Καθώς εμείς εδώ στην Κύπρο αγχωνόμαστε και χαλούμε συχνά την υγεία μας για «τρίχες», μερικά χιλιόμετρα παραδίπλα μας μικρά παιδάκια πεθαίνουν στον πόλεμο και εκατομμύρια άνθρωποι εκτοπίζονται βίαια από τα σπίτια, τις οικογένειες και τις χώρες τους.

Η  Άντρια Σπυρίδου από τη Λεμεσό είναι Διδάκτωρ Ψυχολογίας στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο και Επιστημονική Συνεργάτης στο  Κέντρο Ερευνών Πεδίου του Πανεπιστημίου Κύπρου. Με την ιδιότητά της ως μέλος του Victim’s Voice International (www.vivo.org) επισκέφθηκε μία εβδομάδα πριν ανεπίσημους καταυλισμούς Συρίων προσφύγων στον γειτονικό μας Λίβανο.

 

Μοιράζεται μαζί μας τη σοκαριστική, στενάχωρη μα και διαφωτιστική και αφυπνιστική, για εμάς, εμπειρία και τις φωτογραφίες - ντοκουμέντα της:

«Ένα μισάωρο πτήση από τη Λάρνακα και βρεθήκαμε σε μια συναρπαστική χώρα, γεμάτη αντιθέσεις, που σε μεγάλο βαθμό οφείλονται στους συνεχείς πολέμους που έχουν συνταράξει τη σύγχρονη ιστορία της και επισκιάσει το λαμπρό της παρελθόν. Μη έχοντας ακόμη συνέλθει από έναν δεκαπενταετή εμφύλιο πόλεμο και τη σχετικά πρόσφατη διένεξη του με το Ισραήλ, ο (διπλανός μας) Λίβανος είναι σήμερα η χώρα που φιλοξενεί τον μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων από γειτονικές χώρες που πλήττονται από συγκρούσεις.

Παλαιστίνιοι, Ιρακινοί και Σύριοι πρόσφυγες πασχίζουν να κάνουν μία νέα αρχή και να βρουν τα πόδια τους, σε μία χώρα που δεν έχει ακόμα καταφέρει καλά-καλά να σταθεί στα δικά της.

Τα μεγαλύτερα προβλήματα τα αντιμετωπίζουν οι Σύριοι, οι οποίοι διαβιούν στα λεγόμενα «Informal Settlements of Displaced People» που έχουν στηθεί πρόχειρα και χωρίς ουσιαστική στήριξη από διεθνείς οργανισμούς. Στις πλείστες των περιπτώσεων, οι άνθρωποι αυτοί δεν έχουν καν εγγραφεί ως πρόσφυγες από το UNHCR του Λιβάνου, λόγω της πολιτικής στάσης της χώρας, με αποτέλεσμα το πολιτικό τους στάτους να παραμένει αόριστο και να στερούνται βασικών αναγκών και θεμελιωδών δικαιωμάτων.

Πρόσφυγες πασχίζουν να κάνουν μία νέα αρχή και να βρουν τα πόδια τους, σε μία χώρα που δεν έχει ακόμα καταφέρει καλά-καλά να σταθεί στα δικά της

Στη γόνιμη κοιλάδα Beqaa, δέκα μόλις χιλιόμετρα από τα σύνορα με τη Συρία, βρίσκονται περίπου 160 καταυλισμοί, όπου περίπου 373.120 Σύριοι πρόσφυγες έχουν βρει καταφύγιο. Ένα μέρος που μπορεί μεν να είναι ασφαλέστερο από τη χώρα τους, παραμένει ωστόσο αρκετά επικίνδυνο, τόσο για τη σωματική όσο και για τη ψυχική τους υγεία και ανάπτυξη.

Ως μέλος του Victim’s Voice International, επισκέφθηκα μαζί με την Έστερ Λίμα, φοιτήτρια ψυχολογίας που ασχολείται με τη ψυχική υγεία των προσφυγικών πληθυσμών, έναν από τους ανεπίσημους καταυλισμούς της κοιλάδας.

