Για την ώρα το αποτέλεσμα δείχνει να είναι η συνθηκολόγηση και η ήττα μιας αριστερής κυβέρνησης που «απεδείχθη αφελής και λαϊκιστική».

Τι μπορεί, ωστόσο, να διαπιστωθεί με ένα τολμηρό ζουμ άουτ από την Ελλάδα και με μια νηφάλια παρατήρηση από τους κλυδωνισμούς που προκλήθηκαν σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο;

Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί πως από τις «άγαρμπες» κινήσεις της ελληνικής κυβέρνησης, κρύος ιδρώτας δεν κύλησε μόνο στα μέτωπα των άμεσα επηρεαζόμενων στην Ελλάδα αλλά και σε μέτωπα πολιτικών, τεχνοκρατών, πνευματικών ανθρώπων και απλών πολιτών από όλα τα μήκη και πλάτη της γης.

Θα ήταν, επομένως, σοφό να δοθεί και εδώ προσοχή: στο ότι η κορύφωση της ελληνικής κρίσης αποτελεί ενδεχομένως έναν ασκό του Αιόλου που μόλις άνοιξε και που μπορεί να προκαλέσει μεγάλες αλλαγές στα χρόνια ή και τις δεκαετίες που ακολουθούν.

Ζούμε την αρχή του τέλους του καπιταλισμού; Άτοπο και παρατραβηγμένο πολλοί θα υποστηρίξουν.

Βαθιές ρωγμές, έχουν, όμως, αναντίλεκτα προκληθεί και με αφορμή την ελληνική κρίση, έχουν θαμπωτικά φωτιστεί, τώρα, ίσως περισσότερο από ποτέ πριν.

Σε αυτό ακριβώς το πνεύμα είναι που κινείται μια πρόσφατη ανάλυση του Άγγλου δημοσιογράφου Paul Mason, που δημοσιεύθηκε στη Guardian και προκαλεί αντιδράσεις.

Ούτε λίγο, ούτε πολύ, ο τυπάς υποστηρίζει πως «χωρίς να το έχουμε καταλάβει, έχουμε ήδη μπει στην μετακαπιταλιστική εποχή», η οποία, δε θα έρθει μέσω καμιάς αιματηρής επανάστασης με σκηνές Αποκάλυψης και Αρμαγεδώνα αλλά είναι το αποτέλεσμα «ενός νέου είδους ανθρώπου που έχει αρχίσει να δημιουργείται».

«Στο επίκεντρο της γενικότερης αλλαγής που έρχεται είναι η τεχνολογία των πληροφοριών, νέοι τρόποι εργασίας και η κοινόχρηστη οικονομία. Οι παλιοί τρόποι θα χρειαστεί πολύς χρόνος για να εξαφανιστούν, αλλά ήρθε η ώρα να γίνουμε ουτοπικοί» γράφει χαρακτηριστικά.

Ο μετακαπιταλισμός, πιστεύει ο Manson, βρίσκεται ήδη ανάμεσα μας, είναι κάπως αόρατος και έχει να κάνει με νέες αξίες και συμπεριφορές του ανθρώπου.

«Όπως και με το τέλος της φεουδαρχίας πριν από 500 χρόνια, η αντικατάσταση του καπιταλισμού από τον μετακαπιταλισμό θα επιταχυνθεί από εξωτερικούς κραδασμούς και θα διαμορφωθεί από την ανάδυση ενός νέου είδους ανθρώπου. Και έχει ξεκινήσει.

Σχεδόν απαρατήρητες, στις κόγχες και τις κοιλότητες του συστήματος της αγοράς, ολόκληρες δρεπανιές της οικονομικής ζωής αρχίζουν να κινούνται σε έναν διαφορετικό ρυθμό. Τα παράλληλα νομίσματα, τράπεζες χρόνου, συνεταιρισμοί και αυτοδιαχειριζόμενοι χώροι έχουν πολλαπλασιαστεί, χωρίς να έχουν εντοπισθεί από το επάγγελμα του οικονομολόγου, και συχνά ως άμεσο αποτέλεσμα της συντριβής των παλαιών δομών στην, μετά το 2008, κρίση» .

Οι παλιοί τρόποι θα χρειαστεί πολύς χρόνος για να εξαφανιστούν, αλλά ήρθε η ώρα να γίνουμε ουτοπικοί

Ο Βρετανός οικονομικός αναλυτής κάνει ιδιαίτερη αναφορά στην παρούσα κατάσταση στην Ελλάδα, όπου «μια λαϊκή ΜΚΟ χαρτογράφησε τους συνεταιρισμούς τροφίμων της χώρας, τους εναλλακτικούς παραγωγούς, τα παράλληλα νομίσματα και τα τοπικά συστήματα ανταλλαγής, και βρήκε περισσότερα από 70 ουσιαστικά έργα και εκατοντάδες μικρότερες πρωτοβουλίες που κυμαίνονται από καταλήψεις, carpools μέχρι και σε δωρεάν παιδικούς σταθμούς».

