Για παράδειγμα, το επάγγελμα του μεταφραστή και του διερμηνέα.

Η εποχή της πληροφορίας, στην οποία ζούμε, δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς τη μετάφραση. Δεν θα υπήρχε ανάπτυξη στο εμπόριο, στην τεχνολογία, στην εκπαίδευση αλλά και σε πάρα πολλούς τομείς της σημερινής ζωής. Στην πολυπολιτισμική κοινωνία που ζούμε, η επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων γίνεται ολοένα και πιο διαπολιτισμική. Αυτή η «διαπολιτισμική επικοινωνία» νοεί την επικοινωνία των ανθρώπων που ανήκουν σε διάφορους πολιτισμούς και κουλτούρες, με διαφορετική γλώσσα, νοοτροπία, τρόπο σκέψης. Οι μεταφραστές και οι διερμηνείς είναι αυτά τα πρόσωπα που μας βοηθούν να επικοινωνήσουμε με άτομα που ομιλούν διαφορετική γλώσσα από εμάς και είναι μέλη μίας διαφορετικής κουλτούρας.

 

Τι εστί μεταφραστής και τι διερμηνέας;

Για να διαχωρίσουμε και να κατανοήσουμε καλύτερα την φύση αυτών των δύο επαγγελμάτων, παραθέτουμε την βασική τους διαφορά: Ο μεταφραστής ασχολείται με την γραπτή μετάφραση, δηλαδή την μεταφορά ενός γραπτού κειμένου από μία γλώσσα σε άλλη. Ο διερμηνέας ασχολείται με την προφορική μετάφραση, δηλαδή την μεταφορά του προφορικού λόγου από μία γλώσσα σε άλλη. Επομένως, το επάγγελμα του μεταφραστή δεν θα έπρεπε να συγχέεται με το επάγγελμα του διερμηνέα. Ένας μεταφραστής δεν σημαίνει ότι μπορεί να διερμηνεύει και το αντίθετο, ένας διερμηνέας δεν σημαίνει ότι έχει ικανότητες μετάφρασης. Τα δύο αυτά επαγγέλματα όχι μόνο δεν είναι ίδια αλλά απαιτούν και διαφορετική πανεπιστημιακή εκπαίδευση αλλά και ιδιαίτερη πολιτισμική μόρφωση και κατάρτιση.

Κανένα μηχάνημα και καμία μηχανή αυτόματης μετάφρασης, όπως για παράδειγμα το Google Translate, δεν θα παράγει την ίδια ποιότητα μετάφρασης όσο ένας μεταφραστής.

Τι ακριβώς κάνει ένας μεταφραστής;

Ο μεταφραστής όχι μόνο πρέπει να κατέχει άπταιστα μία γλώσσα αλλά και την κουλτούρα στην οποία ανήκει αυτή. Η γλώσσα αποτελεί το πιο μεγάλο και αναπόσπαστο κομμάτι ενός πολιτισμού και εμπεριέχει όλα τα χαρακτηριστικά αυτού και επομένως πολλές λεκτικές, εθνικές και πολιτιστικές ιδιαιτερότητες. Κατά τη διάρκεια της μετάφρασης, στο μυαλό του μεταφραστή λαμβάνουν χώρα δεκάδες διαδικασίες και σκέψεις. Θα πρέπει να λάβει πάρα πολλά πράγματα υπόψη του όπως το ύφος της γλώσσας που θα χρησιμοποιήσει ανάλογα σε ποιον απευθύνεται, την κουλτούρα των ανθρώπων στην οποία απευθύνεται και τον σκοπό που έχει το κείμενο. Επομένως, η δουλειά του μεταφραστή δεν θα έπρεπε να συγχέεται με αυτήν του φιλολόγου, ο οποίος μελετά την γλώσσα, την λογοτεχνία και τον πολιτισμό ενός συγκεκριμένου λαού, ή του γλωσσολόγου, ο οποίος μπορεί να είναι και μονόγλωσσος και μελετά την γλώσσα σαν φαινόμενο, ή του ξεναγού, ή του καθηγητή ξένων γλωσσών. Επίσης, η δυσκολία της μετάφρασης αυτομάτως σημαίνει μεγάλο φόρτο εργασίας και  αποτελεί μία χρονοβόρα διαδικασία. Κανένα μηχάνημα και καμία μηχανή αυτόματης μετάφρασης, όπως για παράδειγμα το Google Translate, δεν θα παράγει την ίδια ποιότητα μετάφρασης όσο ένας μεταφραστής.