Στον καταυλισμό θα μας έπαιρνε ο Ali Houssain Elweis, ο οποίος διευθύνει μια οργάνωση που ασχολείται με την ανάπτυξη εκπαιδευτικών και σχολικών προγραμμάτων για μικρά παιδάκια που έχουν προσφυγοποιηθεί. Τον συναντήσαμε στη γειτονική πόλη Chtaura και τον ακολουθήσαμε. Μετά από δεκαπέντε λεπτά οδήγημα μέσω καλλιεργημένων χωραφιών και κάτω από χιονισμένα βουνά, φθάσαμε σε μία περιοχή που ήταν τόσο ερημική, που ακόμη και ο Λιβανέζος οδηγός μας ανησύχησε για την ασφάλειά μας.

Έκανε πολύ κρύο, θα πρέπει να ήταν γύρω στους 5 βαθμούς. Ένας παγωμένος άνεμος που ερχόταν από τα χιονισμένα βουνά διαπερνούσε τα ρούχα μας. Μπήκαμε μέσα στον καταυλισμό, αναγνωρίζοντας τα λογότυπα δύο οργανισμών, που τα τελευταία χρόνια έχουν προσφέρει στον χώρο μια υποτυπώδη υποστήριξη.

Ο «μάνατζερ», μας είπε ο Αλί τη στιγμή που βγαίναμε από το αυτοκίνητο, βρίσκεται ακόμη στα χωράφια μαζί με ανθρώπους από τον καταυλισμό, άνδρες και γυναίκες, που τους παίρνει μαζί του για να δουλέψουν, αφού αυτός είναι ο μόνος τρόπος για τις οικογένειες εκεί να έχουν ένα κάποιο εισόδημα.

«Αγαπάμε τη ζωή αν βρουμε το δρόμο προς αυτή»

Η πρώτη εικόνα που αντικρύσαμε ήταν μερικές οικογένειες που κάθονταν στο έδαφος κάτω από τον ήλιο και μπροστά από ένα μεγάλο άσπρο τοίχο, όπου έγραφε στα αραβικά «Αγαπάμε τη ζωή αν βρουμε το δρόμο προς αυτή». Ρωτώντας αργότερα για τη φράση αυτή έμαθα ότι πρόκειται για απόφθεγμα του μεγάλου Παλαιστίνου ποιητή και συγγραφέα Mahmood Darwish.

Δύο άνδρες που ήταν υπεύθυνοι για το μικρό αυτοσχέδιο μαγαζάκι βασικών ειδών διατροφής ήρθαν αμέσως  να μας χαιρετήσουν. Μας κάλεσαν να περάσουμε μέσα για να το δούμε και να αγοράσουμε τρόφιμα και γλυκά για τις 60 οικογένειες του καταυλισμού.

 

Με τη βοήθεια του Αλί και των υπευθύνων μοιράσαμε τα τρόφιμα σε κάθε οικογένεια. Επισκεφθήκαμε όλα τα επιμέρους καταφύγια και μιλήσαμε με όσους βρίσκαμε σε αυτά. Κάθε συνάντηση με ανθρώπους όλων των ηλικιών ήταν μια υπενθύμιση του πόνου και του τρόμου που είχαν ζήσει, όπως φαινόταν από τα πρόσωπα και τα βλέμματά τους. Η σκέψη που συνεχώς τριγυρνούσε στο μυαλό μου ήταν πως αφού διέφυγαν τον κίνδυνο του πολέμου και ξεριζώθηκαν από τον τόπο τους για να επιβιώσουν, τους αξίζει να αποκτήσουν καλύτερες συνθήκες διαβίωσης και να δουν τα παιδιά τους να μεγαλώνουν σε ένα πιο υγιές περιβάλλον.

