμος, πρέπει να τον ανοίξεις.

Σας αρέσουν οι μεγάλες-ογκώδεις εκκλησίες που κτίζονται στο νησί τα τελευταία χρόνια;

Δεν μπορώ να σου απαντήσω στο αν μου αρέσουν ή όχι. Το μόνο όμως που μπορώ να σου πω είναι πως οι εκκλησίες ως θρησκευτικά κτήρια αντικατοπτρίζουν πέραν της θρησκείας, τον πολιτισμό και την ιστορία κάθε τόπου. Αποτελούν συχνά τοπόσημα. Ως τέτοια, τα θρησκευτικά κτίρια  πέραν της πρωταρχικής τους λειτουργίας, παρουσιάζουν ευκαιρίες για προβολή του πολιτισμού μας. Θα μπορούσε πιστεύω να καταβάλλεται περισσότερη προσπάθεια στον σχεδιασμό τους, ίσως μέσα από αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς ή άλλες διαδικασίες προς επίτευξη αυτής της προβολής. Στην Κύπρο θεωρώ πως έχουμε πρόβλημα με την ανάδειξη του πολιτισμού μας. Δίνουμε πολύ περισσότερη σημασία σε άλλα θέματα τα οποία θεωρούνται σημαντικότερα. Είμαστε μια νεαρή χώρα που επενδύσαμε αρκετά στο κτισμένο περιβάλλον από το 1960 μέχρι σήμερα. Κτίζοντας, δημιουργείς την εικόνα του τόπου και κατ’  επέκταση του πολιτισμού σου. Δυστυχώς, η εικόνα του δικού μας τόπου πάσχει και τα σημαντικά της στοιχεία δεν προστατεύονται ή προβάλλονται όσο θα έπρεπε.

Τα κτίρια κτίζονται για την εποχή τους. Δεν πιστεύουμε πως θα έπρεπε να κτίζονται για να μιμούνται προηγούμενες εποχές.

Η εκκλησία στοίχισε πολύ οικονομικά. Σε σχετική τηλεφωνική έρευνα της στατιστικής υπηρεσίας, η κοπέλα πίστευε πως την κοροϊδεύω.

Το γεγονός ότι είχατε να αντιμετωπίσετε ένα κτίριο που έχει μια συγκεκριμένη τυπολογία, ήταν για εσάς πρόκληση ή «εμπόδιο» στην υλοποίηση της κεντρικής σας ιδέας;

Όχι δεν ήταν εμπόδιο. Η τυπολογία ήταν το βατό κομμάτι. Δεν αλλάξαμε κάτι, ο ναός παραμένει ναός τυπολογικά και λειτουργικά. Πειραματιστήκαμε κυρίως με  τα υλικά και την απόδοση της μορφής. Δεν χρησιμοποιήσαμε παραδοσιακές κατασκευαστικές μεθόδους και ίσως εκεί να εστιάζεται η καινοτομία. Το υλικό στην αρχιτεκτονική είναι πολύ σημαντικός παράγοντας. Για παράδειγμα, αποφύγαμε τα καλούπια και αποφεύγοντάς τα, αυτόματα μειώσαμε κόστος. Η μορφή ενός κτιρίου πρέπει να προσαρμόζεται όσο η τεχνολογία εξελίσσεται, ουσιαστικά τα κτίρια κτίζονται για την εποχή τους. Δεν πιστεύουμε πως θα έπρεπε να κτίζονται για να μιμούνται προηγούμενες εποχές.

Πόσα στοίχισε η εκκλησία;

Πολύ οικονομικά. Σε σχετική τηλεφωνική έρευνα της στατιστικής υπηρεσίας, η κοπέλα πίστευε πως την κοροϊδεύω.  Επενδύσαμε πολύ χρόνο στην έρευνα και αυτό απέδωσε. Αν ακλουθούσαμε συμβατικές μεθόδους, θα στοίχιζε πιθανότατα τα διπλάσια.

 

Τελικά, ποιον δρόμο κατά την άποψη σας οφείλει να ακολουθήσει η σύγχρονη εκκλησιαστική αρχιτεκτονική; Της «παράδοσης» ή της «ανανέωσης»;

Την παράδοση δεν μπορείς να την αφαιρέσεις από την εξίσωση. Βασίζεσαι και αντλείς υλικό από την παράδοση και προχωράς. Χωρίς παράδοση δεν θα είχαμε σημείο αναφοράς για να μπορούμε να «μετρήσουμε» την ανανέωση.