Για τα καθιερωμένα οικονομικά, τέτοια πράγματα φαίνεται μόλις και μετά βίας να χαρακτηρίζονται ως οικονομική δραστηριότητα, αλλά αυτό είναι το θέμα.

«Αυτοί υπάρχουν επειδή  εμπορεύονται, έστω διστακτικά και αναποτελεσματικά, στο νόμισμα του μετακαπιταλισμού: τον ελεύθερο χρόνο, τη δικτυωμένη δραστηριότητα και τα δωρεάν πράγματα. Φαίνεται ένα πενιχρό και ανεπίσημο, ακόμη και επικίνδυνο πράγμα, από το οποίο δημιουργείται μια ολόκληρη εναλλακτική λύση σε ένα παγκόσμιο σύστημα».

Στη δεκαετία του 1990 οι οικονομολόγοι και τεχνολόγοι άρχισαν να έχουν την ίδια σκέψη συγχρόνως: ότι αυτός ο νέος ρόλος της πληροφορίας ήταν η δημιουργία ενός νέου, «τρίτου» είδους καπιταλισμού – τόσο διαφορετικού από το βιομηχανικό καπιταλισμό, όσο ο βιομηχανικός καπιταλισμός ήταν στον εμπορικό καπιταλισμό της υποδούλωσης τον 17ο και 18ο αιώνα. Αλλά έχουν αγωνιστεί ώστε να περιγράψουν τη δυναμική του νέου «γνωστικού» καπιταλισμού. Και έχουν λόγο. Η δυναμική του  είναι βαθιά μη-καπιταλιστική.

Η αλλαγή του κλίματος, η γήρανση του πληθυσμού και η μετανάστευση αλλάζουν τη δυναμική του καπιταλισμού και τον καθιστούν ανεφάρμοστο σε μακροπρόθεσμη βάση

Τα τελευταία 25 χρόνια υπήρξε ένα σχέδιο της Αριστεράς που πλέον έχει καταρρεύσει:

«Η αγορά κατέστρεψε το σχέδιο, ο ατομικισμός αντικατέστησε τον κολεκτιβισμό και την αλληλεγγύη, το εξαιρετικά αυξημένο εργατικό δυναμικό ανά τον κόσμο, μοιάζει με ένα «προλεταριάτο», αλλά πλέον δεν σκέφτεται ούτε συμπεριφέρεται όπως έκανε κάποτε.

Αν ζούσες μέσα σε όλα αυτά, και αντιπαθούσες τον καπιταλισμό, ήταν τραυματική εμπειρία. Αλλά στην πορεία η τεχνολογία έχει δημιουργήσει μία νέο διέξοδο, που τα απομεινάρια της παλιάς Αριστεράς – και όλες οι άλλες δυνάμεις που επηρεάζονται από αυτά – πρέπει είτε να την αγκαλιάσουν είτε να πεθάνουν».

Ο μετακαπιταλισμός, επομένως, είναι εφικτός λόγω των μεγάλων αλλαγών που η τεχνολογία των πληροφοριών έχει επιφέρει τα τελευταία 25 χρόνια.

«Η δημοκρατία της καταστολής, των διεφθαρμένων πολιτικών, ελεγχόμενης δημοσιογραφίας και του κράτος επιτήρησης, μοιάζει σαν ψεύτικη και εύθραυστη, όπως η Ανατολική Γερμανία πριν από 30 χρόνια».

Την ίδια ώρα, τα «σύγχρονα εξωτερικά σοκ» είναι σαφή: η μείωση της ενέργειας, η αλλαγή του κλίματος, η γήρανση του πληθυσμού και η μετανάστευση. Αλλάζουν τη δυναμική του καπιταλισμού και τον καθιστούν ανεφάρμοστο σε μακροπρόθεσμη βάση, σημειώνεται.

Είναι αλήθεια ότι τα κράτη μπορούν να κλείσουν το Facebook, το Twitter, ακόμη και το σύνολο του διαδικτύου και των δικτύων κινητής τηλεφωνίας σε περιόδους κρίσης, παραλύοντας συγχρόνως την οικονομία. Και μπορούν να αποθηκεύσουν και να παρακολουθήσουν κάθε kilobyte των πληροφοριών που παράγουμε. Αλλά δεν μπορούν να επιβάλλουν εκ νέου την ιεραρχική, υποκινούμενη από την προπαγάνδα και αφελή κοινωνία που υπήρχε πριν 50 χρόνια, με εξαίρεση – όπως στην Κίνα, η Βόρεια Κορέα ή το Ιράν – αποχωρώντας από βασικά τμήματα της σύγχρονης ζωής.

