Τι αναμνήσεις έχετε από την προ τριών ετών (πρώτη) εμφάνιση στην Αξιοθέα; Πώς θα περιγράφατε την ατμόσφαιρα εκείνης της βραδιάς;

Παρόλο που έχουν περάσει τρία χρόνια από τότε, εγώ και οι μουσικοί μου συχνά θυμόμαστε τη συγκεκριμένη συναυλία, κυρίως όταν είμαστε σε τουρ. Εμείς, οι μουσικοί, έχουμε το πλεονέκτημα να ταξιδεύουμε σε όλο τον κόσμο και να μαζεύουμε καλές και… λιγότερο καλές εμπειρίες από κάθε ταξίδι. Από την Κύπρο έχουμε μόνο καλές θύμησες. Από την τεράστια συμπάθεια των ανθρώπων, το κλίμα, την εντελώς διαφορετική κουλτούρα και συνήθειες σε σχέση με την Πορτογαλία…

Ένας Κύπριος οδηγός ταξί μας ξάφνιασε, προσφέροντάς μας την πιο ανθρώπινη συμπεριφορά που βιώσαμε στη ζωή μας.

Και για τους ανθρώπους (διοργανωτές και κοινό) του Πολιτιστικού Φεστιβάλ του Πανεπιστημίου Κύπρου, ποιες οι εντυπώσεις που αποκομίσατε;

Η διοργάνωση δεν θα μπορούσε να είναι καλύτερη. Ήταν ένα από τα λίγα μέρη που, έστω κι αν βρίσκεται χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από τη χώρα μας, νιώσαμε σαν στο σπίτι μας. Φιλία, ειλικρίνεια, χαμόγελα, στοργή, επαγγελματισμός. Μεγάλη αγάπη. Αναφορικά με το κοινό, νιώσαμε ότι οι Κύπριοι σέβονται απίστευτα τους καλλιτέχνες αλλά και την τέχνη τους. Είναι πολύ παρήγορο για έναν καλλιτέχνη να καταφέρει να έχει πάντοτε το κοινό που είχα εγώ πριν 3 χρόνια στην Αξιοθέα. Θα μοιραστώ μαζί σας και μια ιστορία που συνέβη στην Κύπρο, την οποία εξιστορούμε σε ολόκληρο τον κόσμο αφού άγγιξε τόσο βαθιά τις καρδιές μας. Όταν είχαμε έρθει στη Λάρνακα, μπήκαμε στο ταξί για να πάμε Λευκωσία. Δεν ξέρουμε το όνομα του οδηγού, αλλά ήταν ένας από τους καλύτερους ανθρώπους που συναντήσαμε μέχρι σήμερα. Κατά τη διάρκεια της διαδρομής ήταν απίστευτα φιλικός και λαλίστατος. Σε αντίθεση με εμάς που ήμασταν πολύ κουρασμένοι και δεν μιλούσαμε πολύ -είχαμε ταξιδέψει ήδη για 24 ώρες, αφού στο μεταξύ χάσαμε και μια πτήση. Αλλά παρόλα αυτά ο οδηγός επέμενε να μάθει τι είναι το Fado, και πώς ήταν η οικονομική κατάσταση στην Πορτογαλία. Συζητούσαμε στα αγγλικά και του απαντήσαμε σε όλες τις ερωτήσεις. Ανάμεσα σε αυτά που συζητήσαμε ήταν επίσης η μέρα και η ώρα της πτήσης για την επιστροφή στην Πορτογαλία. Του είχα χαρίσει μάλιστα ένα δίσκο μου. Τέλος, είπαμε αντίο, ενώ συνήθως κανένας από εμάς δεν λέει αντίο σε έναν οδηγό ταξί. Και τελικά, μας ξάφνιασε προσφέροντάς μας την πιο ανθρώπινη συμπεριφορά που βιώσαμε στη ζωή μας. Μέρες αργότερα, όταν φτάσαμε στο αεροδρόμιο για να ταξιδέψουμε πίσω στη χώρα μας, περίμενε εκεί για να μας χαιρετήσει, να ρωτήσει αν περάσαμε καλά στο νησί και να φιλοφρονήσει τη μουσική μου την οποία, όπως μας είπε, άκουε κατ’ εξακολούθηση στο αυτοκίνητό του. Αυτή είναι η καλύτερη εικόνα που είχαμε από την Κύπρο. Οι υπέροχοι άνθρωποί της.

 

Συχνά συγκρίνουμε το Fado με το ρεμπέτικο. Νοουμένου ότι στο πρώτο έχουμε κλασική και πορτογαλική κιθάρα, ενώ στο δεύτερο μπουζούκι και μπαγλαμά, τότε πού εντοπίζονται τα κοινά στοιχεία στα δύο αυτά είδη μουσικής;

Ουσιαστικά μπορεί να υπάρχουν πολύ περισσότερες ομοιότητες απ’ όσες μπορεί κανείς να φανταστεί. Οι ρίζες του Fado είναι άγνωστες, ενώ πολλοί ιστορικοί τολμούν να πουν ότι ίσως έχει ρίζες ή επιρροές από τους Άραβες, τους Τούρκους, τους Έλληνες και τους Αφρο-Βραζιλιάνους. Μέχρι και σήμερα το μυστήριο παραμένει. Το ρεμπέτικο, όπως και το Fado είναι ένα δημοφιλές λαϊκό είδος. Και παρόλο που το μπουζούκι έχει καταστεί το πιο χαρακτηριστικό όργανο του ρεμπέτικου, ο μπαγλαμάς είναι ακόμα και σήμερα ένα στοιχειώδες όργανο για το είδος, όπως ακριβώς και ο ρόλος της κλασικής κιθάρας δίπλα στην πορτογαλική fado κιθάρα. Το Fado και το Ρεμπέτικο είναι και τα δύο βασισμένα στην ποίηση, οπότε και τα δύο δημιουργούν ποικίλα συναισθήματα στο κοινό.

