Με το χύσιμο των δυόμισι χιλιάδων τόνων τσιμέντου την περασμένη Κυριακή, τη σημαντικότερη, όπως μας πληροφόρησε ο Δήμος, φάση του έργου, οι αρνητικές αντιδράσεις και τα παράπονα γύρω από το μεγαλύτερο δημόσιο έργο υποδομής της Λευκωσίας ξαναφούντωσαν.

Ως συχνότερη ανάρτηση υπό τη μορφή μουρμούρας ανάμεσα στους χρήστες του κυπριακού ίντερνετ αναδείχθηκε η -εύλογη- απορία του «τι θα συμβαίνει με όλο αυτό το μπετόν κατά τη διάρκεια του καλοκαιρινού καύσωνα» ενώ αρκετοί άρχισαν να τα χώνουν εκ νέου για τα «δέντρα που κόπηκαν», τα μεσαιωνικά τείχη «που μόνο εμείς στην Κύπρο τα τσιμεντώνουμε» και το «υπερμοντέρνο στοιχείο που δεν συνάδει με τον παλαιό και γραφικό χαρακτήρα της περιοχής».

Για να αποδειχθεί μάλιστα η «κυπριακή παραφροσύνη» κυκλοφόρησε και meme που συνέκρινε τη Λευκωσία με τρία χωριά σε Ιταλία και Ολλανδία (17 χιλιάδες κάτοικοι το μεγαλύτερο) που επίσης έχουν μεσαιωνικά τείχη και τα οποία δεν περιβάλλονται από τσιμέντο αλλά από μεγάλες εκτάσεις νερού και πρασίνου.

Σε κάθε περίπτωση, η περίφημη σκυροδέτηση ολοκληρώθηκε, το έργο προχωρά και θα ήταν μάλλον χρήσιμο να δούμε πώς μπορούμε να διαχειριστούμε τις εξελίξεις από τούδε και στο εξής με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Τρεις Λευκωσιάτες, ένας αρχιτέκτονας, ένας δημοσιογράφος και ένας περιβαλλοντικός επιστήμονας προσεγγίζουν το ζήτημα μετρημένα και αισιόδοξα:

 

Ανδρέας Λόρδος, Αρχιτέκτονας

Εάν αντιμετωπιστεί η σκίαση και τα αυτοκίνητα, πιστεύω πως η νέα Πλατεία Ελευθερίας θα αποδειχθεί ένας εξαιρετικά δημοφιλής δημόσιος χώρος παντός καιρού

Να δούμε την Πλατεία Ελευθερίας ως μέρος ενός ευρύτερου πολεοδομικού σχεδίου και το Δημοτικό Συμβούλιο να συνεργαστεί με πολεοδόμους που να εξηγήσουν ακριβώς αυτό: πως αντιλαμβάνονται την Πλατεία στο πλαίσιο ενός τέτοιου σχεδίου και όχι μεμονωμένα. Μία Πλατεία Ελευθερίας δηλαδή που αφενός θα συνδέει τον πεζόδρομο Λήδρας με τον μελλοντικό πεζόδρομο Μακαρίου, αφετέρου θα συνδέει το επίπεδο της πλατείας με το επίπεδο της τάφρου ενώ με μικρά έργα υποδομής να μπορεί να συνδέει ακόμη την τάφρο με το Γραμμικό Πάρκο Πεδιαίου.

Αναφορικά με τη χρήση ή μη του αυτοκινήτου, πιστεύω πως δεν θα εξυπηρετήσει τίποτα με το να υπάρξει μία λωρίδα που να περνά δίπλα από το Δημαρχείο, αφού ήδη έχουμε την πλατεία Σολωμού, η οποία εξυπηρετεί την κίνηση με πολλές κιόλας λωρίδες.

