Οι περισσότερες από τις γυναίκες που είναι θύματα ενδοοικογενειακής βίας, βρίσκουν δικαιολογίες για να καλύψουν τον σύντροφο που τις κακοποιεί, νομίζοντας πως κάποτε θα αλλάξει. Στην πραγματικότητα όμως, μόνο το 2% των περιστατικών κακοποίησης δεν επαναλαμβάνονται, όπως μας ενημερώνει ο λειτουργός του Συνδέσμου Πρόληψης και Αντιμετώπισης της Βίας στην Οικογένεια, Μάριος Νικολάου, τον οποίο συναντήσαμε με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Γυναίκας.

 

Πόσα άτομα ζήτησαν τη βοήθεια σας συνολικά, μέσα στο 2014;

Ο σύνδεσμός χειρίστηκε μέσα στο έτος που μας πέρασε, 1636 υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας. Οι 1373 από αυτές αφορούσαν γυναίκες. Οι κλήσεις που δέχεται το κέντρο είναι περισσότερες, αλλά στα στατιστικά καταγράφονται μόνο τα περιστατικά για τα οποία υπάρχουν στοιχεία.

Είναι μύθος ότι τα περισσότερα κρούσματα αφορούν ξένους;

Ναι, είναι μύθος. Τα περισσότερα περιστατικά αφορούν Κύπριες και Κύπριους. Απλώς οι ξένες κοπέλες, ζητούν περισσότερο τις υπηρεσίες των καταφυγίων, επειδή δεν έχουν άλλες εναλλακτικές επιλογές στην Κύπρο, όπως για παράδειγμα η οικογένεια.

Ένα κορίτσι το κακοποιούσαν οι φίλοι του πατέρα της από τα 9 της χρόνια και αποφάσισε τελικά να μιλήσει στα 16 της.

Έκτος από τα τηλεφωνήματα στην γραμμή στήριξης 1440, έχετε άλλους τρόπους για να ανιχνεύετε τέτοιου είδους καταστάσεις;

Ο ρόλος μας δεν είναι να ανιχνεύουμε, ούτε έχουμε αυτή την εξουσία. Εμείς έχουμε υπηρεσίες στις οποίες μπορεί ο κάθε πολίτης, ελεύθερα, εχέμυθα και δωρεάν, να απευθυνθεί και να ζητήσει βοήθεια ή πληροφόρηση. Πέραν από την γραμμή, υπάρχουν προσωπικά ραντεβού στον Σύνδεσμο, για ψυχολογική ή συμβουλευτική υποστήριξη, υπάρχουν τα καταφύγια και διάφορες θεραπευτικές ομάδες που λειτουργούν για γυναίκες αλλά και για άντρες. Στις υπηρεσίες μας μπορεί να ενταχθεί όποιο άτομο επιθυμεί να παρακολουθεί μια σειρά ψυχοεκπαιδευτικών σεμιναρίων.

 

Γιατί επιβάλλεται να ζητούν βοήθεια από εσάς οι κακοποιημένες γυναίκες; Με ποια επιχειρήματα θα πείθατε γυναίκες που κακοποιούνται και θέλουν να μιλήσουν αλλά δεν τολμούν;

Κατανοούμε γιατί μια γυναίκα που κακοποιείται δεν επιλέγει να μιλήσει. Αυτό σχετίζεται κυρίως με τον φόβο και την έγνοια του τι θα ακολουθήσει. Σαν οργανισμός όμως, θα τους λέγαμε πως η συμπεριφορά του συντρόφου τους, με την πάροδο του χρόνου, είναι 100% βέβαιο πως σταδιακά θα εξελίσσεται προς το χειρότερο. Αν δεν κάνουν κάτι, η βία που δέχονται θα συνεχίζεται και θα εξελίσσεται. Πρέπει να αναρωτηθούν όλες οι γυναίκες που κακοποιούνται, οι οποίες στην πλειοψηφία είναι και μητέρες,(70%) αν αξίζει τον κόπο να βιώνουν τόσο οι ίδιες όσο και τα παιδία τους αυτήν την κακοποίηση. Υπάρχει φόβος υπάρχει ανησυχία, όμως πρέπει να αντιληφθούν πως αυτό δεν αλλάζει ούτε με την ανοχή αλλά ούτε και με τη σιωπή τους. Η λέξη-κλειδί για αυτές τις γυναίκες είναι 'ενδυνάμωση'. Αν δώσουν την ευκαιρία στον εαυτό τους να ενδυναμωθεί, τότε τα πράγματα θα είναι λιγότερο δύσκολα από ότι νομίζουν. Εμείς, για αυτήν την ενδυνάμωση είμαστε εδώ, μέσα από τις υπηρεσίες τις οποίες παρέχουμε.