Με τη δημιουργία εκατομμυρίων δικτυωμένων ανθρώπων, οικονομικά εκμεταλλεύσιμων αλλά και με το σύνολο της ανθρώπινης νοημοσύνης σε απόσταση ενός αντίχειρα μακριά, ο info-καπιταλισμός έχει δημιουργήσει ένα νέο παράγοντα αλλαγής στην ιστορία: το μορφωμένο και συνδεδεμένο ανθρώπινο ον.

Ο info-καπιταλισμός έχει δημιουργήσει ένα νέο παράγοντα αλλαγής στην ιστορία: το μορφωμένο και συνδεδεμένο ανθρώπινο ον

Γίνεται αντιληπτό πως το όλο σκεπτικό δεν περιορίζεται σε αυστηρά οικονομικούς όρους.

«Πάνω απ’ όλα, ο μετακαπιταλισμός ως έννοια είναι σχετικός με τις νέες μορφές της ανθρώπινης συμπεριφοράς που τα παραδοσιακά οικονομικά δύσκολα θα αναγνωρίσουν ως σχετικές».

Παράλληλα, τα σύγχρονα εξωτερικά σοκ είναι σαφή: η μείωση της ενέργειας, η αλλαγή του κλίματος, η γήρανση του πληθυσμού και η μετανάστευση. Αλλάζουν τη δυναμική του καπιταλισμού και τον καθιστούν ανεφάρμοστο σε μακροπρόθεσμη βάση

Η δύναμη της φαντασίας θα γίνει κρίσιμη. Σε μια κοινωνία της πληροφορίας, καμία σκέψη, συζήτηση ή όνειρο δεν πάει χαμένο – είτε συλληφθεί σε ένα στρατόπεδο, κελί φυλακής ή στο επιτραπέζιο ποδοσφαιράκι μιας startup επιχείρησης.

Είναι ουτοπικό να πιστεύουμε ότι είμαστε στα πρόθυρα μιας εξέλιξης πέρα από τον καπιταλισμό, διερωτάται ο αναλυτής.

Το όλο σκεπτικό δεν περιορίζεται σε αυστηρά οικονομικούς όρους

«Ζούμε σε έναν κόσμο στον οποίο οι ομοφυλόφιλοι άνδρες και γυναίκες μπορούν να παντρευτούν, και στον οποίο η αντισύλληψη έχει, εντός ενός διαστήματος 50 ετών, κάνει τη μέση γυναίκα της εργατικής τάξης να νιώσει πιο ελεύθερη από ό, τι ένας ελευθέρων ηθών της κλάσης του Marquis De Sade. Γιατί λοιπόν εμείς, δυσκολευόμαστε τόσο πολύ να φανταστούμε την οικονομική ελευθερία;»

Πόσο, επομένως, άτοπο και ρομαντικό και πόσο πραγματιστικό ακούγεται όλο αυτό;

Την απάντηση ο καθένας μάλλον θα τη βρει παρατηρώντας γύρω του.

Από τους φιλόδοξους σταρταπάδες που ξεπετάγονται από παντού και τους δεινούς χάκερς που κατεβάζουν κυβερνοχώρους μέχρι τους «ονειροπαρμένους» life-coachers που μας υπόσχονται τα ανεκπλήρωτα και τους ίσως όχι πια και τόσο περιθωριακούς «αντισυμβατικούς» που βρίσκουν με τη γιόγκα και την κάθε τύπου γιόγκα τη δική τους αλήθεια, αυταπάτη είναι μάλλον να πιστεύεις πως τούτος ο κόσμος μένει ο ίδιος.

Η ταχεία εξάπλωση οικολογικών χωριών παντού στη Δύση αποτελεί ένα ακραίο αλλά ενδεικτικό παράδειγμα της αλλαγής στη νοοτροπία 

Προσωπικά έχω την τάση να πιστεύω πως η μετεξέλιξη σε ένα νέο πολιτικοοικονομικό μοντέλο σίγουρα δε θα γίνει με «βόμβες μεγατόνων».

Θέλω, επίσης, να πιστεύω πως, παρά τις τρομαχτικές ανισότητες και ανομοιότητες που σήμερα αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα, σε κάτι καλύτερο είναι που οδηγούμαστε ως είδος.

H όλη πορεία, εξάλλου, του homo-sapiens ως είδους, διαμέσου των αιώνων, εξέλιξη είναι που δείχνει και όχι το αντίθετο.

Για τη δημοσίευση στη Guardian πάτα ΕΔΩ.