Οι αντιδράσεις που προέκυψαν περιτριγυρίζονται γύρω από τρεις άξονες. Ο πρώτος άξονας έχει να κάνει με την τάφρο ως αρχαίο μνημείο. Προσπάθεια, ωστόσο, του αρχιτεκτονικού σχεδίου υπήρξε η δημιουργία μιας πλατείας που αιωρείται οπτικά και να δεν αγγίζει ούτε και επιβάλλεται στο μνημείο. Η δεύτερη κριτική που δέχεται το οικοδόμημα είναι πως ως υλικό το μπετόν αναπτύσσει ψηλές θερμοκρασίες. Μια πλατεία ή μια τέτοια πλατεία θα πρέπει πράγματι να είναι σκιασμένη και ίσως τούτο θα πρέπει να μελετηθεί, με σκοπό να υπάρξουν χώροι που να εξυπηρετούν το κοινό. Πρέπει να βρεθούν τρόποι για να δημιουργείται ένα ικανοποιητικό μικρόκλιμα για τους χρήστες. Θα μπορούσε να γίνει με σκίαση. Εφόσον όμως η κατασκευή είναι από μπετόν και σε μεγάλο βαθμό δεν επιδέχεται δέντρα, η σκίαση θα πρέπει να είναι κατασκευασμένη και όχι πράσινη. Ο τρίτος άξονας αντιδράσεων περιστρέφεται με τη δημιουργία ενός κενού περάσματος κατά μήκος της τάφρου, κάτι που ίσως να συνοδευτεί με πιθανούς βανδαλισμούς ή με τη δημιουργία μίας ζώνης χωρίς επιτήρηση που να προκαλεί έγκλημα, όπως συμβαίνει σε άλλες πόλεις.  Η λύση της αρχιτέκτονος για αυτό, εξ όσων αντιλαμβάνομαι, ήταν η δημιουργία χώρων στάθμευσης και εστίασης. Πράγματι, με την κατασκευή χώρων σίτισης και ικανοποιητικού φωτισμού, μπορεί να αντιμετωπιστεί και αυτό.

Συνεπώς, εάν αντιμετωπιστούν τα σημαντικότερα ζητήματα που προέκυψαν, που για μένα είναι η σκίαση και τα αυτοκίνητα, πιστεύω πως η νέα Πλατεία Ελευθερίας θα αποδειχθεί ένας εξαιρετικά δημοφιλής δημόσιος χώρος παντός καιρού. Τα θετικά είναι πάρα πολλά, αφού πρόκειται για ένα μεγάλο έργο που έλειπε από τη Λευκωσία, η οποία γενικά στερείται πλατειών. Ίσως να ήταν καλό, στην παρούσα φάση που η Πλατεία άρχισε να φαίνεται και σίγουρα μέχρι την ολοκλήρωσή της θα συζητείται, να βγει ο Δήμος με ένα απλό ερωτηματολόγιο και να ζητήσει από τους πολίτες τη γνώμη τους. 

Γιώργος Κακούρης, Δημοσιογράφος

Η πλατεία Ελευθερίας είναι όπως το Κυπριακό – δεν υπάρχει εναλλακτική από το να κλείσουν οι εκκρεμότητες για να μπορέσουμε να πάμε ένα βήμα παρακάτω

Η πλατεία Ελευθερίας δεν ήταν ποτέ πλατεία όσο μεγάλωνα. Μπορεί η προηγούμενη κατάσταση να έχει – πλέον – μια νοσταλγική αίγλη, αλλά και μόνο η δημιουργία ενός νέου αστικού κέντρου για την πόλη που να προσφέρει χώρο συνάθροισης και σημείο αναφοράς είναι βελτίωση. Από εκεί και πέρα, η λειτουργικότητα της νέας πλατείας θα κριθεί στην πράξη, ούτε από την φαντασίωση (αρνητική ή θετική) που μας προκαλεί η μακέτα ούτε από μια αντανακλαστική αντίδραση που βλέπει μόνο τις άμεσες αλλαγές χωρίς το ευρύτερο πλαίσιο.

Το θέμα είναι πρακτικό. Εφόσον η διαδικασία ξεκίνησε, δεν μπορεί η πόλη να μένει άλλο σε ημιτελή κατάσταση μέχρι να αποφασιστεί ένα νέο ιδεατό σχέδιο. Η πλατεία Ελευθερίας είναι όπως το Κυπριακό – δεν υπάρχει εναλλακτική από το να κλείσουν οι εκκρεμότητες για να μπορέσουμε να πάμε ένα βήμα παρακάτω. Υπάρχουν συγκεκριμένα νέα προβλήματα τα οποία πρέπει να συζητήσουμε – όπως τα ερωτήματα αν πρέπει να αποκλειστούν τα αυτοκίνητα από τη νέα πεζογέφυρα (πρέπει) και το αν η πλατεία θα χρειαστεί επιπρόσθετα παγκάκια και σκίαση (θα χρειαστεί).

