Η ιστορία μιας πλατείας

Η κεντρική πλατεία στο κέντρο της Λευκωσίας, που αποτελεί τη διασταύρωση των οδών Λήδρας και Ονασαγόρου με τις λεωφόρους Στασίνου, Ομήρου, Κωστάκη Παντελίδη, Κωνσταντίνου Παλαιολόγου και Ευαγόρου, πριν την τουρκική εισβολή ονομαζόταν Πλατεία Μεταξά, προς τιμή του Ιωάννη Μεταξά, ενώ κέντρο της πόλης μέχρι τότρ θεωρείτο η Πλατεία Φανερωμένης. Μετά το 1974 όμως και μετά από διαγωνισμό που πραγματοποιήθηκε με πρόταση του τότε Δημάρχου Λευκωσίας, μετονομάστηκε σε Πλατεία Ελευθερίας. Εκεί, στον προμαχώνα D’Avila, πάνω στα Ενετικά Τείχη, βρίσκεται και το δημαρχείο της Λευκωσίας.

Εκεί, στην Πλατεία Ελευθερίας, εκτυλίχτηκαν πολλές ιστορικές για το νησί στιγμές. Εκεί, μετά τις συμφωνίες Ζυρίχης, στις πρώτες εκλογές της νεοσύστατης Κυπριακής Δημοκρατίας, εμφανίστηκαν και ζήτησαν την ψήφο του λαού σε προεκλογικές τους συγκεντρώσεις ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος και ανθυποψήφιός του, Γιάννης Κληρίδης. Από τον προμαχώνα της πλατείας, όπου βρίσκεται και το Δημαρχείο της πόλης, πραγματοποιήθηκε και η τελευταία δραματική ομιλία του Μακαρίου, ο οποίος καλούσε σε μακροχρόνιο αγώνα. Στη μετά Μακάριο εποχή, στην πλατεία Ελευθερίας έγιναν τα μεγαλύτερα συλλαλητήρια, ενώ εκεί, τον Μάη του 2004, ο Τάσσος Παπαδόπουλος ύψωσε τη σημαία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εντάσσοντας την Κύπρο στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Στην Πλατεία πήγαμε για να γιορτάσουμε και την κατάκτηση του Euro από την Ελλάδα, αλλά και τόσα άλλα πράγματα.

 

Φωτογραφίες: Αρχείο του Πολιτιστικού Κέντρου της πρώην Λαϊκής Τράπεζας

 

Πανοραμική άποψη της Πλατείας Ελευθερίας (τότε Μεταξά), τον Αύγουστο του 1969. Στο βάθος φαίνεται το κινηματοθέατρο «Μαγικό Παλάτι» και στα αριστερά τα Γραφεία της Εταιρείας Λευκαρίτης (λήψη από PIO). Πηγή φωτογραφίας: Λάτρεις της Λευκωσίας

Από το 2012 κάτι άλλαξε

Ήταν τότε που άνοιξε η γη κα κατάπιε την άσφαλτο. Μαζί και τα δυο περίπτερα του Μιλτή & Ευγενή και του Θάσου που κατεδαφίστηκαν, όπως επίσης και πολλές αναμνήσεις. Ήταν τότε που ακούγαμε ότι το σημαντικό αυτό έργο στοχεύει στην αναζωογόνηση της Λευκωσίας και ότι πρόκειται για έργο ορόσημο για τη Λευκωσία, που θα σέβεται την ιστορικότητα του κέντρου της πόλης.

Διαβάζαμε ότι η νέα ανανεωμένη πλατεία θα ενώνει το ιστορικό κέντρο με τη σύγχρονη πόλη. Θα είναι ένας χώρος για όλους με απεριόριστες χρήσεις και δυνατότητες. Μια πλατεία για περίπατο, ανέμελο και ασφαλές παιγνίδι για τα παιδιά, σημείο κοινωνικής συνάθροισης των νέων και όλων των δημοτών, χώρος ψυχαγωγίας και πολιτιστικών εκδηλώσεων. Ακούγαμε ότι αυτή θα είναι η σύγχρονη Πλατεία Ελευθερίας, η οποία θα συνδυάζει το παραδοσιακό με το σύγχρονο.

 

Δεν είμαστε φοβικοί και καχύποπτοι με τις αλλαγές, ούτε και με τις προθέσεις των Αρχών και των ανθρώπων τους. Περιμένουμε πως και πως να υλοποιηθεί το έργο για να απολαύσουμε όλα όσα μας ανακοινώνονται εδώ και χρόνια. Η αλήθεια είναι πως η Λευκωσία έχει ανάγκη από ένα σημείο αναφοράς -πόσω μάλλον όταν αυτό έχει την υπογραφή μιας τόσο σημαντικής, παγκοσμίου φήμης αρχιτέκτονα, που στο κάτω-κάτω κέρδισε το έργο μέσα από διαγωνισμό.