Ποιοι οι κύριοι λόγοι που οδηγούν ένα ζευγάρι σε αυτή την κατάσταση;

Είναι σημαντικό να ξεκαθαρίσουμε, πως δεν είναι μόνο γυναίκες τα θύματα της ενδοοικογενειακής βίας, υπάρχει και το ανάποδο. Οι λόγοι που φέρνουν ένα ζευγάρι σε αυτή την κατάσταση πολλές φορές είναι τα οικονομικά θέματα ή τα πρόβλημα διαχείρισης του θυμού. Υπάρχει και το πρόβλημα της δυσκολίας στην επικοινωνία ανάμεσα στα ζευγάρια, το οποίο θα το κατέτασσα πρώτο στη σειρά. Η βία επίσης εμφανίζεται σε πολλά ζευγάρια που είναι σε διάσταση και θέλουν να χωρίσουν. Θα ήταν καλό να υπήρχε ένας διαμεσολαβητής ανάμεσα σε τέτοια ζευγάρια, πριν αυτά φτάσουν στα δικαστήρια, για να τους εξηγεί τι είναι ακριβώς το διαζύγιο, ποια τα δικαιώματα και ποιες οι υποχρεώσεις τους. Αυτό σε άλλες χώρες υπάρχει και φέρνει καλά αποτελέσματα. Υπάρχουν και κάποια προβλήματα τα οποία συνυπάρχουν με τη βία και την κάνουν να γίνεται χειρότερη, όπως είναι το αλκοόλ, ο τζόγος τα ναρκωτικά και οι εξωσυζυγικές σχέσεις.

 

Ποιο ήταν το πιο ακραίο περιστατικό που αντιμετωπίσατε ως Σύνδεσμος;

Τα ακραία περιστατικά είναι πολλά και συχνά. Θυμάμαι ένα άτομο που διανυκτέρευε για περίπου δύο χρόνια μέσα στο αυτοκίνητο και λουζόταν χειμώνα καλοκαίρι με ένα λάστιχο. Υπήρχε ακόμη μια περίπτωση, που μια γυναίκα τραυματίστηκε από αυτοκίνητο, καθώς ο άντρας της είχε σκηνοθετήσει να τη σκοτώσει  με το αυτοκίνητο αλλά στο τέλος κατάφερε μόνο να την τραυματίσει. Επίσης, ένα κορίτσι το οποίο κακοποιούσαν οι φίλοι του πατέρα της από τα 9 της χρόνια και αποφάσισε τελικά να μιλήσει στα 16 της. Δεν μπορούμε να επηρεαζόμαστε από κάθε περιστατικό που συναντάμε, υπάρχουν όμως περιπτώσεις σαν και αυτές που μας επηρεάζουν λίγο περισσότερο.

Πολλά από τα άτομα που έχουμε στο καταφύγιο είναι οικονομικά εξαρτημένα από το άτομο που τα κακοποιεί.

Ποια είναι η διαδικασία που πρέπει να ακολουθήσει το θύμα;

Το πρώτο πράγμα που χρειάζεται να κάνει, είναι να πάρει τηλέφωνο για να καταγγείλει το περιστατικό ή να μιλήσει σε κάποιο δικό του πρόσωπο για να μπορέσει να ανοιχτεί και να πάρει δύναμη για να προχωρήσει παρακάτω. Όσον αφορά εμάς, παίρνει τηλέφωνο, μας εξηγεί την κατάσταση και εμείς οφείλουμε να συζητήσουμε μαζί του και να του αναφέρουμε όλες τις πιθανές επιλογές που έχει, μέχρι να αποφασίσει από μόνο του τι πραγματικά θέλει. Επίσης, τους ενημερώνουμε και για άλλες υπηρεσίες που μπορούν να απευθυνθούν. Αυτά τα άτομα, μπορούν απλά να παίρνουν τηλέφωνο στη γραμμή για να μιλάνε ή να επιλέξουν να έρθουν σε κάποια συμβουλευτική συνάντηση με ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς. Έχουμε γύρω στις 344 συναντήσεις το χρόνο.