Το επάγγελμα του διερμηνέα, μαζί με αυτό του ελεγκτή εναέριας κυκλοφορίας, θεωρείται ένα από τα πιο δύσκολα επαγγέλματα στον κόσμο…

Τι ακριβώς κάνει ένας διερμηνέας;

Ο διερμηνέας όχι μόνο υπόκειται σε αυτές τις διαδικασίες αλλά πρέπει να τις φέρει σε πέρας μέσα σε δευτερόλεπτα, αφού η διερμηνεία είναι τις περισσότερες φορές ταυτόχρονη (Simultaneous interpreting), γίνεται δηλαδή ταυτόχρονα με τον ομιλητή. Υπάρχουν διάφορα είδη ταυτόχρονης διερμηνείας, όπως είναι η διερμηνεία συνεδριάσεων (για παράδειγμα στο Ευρωκοινοβούλιο) και η διερμηνεία διαλόγου (όταν συνδιαλέγονται ένα ή περισσότερα άτομα). Για την αποτελεσματικότερη επιτυχία της ταυτόχρονης διερμηνείας, οι διερμηνείς εργάζονται σε καμπίνες με ηχομόνωση και στο κοινό διατίθενται ακουστικά. Το άλλο είδος διερμηνείας ονομάζεται «διαδοχική διερμηνεία» (Consecutive Interpreting) στην οποία ο διερμηνέας παίρνει σημειώσεις κατά την διάρκεια μίας συνεδρίας ή ενός διαλόγου, και διηγείται στην συνέχεια με δικά του λόγια όσα ειπώθηκαν.

 

Τι ακριβώς συμβαίνει κατά την διάρκεια μίας διερμηνείας;

Το επάγγελμα του διερμηνέα, μαζί με αυτό του ελεγκτή εναέριας κυκλοφορίας, θεωρείται ένα από τα πιο δύσκολα επαγγέλματα στον κόσμο αφού κατά την διάρκεια της διερμηνείας ο εγκέφαλος του διερμηνέα απαιτεί το 100% της συγκέντρωσής του. Γι’ αυτό είναι σύνηθες σε μια καμπίνα να υπάρχουν δύο διερμηνείς και να εργάζονται εναλλάξ, δηλαδή ο ένας διερμηνεύει για συνήθως 30 λεπτά ενώ ο άλλος ξεκουράζεται, και με τη σειρά του, ο ξεκούραστος διερμηνέας αναλαμβάνει πάλι για 30 λεπτά μέχρι το τέλος του συνεδρίου. Την ώρα εκείνη, ο διερμηνέας μετατρέπεται σε μια μηχανή, από τη μία άκρη της οποίας μπαίνει η μια γλώσσα και από την άλλη άκρη βγαίνει μια άλλη γλώσσα. Απαιτούνται απόλυτη συγκέντρωση, πειθαρχία και γνώση του αντικειμένου του συνεδρίου (θα πρέπει να μελετήσει πολύ καλά το θέμα από πριν). Η έλλειψη ενός από τα παραπάνω στοιχεία έστω και για κάποια δευτερόλεπτα, μπορεί να προκαλέσει απώλεια νοήματος και φυσικά αυτό θα αντικατοπτριστεί και στην λανθασμένη απόδοση του νοήματος αυτού. Ένας διερμηνέας κατά τη διάρκεια της εργασίας του φέρει δύο βαριές ευθύνες: η πρώτη είναι η ορθή κατανόηση του λόγου του ομιλητή και η δεύτερη είναι η ορθή απόδοσή του. Έχει λοιπόν ταυτόχρονο χρέος τόσο προς τον ομιλητή όσο και προς το κοινό.

Οι αφανείς αυτοί ήρωες χτίζουν καθημερινά γέφυρες επικοινωνίας μεταξύ ανθρώπων με διαφορετικές γλώσσες, ιδέες και πολιτισμό.

Η σημαντικότητα του επαγγέλματος

Αυτοί λοιπόν οι αφανείς ήρωες χτίζουν καθημερινά γέφυρες επικοινωνίας μεταξύ ανθρώπων με διαφορετικές γλώσσες, ιδέες και πολιτισμό. Το έργο ενός μεταφραστή δεν περιορίζεται μόνο σε λέξεις, προτάσεις και κείμενα. Αφορά άτομα που ειδικεύονται στον τομέα της επικοινωνίας, τα οποία πρέπει με την ίδια μαεστρία να μεταφέρουν τόσο λεκτικά, όσο και μη λεκτικά νοήματα από τη μια γλώσσα στην άλλη, μεταφέροντας έτσι και την κουλτούρα και τον πολιτισμό της γλώσσας. Μία δουλειά εξαιρετικά δύσκολη, εφόσον υπάρχουν πολύ λεπτά σημεία που θα πρέπει κανείς να προσέξει κατά την διάρκεια αυτής της διαδικασίας. Επομένως, θα έπρεπε να προωθήσουμε και να εκτιμήσουμε τη δουλειά των μεταφραστών και των διερμηνέων στη ζωή μας.

Νικόλας Ζουβάνης

Φοιτητής Διαπολιτισμικής Επικοινωνίας, Μετάφρασης & Διερμηνείας στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης

Πηγή φωτογραφίας: Η Νικόλ Κίντμαν ως διερμηνέας στην ομώνυμη ταινία του 2005.