Μπορούμε να αισθανθούμε πόνο, ένταση, λες και η καρδιά μας είναι δεμένη κόμπο μέσα στο στήθος μας και ξαφνικά να γίνουμε και πάλι χαρούμενοι και να κτυπάμε παλαμάκια στο ρυθμό της μουσικής.

Νοσταλγία, πόθος, πόνος, ευτυχία και αγάπη. Όλα αυτά τα συναισθήματα σε ένα είδος μουσικής;

Η μοναδικότητα του Fado έγκειται στη μαγεία του να προκαλεί, κατά τη διάρκεια μιας συναυλίας, ποικίλα συναισθήματα τόσο στον ακροατή όσο και στον ερμηνευτή. Μπορούμε να αισθανθούμε πόνο, ένταση, λες και η καρδιά μας είναι δεμένη κόμπο μέσα στο στήθος μας και να νιώσουμε ρίγη και ξαφνικά να γίνουμε και πάλι χαρούμενοι και να κτυπάμε παλαμάκια στο ρυθμό της μουσικής. Ο τραγουδιστής έχει τη δύναμη να μεταφέρει το κοινό σε ένα ταξίδι συναισθημάτων. Το Fado είναι ένα μουσικό είδος τόσο δυνατό και συναρπαστικό, που έστω κι αν το κοινό δεν καταλαβαίνει τα πορτογαλικά, εντούτοις νιώθει τα πάντα που λένε οι λέξεις και η ποίηση. Ουκ ολίγες είναι οι φορές που στις συναυλίες στο εξωτερικό μού λένε «Claudia, δεν έχω καταλάβει ούτε και μια λέξη απ’ όσα έχεις πει… αλλά τα έχω νιώσει όλα μέσα στην καρδιά μου!».

Είναι όντως το Fado η ψυχή της χώρας σας; Ακόμα και σήμερα που οι συνθήκες διαφέρουν πολύ από την εποχή που το δημιούργησε;

Το Fado σήμερα αναγνωρίζεται και αποκτά αξία σε ολόκληρο τον κόσμο, ειδικά μετά την αναγνώρισή του από την UNESCO ως μέρος της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της ανθρωπότητας. Παλιά, στις αρχές του 19^ου αιώνα, ήταν είδος παρεξηγημένο, αφού τραγουδιόταν κυρίως από κακής φήμης γυναίκες σε μπαρ όπου σύχναζαν κυρίως ναύτες. Με την αλλαγή του αιώνα, το Fado έγινε σύμμαχος της ποίησης, εξ ου και πολλές φορές τραγουδιόταν μέσα σε δικαστήρια και βασιλικά ανάκτορα. Η Amalia Rodriquez, η βασίλισσα του πορτογαλικού Fado, βοήθησε ώστε να αλλάξει εντελώς η κακή φήμη που το συνόδευε, καθιστώντας το ένα high class μουσικό είδος. Περί τα τέλη του 20^ού αιώνα, το Fado ως είδος ήταν λιγάκι μουδιασμένο αφού συνδέθηκε με την επανάσταση και την πτώση της κυβέρνησης. Τελικά, το Fado είναι σήμερα εντελώς ανανεωμένο, τραγουδιέται σε όλο τον κόσμο και τολμώ να πω πως, σήμερα, είναι ξανά έτοιμο να ανακτήσει τη χαμένη του αίγλη.

 

Στις συναυλίες σου η ατμόσφαιρα έχει κυρίως μια πιο νοσταλγική αύρα ή χορεύει κιόλας ο κόσμος;

Συμβαίνουν και τα δύο. Είναι στιγμές όπου ένα δάκρυ μπορεί να επιμένει στη γωνιά του ματιού σου, ή που επικρατεί η ησυχία και η νοσταλγία, θέλω όμως επίσης να μοιράζομαι μαζί με το κοινό τη χαρά και το χαμόγελο.

Το Fado Canção, που επίσης αποτελεί μέρος του προγράμματός σου, μελωδικά και ρυθμικά είναι πιο εύθυμο είδος, σωστά;

Ναι, χωρίς αμφιβολία. Fado σημαίνει μοίρα. Και πολύ συχνά σχετίζεται με πόνο, ραγισμένες καρδιές, αλλά και με την πορτογαλική λέξη «saudade» που σημαίνει να χάσεις κάποιον και να υποφέρεις από την απουσία του. Ευτυχώς όμως το Fado δεν είναι μόνο αυτά, αφού μπορούμε σε αυτό το παραδοσιακό είδος μουσικής να βρούμε και πιο ζωντανούς ρυθμούς οι οποίοι πολύ συχνά μας προκαλούν την επιθυμία να χορέψουμε.