Με χαμόγελο μας καλούσαν στο «σπιτικό» τους

Τα καταφύγια ήταν φτιαγμένα από ξύλινες δομές, πλαστικά προστατευτικά στο εξωτερικό και μια μικρή σόμπα στη μέση του χώρου. Χαλιά από διάφορα χρώματα, μερικά μαξιλάρια στα πατώματα και λίγα μαγειρικά σκεύη σε μια γωνιά. Έφθασε η ώρα του μεσημεριανού και όσοι κάθονταν για φαγητό μας καλούσαν να μοιραστούμε μαζί τους το ταπεινό τους γεύμα ή λίγο τσάι. Με χαμόγελο μας καλούσαν στο «σπιτικό» τους. Τα μικρά παιδάκια μας ακολουθούσαν συνεχώς και προσπαθούσαν να πάρουν όλο και περισσότερες λιχουδιές, κάτι που μετέτρεψε την όλη διαδρομή σε ένα παιχνίδι.

 

Το σύστημα εξυγίανσης και τα τρεχούμενο νερό είναι ανύπαρκτο ενώ η αποκομιδή σκουπιδιών γίνεται μια φορά την εβδομάδα, με αποτέλεσμα ο κίνδυνος για λοιμώξεις να είναι μεγάλος. Πολλές οικογένειες που δεν έχουν κανένα εισόδημα μένουν χωρίς ξύλο ή πετρέλαιο θέρμανσης, και αναγκάζονται να μοιράζονται καταφύγια με άλλες οικογένειες. Σε ένα μικρό χώρο κοιμούνται μέχρι δέκα άτομα για να μπορούν έτσι να ζεσταίνονται.

Από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος, πέντε χρόνια πριν, οι καταυλισμοί αυξάνονται και πολλά βρέφη γεννιούνται σε αυτές τις αντίξοες συνθήκες. Ανάμεσα στις 60 οικογένειες συνάντησα έξι έγκυες γυναίκες. Τα νεογέννητα δεν καταγράφονται επίσημα από κανένα οργανισμό και γεννιούνται σε ένα περιβάλλον που θέτει σε σοβαρό κίνδυνο την ανάπτυξή τους.

Οι μητέρες μοιράζονταν μαζί μας την ανησυχία τους για τα παιδιά τους που μεγαλώνουν σε τέτοιες συνθήκες και χωρίς πρόσβαση σε εκπαίδευση. Η Φάτιμα, μια 22χρονη μητέρα μου είπε: «Όταν τα παιδιά μου πήγαν σε σχολείο (του Λιβάνου) οι δάσκαλοι μας είπαν ότι είναι δικό μας λάθος που η κατάσταση έφτασε σε αυτό το σημείο και γίναμε πρόσφυγες.  Κάποιοι άλλοι γονείς παραπονιόντουσαν πως τα παιδιά μας είναι βρώμικα. Αφού αντιμετώπισαν όλη αυτή την απόρριψη, δεν ήθελαν να πηγαίνουν σε εκείνο το σχολείο πια».

Τα νεογέννητα δεν καταγράφονται από κανένα οργανισμό

Τα περισσότερα σχολεία της περιοχής δυσκολεύονται να απορροφήσουν τον μεγάλο αριθμό προσφύγων μαθητών από τη Συρία. Ευτυχώς η οργάνωση του Άλι «Development and Regenaration», βοήθησε στο να κτιστεί το σχολείο Al Andalus, το οποίο προσφέρει εκπαίδευση για περισσότερα από 300 παιδιά της Συρίας που ζουν σε καταυλισμούς.

Όταν ο «διαχειριστής» επέστρεψε, έφερε μαζί του ανθρώπους που δούλευαν στα χωράφια. Ο Μουστάφα, Λιβανέζος κάτοικος στο κοντινό χωριό εδώ και πέντε χρόνια βοηθά τους πρόσφυγες εθελοντικά. Παίρνει ανθρώπους να εργαστούν, προσπαθεί με δωρεές να γεμίζει το κατάστημα του καταυλισμού και φροντίζει ούτως ώστε τα χρήματα των πωλήσεων να επενδύονται σε μικρές βελτιώσεις στην υποδομή του οικισμού ή στο να αγοραστούν ξύλα και πετρέλαιο θέρμανσης.