Ποιες ήταν οι πηγές έμπνευσής σας και οι αναφορές σας για το συγκεκριμένο έργο;

Σίγουρα, οι ξυλόστεγες εκκλησίες του Τροόδους, οι οποίες αποτελούν μοναδικά παγκόσμια παραδείγματα. Από εκεί γεννήθηκε η ιδέα του κελύφους κάτω από το οποίο βρίσκονται όλα ανεξαίρετος τα στοιχεία και μέρη του ναού. Από ιστορικά τοπικά βυζαντινά παραδείγματα, όπως η Παναγία Χρυσελεούσα στην Έμπα, καθώς επίσης και από τα μικρά ξωκλήσια του Αιγίου, αντλήσαμε την πλαστικότητα της μορφής με την οικειότητα την οποία συνεπάγεται. Σημαντικότατη τέλος πηγή έμπνευσης αποτέλεσαν δυο σύγχρονες μικρές εκκλησίες του αρχιτέκτονα Χάρη Φεραίου, που κατά την άποψη μου αποτελούν σημείο αναφοράς στην εξέλιξη της σύγχρονης κυπριακής ορθόδοξης ναοδομίας. Μια στην Αγία Βαρβάρα και μια στον Πεδουλά.

 

Πως θα χαρακτηρίζατε την αρχιτεκτονική του συγκεκριμένου ξωκκλησιού;

Δεν μπορώ να την χαρακτηρίσω ούτε μου αρέσουν οι ταμπέλες. Κάθε έργο είναι διαφορετικό. Αλλιώς θα το κρίνω εγώ ως αρχιτέκτονας και διαφορετικά κάποιος άλλος. Το πιο σημαντικό είναι τι λέει το έργο στον κάθε έναν και όχι σε μένα προσωπικά.

Που αλλού στην Κύπρο ή στο εξωτερικό μπορούμε να δούμε δουλειά σας;

Παρά το νεαρό της ηλικίας, όλα τα μέλη της ομάδας εργάστηκαν στο παρελθόν σε μεγάλα διεθνή γραφεία και κατ’ επέκταση σε σημαντικά έργα τόσο στην Κύπρο όσο και στο εξωτερικό. Το παρεκκλήσι είναι το πρώτο δικό μας έργο που έχει υλοποιηθεί όπως θα θέλαμε, τουλάχιστο εξωτερικά. Υπάρχουν αλλά που βρίσκονται υπό εξέλιξη.

Ποια η άποψή σας γενικότερα για τη σύγχρονη κυπριακή αρχιτεκτονική;

Νομίζω βρίσκεται σε πολύ σημαντική φάση. Έχουμε πολύ καλούς Κύπριους αρχιτέκτονες και τέσσερεις νέες σχολές αρχιτεκτονικής. Φυσικά έχουμε και οικονομική κρίση. Αν αναλογιστούμε όμως το μέγεθος της Κύπρου, το αρχιτεκτονικό έργο που παράγεται και δημοσιεύεται είναι αποδεδειγμένα περισσότερο από άλλες μεγαλύτερες χώρες. Ήδη από το 1970 είχαμε σημαντικότατα παραδείγματα αρχιτεκτονικής στην Κύπρο και αν δεν ήταν η εισβολή πιστεύω πως σήμερα θα ήμασταν ακόμη πιο μπροστά.

 

Υπάρχει κάτι που δεν σου αρέσει στις κυπριακές πόλεις;

Πολεοδομικά πάσχουμε, και αυτό αποτελεί πηγή πολλών καθημερινών  προβλημάτων με πάμπολλες προεκτάσεις, αλλά αυτό είναι μεγάλο κεφάλαιο και δεν μπορούμε να το αναλύσουμε εδώ. Γενικά είμαστε «ακατάστατοι» σαν λαός. Δεν σεβόμαστε το κτισμένο περιβάλλον και φορτώνουμε τα κτίρια με ταμπέλες και καλώδια, εξαερισμούς και κλιματιστικά χωρίς κάποιο σχεδιασμό ή έλεγχο. Όλοι ανεξαιρέτως, από δημόσιες υπηρεσίες μέχρι ιδιώτες. Αν αφαιρέσουμε τις ταμπέλες, και τις παράνομες «επεκτάσεις-παρεμβάσεις» από τους δρόμους, ξαφνικά θα  αντικρίσουμε μια άλλη όψη. Η δημόσια εικόνα της πόλης είναι πολύ σημαντική αλλά δυστυχώς κανένας δεν το αντιλαμβάνεται και κανένας δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται. Το μόνο που μας ενδιαφέρει είναι τι συμβαίνει μέσα στο σπίτι μας, με τον δημόσιο χώρο δεν ασχολείται δυστυχώς κανένας ενώ η έννοια της συντήρησης των κτηρίων απουσιάζει παντελώς.