Είναι δύσκολο να πάρουν μια απόφαση τα θύματα;

Συχνά δεν είναι έτοιμοι να πάρουν την απόφαση ούτε από το πρώτο αλλά ούτε και από το δέκατο τηλεφώνημα. Παίρνει περισσότερο, αφού οι πλείστοι αναζητούν βοήθεια όταν το πρόβλημα έχει ήδη προχωρήσει. Είναι σημαντικό όταν εμφανιστεί η βία σε μια σχέση, τα θύματα να αντιδράνε άμεσα και να μην αφήνουν την κατάσταση να προχωρήσει. Οι γυναίκες πολλές φορές βρίσκουν δικαιολογίες για να καλύψουν το σύντροφο που τις κακοποιεί και έτσι δικαιολογούν την απόφαση τους να παραμείνουν σε μια τέτοια σχέση. Θεωρούν πως είναι πιο δύσκολο να φύγουν από μια σχέση παρά να μείνουν. Σίγουρα είναι δύσκολο αν στη μέση υπάρχουν παιδιά ή είναι άνεργοι. Πολλά από τα άτομα που έχουμε στο καταφύγιο είναι οικονομικά εξαρτημένα από το άτομο που τα κακοποιεί.

 

Από πότε λειτουργεί ο Σύνδεσμος για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια (ΣΠΑΒΟ);

Ο Σύνδεσμος ιδρύθηκε από εθελοντές, το 1990 σε καταστατική συνέλευση στη Λευκωσία. Οι προσπάθειες όμως, για να δημιουργηθεί ένας οργανισμός  που να εξυπηρετεί και να προστατεύει τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας, ξεκίνησαν το 1982. Τότε, είχαν σημειωθεί στην Κύπρο αλλεπάλληλες δολοφονίες γυναικών από τους συζύγους ή τους συντρόφους τους. Έτσι, κάποιοι ευαισθητοποιημένοι πολίτες, είχαν αποφασίσει ότι αυτό το πράγμα έπρεπε να σταματήσει, αλλά επειδή ήταν πολλές οι δυσκολίες που αντιμετώπιζαν, τόσο από τον κόσμο όσο και από τις αντιλήψεις που υπήρχαν από τις υπηρεσίες του κράτους, αρχικά είχαν λειτουργήσει μια γραμμή για να εξυπηρετεί γυναίκες που ήθελαν να τηλεφωνήσουν. Μετά από πολλές προσπάθειες και εμπόδια, το 1990 κατάφεραν να στεγάσουν την τηλεφωνική υπηρεσία και όλες τις άλλες υπηρεσίες, κάτω από ένα νόμιμα εγγεγραμμένο μη κυβερνητικό οργανισμό.

Σήμερα είναι πιο βάναυσος ο τρόπος που εμφανίζεται η ενδοοικογενειακή βία. Μέσα στο 2014, σημειώθηκαν οι περισσότεροι ενδοοικογενειακοί φόνοι από την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Με την πάροδο των χρόνων, αυξάνονται ή μειώνονται τα περιστατικά;

Αυτά τα 25 χρόνια που λειτουργεί ο Σύνδεσμος και βλέποντας τα στατιστικά από το 1995 υπάρχει αύξηση και σταθεροποίηση. Φυσικά, αυτό έχει γίνει γιατί πλέον η βία συζητείται και δεν είναι κάτι που μένει κρυφό. Πάντα υπήρχε βία. Αυτό που έχει αλλάξει είναι ο τρόπος που εμφανίζεται η ενδοοικογενειακή βία, τώρα είναι πιο βάναυσος. Μέσα στο 2014, σημειώθηκαν οι περισσότεροι ενδοοικογενειακοί φόνοι από την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ο φόνος είναι το έσχατο της οικογενειακής βίας.

Για πόσο καιρό μπορεί να μείνει στο καταφύγιο ένα κακοποιημένο άτομο; Μετά τι γίνεται;

Μια από τις υπηρεσίες του Συνδέσμου είναι τα καταφύγια. Προς το παρών υπάρχουν δύο, ένα στη Λευκωσία και ένα στην Πάφο. Είναι σπίτια όπου η κοπέλα μπορεί να μείνει προσωρινά μαζί με τα παιδιά της, μέχρι να αποφασίσει τι θέλει να κάνει στη συνέχεια της ζωή της. Τα καταφύγια είναι μόνο για άτομα τα οποία διατρέχουν άμεσο κίνδυνο και επιλέγουν να εγκαταλείψουν το σπίτι τους για κάποιο διάστημα. Ο χρόνος εξαρτάται από τις ιδιαιτερότητες της κάθε περίπτωσης, από τον κίνδυνο που διατρέχει, από τις επιλογές που έχει το κάθε άτομο, από το ευρύτερο περιβάλλον και από την διαδικασία ενδυνάμωσης του. Κάποια άτομα χρειάζονται περισσότερο χρόνο να ηρεμήσουν. Ο σύνδεσμος, προσπαθεί να βοηθήσει τα άτομα αυτά να συνεχίσουν κανονικά τη ζωή τους, δηλαδή τα παιδιά να πηγαίνουν κανονικά σχολείο και η γυναίκα στη δουλεία της. Μετά το καταφύγιο μπορεί να αποφασίσει αν θα εγκαταλείψει το σύντροφό ή αν θα επιστρέψει. Οι ξένες κοπέλες, αν το επιτρέπει η νομοθεσία, μπορούν να επιστρέψουν στη χώρα τους για να ξεκινήσουν μια καινούρια ζωή. Αν όμως έχουν παιδιά με Κύπριο δεν μπορούν να φύγουν αν δεν εξασφαλίσουν τις απαραίτητες άδειες, γιατί αυτό θεωρείται απαγωγή. Οι πλείστες, φεύγοντας από το καταφύγιο όμως, είναι αποφασισμένες να εγκαταλείψουν το σύζυγο τους, αν και στην πορεία ένα ποσοστό επιστρέφει πίσω σε αυτόν λόγω των παιδιών ή επειδή προσπαθεί αυτός να αλλάξει, αλλά κυρίως για οικονομικούς λόγους.