 

Μέσα στο κρύο, αρκετά παιδιά δεν έχουν καν παπούτσια και κάλτσες

Κουβεντιάσαμε μαζί του στην προσπάθειά μας να μάθουμε ποιες είναι οι πιο επείγουσες ανάγκες. Μέσα στο κρύο, αρκετά παιδιά δεν έχουν παπούτσια και κάλτσες και πολλά ήταν ήδη άρρωστα! Ο Μουστάφα ήταν μια τραγική φιγούρα, ένα ζευγάρι θλιμμένα και γεμάτα απόγνωση μάτια που μετέδιδαν με αμεσότητα τον πόνο και τις δυσκολίες που καθημερινά αντιμετωπίζουν.             

Καθώς η επίσκεψή μας πλησίαζε στο τέλος της και αποχαιρετούσαμε τα παιδάκια που είχαν ηρεμήσει, αφού δεν είχαν μείνει άλλα γλυκά, η μορφή μιας νεαρής γυναίκας με ένα μικρό μωρό στα χέρια με πλησίασε. Την κοίταξα, ήταν μία κοπέλα καστανή με πανέμορφα πράσινα μάτια. Προσπαθούσε να με ρωτήσει κάτι στα αραβικά και κατάλαβα μόνο τη λέξη UNHCR. Φώναξα τον Αλί και μετέφρασε την ερώτησή της: ήθελε να μάθει αν κάνουμε επίσημη καταγραφή των προσφύγων, αφού το μωρό της δεν είχε καταχωρηθεί. Βλέποντας τα μάτια του μωρού, συγκινήθηκα απίστευτα από το βλέμμα του. Ήταν μόλις 6 μηνών και φαινόταν πολύ άρρωστο. Παρατηρώντας στη συνέχεια καλύτερα τη μητέρα, διαπίστωσα ότι ήταν και πάλι έγκυος. Δεν μπόρεσα να συγκρατήσω τα δάκρυα μου. Η δυναμική αυτή μητέρα παρηγορούσε τώρα εμένα.

 

Παίρνοντας τον δρόμο της επιστροφής και αφήνοντας τους ανθρώπους αυτούς πίσω μας, σκέφτηκα πως μπορούμε και κάτι θα κάνουμε γι' αυτούς.

Έχουμε ξεκινήσει τη συλλογή ειδών πρώτης ανάγκης: κάλτσες, βρεφικά εσώρουχα, παιδικά ρούχα, παπούτσια, ξηρή τροφή, κονσέρβες, παιδικό γάλα, προϊόντα περιποίησης βρεφών, και φάρμακα που η χορήγηση τους δεν απαιτεί τη συνταγή γιατρού.

Ό,τι μαζευτεί θα αποσταλεί άμεσα στους προσφυγικούς αυτούς καταυλισμούς και θα διανεμηθεί από την οργάνωση Development and Regeneration Association, στις οικογένειες με τις μεγαλύτερες ανάγκες.

Για συλλογή έχουν οριστεί δύο σημεία, το Καφενείο Αβόζο για Λεμεσό (Ελευθερίας 108 στην παλιά πόλη) και το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου για Λευκωσία (στην κεντρική είσοδο, στην υποδοχή δηλώνοντας πως οι εισφορές προορίζονται για τους Σύριους πρόσφυγες στον Λίβανο).

 

Η συλλογή θα συνεχιστεί μέχρι τις 10 Ιανουαρίου.

Για περισσότερα, μπορείτε να επικοινωνείτε με την Άντρια στο andria.spyridou@vivo.org  και να επισκεφθείτε το σχετικό FACEBOOK EVENT