Κυριάκος Χρυσοστόμου, Περιβαλλοντικός Επιστήμονας

Η αρχιτεκτονική επέμβαση της Zaha αναζωογονεί την παραμελημένη περιοχή, κόντρα στην κατάντια άλλων τάφρων που χρησιμοποιούνται σαν δημόσιες τουαλέτες και για τη στάθμευση αυτοκινήτων

Η αρχιτεκτονική επέμβαση της ιρακινής Zaha Hadid στον πεντακοσίων χρόνων, αρχαιολογικό χώρο των ενετικών τειχών αναζωογονεί την απο δεκαετιών παραμελημένη περιοχή μετατρέποντάς τη σε μια αστική πλατεία - πάρκο με αισθητικό κύρος, κόντρα στην κατάντια άλλων τάφρων που χρησιμοποιούνται σαν δημόσιες τουαλέτες και για τη στάθμευση αυτοκινήτων. Στην αρχιτεκτονική, πέραν του τι προσθέτεις, σημασία έχει και τι αφαιρείς. Στην προκείμενη περίπτωση αφαιρέθηκε ένα εγκαταλελειμμένο από την πολιτεία ψευδοπάρκο που έκρυβε τα ιστορικά, ενετικά οχυρώματα και κατεδαφίστηκε ένας δρόμος διέλευσης οχημάτων χτισμένος πάνω στο αρχαίο μνημείο.

Τη θέση τους θα πάρει το - ίσως -  πιο ριζοσπαστικό αστικό έργο στην ιστορία της σύγχρονης Λευκωσίας, μέσω του οποίου τα τείχη και ο καρδιόσχημος προμαχώνας του ενετού αρχιτέκτονα Giulio Savorgnano ανακτούν την παλιά τους μεγαλοπρέπεια και αναδεικνύονται. Μια μεγάλων διαστάσεων αιωρούμενη πλατεία θα γεφυρώνει την εντός με την εκτός τειχών Λευκωσία, καλύπτοντας εν μέρει το τεράστιο κενό της πόλης στην ύπαρξη ανοιχτών δημόσιων χώρων.

Ο συνολικός αριθμός φυτών (όλα από την κυπριακή χλωρίδα) πέριξ της γέφυρας θα είναι σημαντικά αυξημένος σε σχέση με προηγουμένως, ενώ εισάγεται το υδάτινο στοιχείο με τη μορφή μικρών λιμνών/σιντριβανιών, παραπέμποντας συμβολικά στην προ αιώνων διέλευση του Πεδιαίου ποταμού εξωτερικά των τειχών. Κατά τη διάρκεια της νύχτας το δάπεδο της γέφυρας μετατρέπεται σε ένα γαλαξία λευκών φώτων που μαζί με τον φωτισμό του περιβάλλοντος χώρου το έργο αποκτά μια ουτοπική εμφάνιση. Μελέτη συγκοινωνιολόγων από το Ηνωμένο Βασίλειο έδειξε ότι η απαγόρευση της άλλοτε διέλευσης οχημάτων από το συγκεκριμένο σημείο θα έχει ασήμαντη επίδραση στο οδικό δίκτυο.

Επιτέλους δημιουργείται ένας χώρος αρχιτεκτονικής αισθητικής, απεριόριστων δυνατοτήτων και διαμορφώνεται ένα νέο -για τα κυπριακά δεδομένα-  μοντέλο ψυχαγωγίας και δημιουργικότητας για τους πολίτες, όπου ο καθένας θα μπορεί να χαλαρώσει, να διαβάσει ένα βιβλίο, να συναντήσει φίλους και να διοργανώσει εκδηλώσεις.

Η τολμηρή αυτή κατασκευή μπαίνει σαν σφήνα μεταξύ της ιστορικής και της μοντέρνας Λευκωσίας, οδηγώντας στην ανάδειξη και ανάπτυξη τόσο της παλιάς όσο και της καινούριας πόλης. Το γεγονός αυτό θα προκαλέσει την αναπόφευκτη έλξη επενδύσεων εκατέρωθεν του έργου. Επιπρόσθετα, δίνεται πνοή ζωής στα ενετικά τείχη, αφού για πρώτη φορά οι πολίτες θα έχουν ουσιαστικά την ευκαιρία να αλληλεπιδράσουν γύρω από αυτά. Η έννοια της πλατείας αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο της κυπριακής κοινωνίας, και ιδιαίτερα η συγκεκριμένη πλατεία, αφού θα συνδέει πλέον τον πολυσύχναστο Μακρύδρομο με το σύντομα αναβαθμισμένο εμπορικό κέντρο της μοντέρνας Λευκωσίας.

Θα αποτελέσει ένα έργο τοπόσημο για την πρωτεύουσα, όπου η σύγχρονη αρχιτεκτονική σέβεται και αναβαθμίζει τη σπουδαιότητα ενός αρχαίου μνημείου. Για τους πιο ρομαντικούς ίσως γίνει και ένα σύμβολο Ελευθερίας, όπου τα παλιά τείχη που διχάζουν μια πόλη (ή ένα λαό) απαιτούν σύγχρονες γέφυρες για να την επανενώσουν.

ΔΙΑΒΑΣΕ ΕΠΙΣΗΣ: ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΜΕΤΑΞΑ ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΤΗΣ ZAHA