 

Τα τείχη, η τάφρος, η γέφυρα, τα δέντρα, οι χρήσεις

Ανατρέχουμε σε μια πιο παλιά συνέντευξη του Κύπριου αρχιτέκτονα Χρίστου Πασσά, διευθυντικού στελέχους του οίκου Zaha Hadid Architects που ετοίμασε τα εντυπωσιακά αρχιτεκτονικά σχέδια της Πλατείας, και θυμόμαστε ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες για τα χαρακτηριστικά του έργου, τη λειτουργικότητα και τη χρήση του.

«Ο τρόπος με τον οποίον οργανώνεται γεωμετρικά, οπτικά και αισθητικά το έργο δημιουργεί μιαν όμορφη και αρμονική σχέση μεταξύ του αρχαίου μνημείου και του σύγχρονου κτιστού περιβάλλοντος. Ένα τόσο σημαντικό έργο, όπως είναι η ανάπλαση της Πλατείας Ελευθερίας, μας συνδέει με το μέλλον μας και πρέπει να μας γεμίζει με αισιοδοξία.

Ο αριθμός των δέντρων -με βάση τα αναθεωρημένα σχέδια- αυξάνεται σημαντικά.

Οι αρχιτέκτονες προσπάθησαν να συμβιβάσουν τα διαφορετικά ιστορικά μνημεία της παλιάς Λευκωσίας -το τείχος, την τάφρο- με τη σύγχρονη πόλη και να προσελκύσουν ανθρώπους με διαφορετικά ενδιαφέροντα σε έναν τόπο που θα τους επιτρέπει να απολαμβάνουν την αρχιτεκτονική και να χρησιμοποιούν το χώρο για τη διακίνησή τους στα διάφορα μέρη της τάφρου, αλλά και για να ξεκουράζονται.

Η επιβλητικότητα του ενετικού τείχους βρίσκει την ομαλή ενσωμάτωσή του στο αστικό σύνολο της πόλης, κατά τρόπο που η Πλατεία διαδραματίζει το ρόλο γέφυρας μεταξύ της εντός και της εκτός των τειχών πόλης, σαν ένα είδος δεσμού ανάμεσα στο χθες και το σήμερα της πρωτεύουσας. Το έργο περιλαμβάνει την πλήρη ανάπλαση της τάφρου, από την Πλατεία Σολωμού μέχρι το χώρο στάθμευσης που λειτουργεί στην τάφρο Ντ’ Αβίλα.

Στο επίπεδο της τάφρου θα δημιουργηθεί παιδότοπος, καφεστιατόριο, μικρό ανθοπωλείο, αμφιθέατρο χωρητικότητας περίπου 100 ατόμων για εφήμερες χρήσεις και μικρός χώρος προβολών με μετακινούμενες καρέκλες και εξοπλισμό, γραφείο πληροφοριών, δημόσιες τουαλέτες και υπόγειος χώρος στάθμευσης. Επίσης, τα δύο περίπτερα που υπάρχουν σήμερα στην Πλατεία θα μεταφερθούν στην τάφρο και θα εκμοντερνιστούν, θα κατασκευαστούν άνετες σκάλες, ανελκυστήρες και μεγάλη ράμπα που θα οδηγούν στο κάτω μέρος της Πλατείας.

Ο αριθμός των δέντρων -με βάση τα αναθεωρημένα σχέδια- αυξάνεται σημαντικά και δημιουργούνται επτά υδάτινα στοιχεία, τα οποία θα έχουν βάθος μόνο 20 εκατοστών και θα λειτουργούν ως σημεία αντανάκλασης, ενώ παράλληλα θα προσφέρουν δροσιά στο χώρο το καλοκαίρι.

Το πάνω μέρος της Πλατείας (η αιωρούμενη γέφυρα) είναι ένας χώρος που δεν θα έχει καταστήματα, εστιατόρια και χώρους αναψυχής. Θα μπορεί, ωστόσο, να χρησιμοποιείται για εφήμερες εκδηλώσεις, όπως για παράδειγμα η διοργάνωση μιας συναυλίας, ο εορτασμός των Χριστουγέννων και εκθέσεις περιορισμένης διάρκειας. Λόγω του αμφιθεατρικού της σχήματος (στη μια πλευρά είναι πιο υπερυψωμένη) δημιουργεί την αισθητική σχέση με το καμπυλόμορφο σχήμα του προμαχώνα και ουσιαστικά λειτουργεί έμμεσα ως εξέδρα για τη συγκεκριμένη πλατφόρμα. Ο κόσμος θα απολαμβάνει τη βόλτα του και θα κινείται και στα δύο επίπεδα της πλατείας χωρίς να τα ξεχωρίζει».