Δεν είναι πάντα οι γυναίκες τα θύματα, συμβαίνει και το αντίστροφο,

Συμμορφώνεται συνήθως ο θύτης;

Τα άτομα που έχουν «θέμα» με την συμπεριφορά τους δεν υπάρχει τρόπος να βελτιωθούν εάν δεν λάβουν εξειδικευμένη βοήθεια. Με τις υποσχέσεις και την ανοχή δεν αλλάζει κάτι. Ένα από τα προγράμματα τα οποία παρέχουμε, έχει να κάνει με την συμπεριφορά και την προσπάθεια του ατόμου να αλλάξει. Μερικοί όντως τα καταφέρνουν και αλλάζουν. Χωρίς εξειδικευμένη βοήθεια, όμως, δεν πρόκειται να αλλάξουν. Αυτοί που ασκούν βία, έχουν πίσω τους μια ιστορία, είτε βιώσαν και αυτοί την κακοποίηση, είτε ήταν μάρτυρες κακοποίησης. Αυτό όμως δεν αποτελεί δικαιολογία για ένα άτομο που ασκεί συστηματική βία, αφού υπάρχει τρόπος να το αντιμετωπίσει.

Μου είπες προηγουμένως πως υπάρχουν περιπτώσεις που τα θύματα είναι άντρες.

Ναι, δεν είναι πάντα οι γυναίκες τα θύματα, συμβάινει και το αντίστροφο, αλλά σε πολύ πιο μικρό βαθμό. Μέσα στο 2014, το 16% των θυμάτων, ήταν άντρες και παιδία, ενώ το 84% ήταν γυναίκες. Οι άντρες συνήθως βιώνουν θέματα ψυχολογικής βίας από τις γυναίκες τους. Σε πολλές περιπτώσεις, τηλεφωνούν για να τους δώσουμε συμβουλές, επειδή η γυναίκα δεν τους αφήνει να έχουν επικοινωνία με τα παιδιά τους. Παλαιότερα δεν υπήρχαν αρκετά περιστατικά με άντρες, πλέον όμως, είναι συχνό φαινόμενο. Σχεδόν κάθε εβδομάδα ένας άντρας θα πάρει τηλέφωνο για να μας μιλήσει ή για να ζητήσει πληροφορίες και βοήθεια.

 

Γνωρίζουμε πως είσαστε στα σχέδια για ένα καινούργιο καταφύγιο. Τι περισσότερα θα προσφέρει;

Ο Σύνδεσμος εξασφάλισε μια χορηγία από το κράτος της Νορβηγίας και μαζί με ένα ποσοστό από την Κυπριακή Δημοκρατία αλλά και με διάφορούς άλλους πόρους δικούς μας, καταφέραμε να είμαστε στη διαδικασία υλοποίησης του νέου καταφυγίου μας. Θα είναι ένα κτίριο που θα συστεγάζει τις υπηρεσίες του συνδέσμου και θα παρέχει φιλοξενία σε πολύ περισσότερο κόσμο από ότι τώρα. Θα υπάρχουν ειδικοί χώροι για θεραπεία, εκπαίδευση και ψυχαγωγία των φιλοξενούμενων. Σε ένα ξεχωριστό χώρο στο ίδιο κτίριο, θα υπάρχουν και οι υπόλοιπες υπηρεσίες του Συνδέσμου, όπως η γραμμή στήριξης 1440, τα προσωπικά ραντεβού, το ψυχοεκπαιδευτικο πρόγραμμα και οι Ευρωπαϊκές Γραμμές Στήριξης Παιδιών και Εφήβων 116 111, αλλά και Εξαφανισμένων Παιδιών 116 000. Ευελπιστούμε πως σε ένα χρόνο, το έργο που βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη από το Σεπτέμβρη του 2014, θα είναι έτοιμο.